|
Mariola Machura, Adam Sipiński, Violetta Skrzypulec, Urszula Sioma-Markowska, Małgorzata Kazimierczak, Anna Kuna, Monika Selwet WARTOŚCI I ASPIRACJE
ŻYCIOWE SŁUCHACZY POMATURALNEJ SZKOŁY POŁOŻNYCH ORAZ Aktywność człowieka jest w znacznym stopniu determinowana przez aspiracje, będące wyrazem jego pragnień, dążeń do osiągnięcia wytyczonych celów, realizacji ambitnych planów, zadań itp. Aspiracje są swoistą siłą napędową ludzkich poczynań i działań skierowanych na osiągnięcie tych celów. Stanowią istotny czynnik motywacyjny, ponieważ inspirują zadania, które człowiek uświadamia sobie na zasadzie rozbieżności między stanem rzeczywistym a pożądanym [3,4]. Aktywność jednostki powiązana z umiejętnością przewidywania, uprzedzania problemów oraz wczesnego przygotowania się do ich rozwiązywania ułatwia realizację planów życiowych. Proces zmiany stanu rzeczywistego, tak by był zbliżony do stanu antycypowanego, jest procesem realizowania aspiracji. Aspiracje rozumiane są jako zespół dążeń wyznaczonych przez hierarchię wartości, które jednostka akceptuje i zamierza osiągnąć w bliższej (aspiracje aktualne) lub dalszej przyszłości (aspiracje perspektywiczne) [3]. Są one jednym z komponentów osobowości człowieka, interesującym zarówno psychologów, socjologów, jak i pedagogów [4]. W większości prac psychologicznych i socjologicznych, dotyczących wartości uznawanych przez młodzież, sugeruje się, że najwyżej cenione są następujące wartości: szczęśliwe życie rodzinne, miłość, uczciwość i przyjaźń [2,5]. Pozornie można by przypuszczać, że te wartości jako cel życia nie muszą mieć nic wspólnego z samorealizacją w życiu zawodowym, lecz być tylko wynikiem indywidualnego, pozytywnego, choć biernego przyjmowania rzeczywistości. Problematyka aspiracji życiowych w kontekście przygotowania zawodowego ludzi młodych jest wyznacznikiem przyszłości każdego społeczeństwa [1]. Zmiany, jakie dokonały się i dokonują w naszym kraju, muszą również wpłynąć na obraz aspiracji przyszłych położnych. Wydaje się istotne poznanie ich wartości życiowych, wobec których formułują życzenia o charakterze aspiracyjnym. Stanowią one istotny warunek jakości pielęgnowania i spełniania oczekiwań pacjentek, a także doznawania poczucia satysfakcji i spełnienia w życiu własnym położnej. Celem prezentowanej pracy jest poznanie aspiracji życiowych słuchaczy pomaturalnej szkoły położnych oraz studentów studiów licencjackich położnictwa w zakresie ich podstawowych kategorii, a mianowicie aspiracji zawodowych, edukacyjnych, społecznych, kierowniczych, prorodzinnych, materialnych i kulturowych. Materiał i metody W badaniach uczestniczyło 30 słuchaczek Wydziału Położnych Medycznego Studium Zawodowego w Zabrzu oraz 30 studentów położnictwa, studiów licencjackich Wydziału Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w wieku 19–21 lat. Badania prowadzono, opierając się na ankiecie opracowanej przez autorów pracy, zawierającej 14 pytań dotyczących różnych dziedzin życia badanych, na podstawie których wywnioskowano, jakie z wymienionych wyżej kategorii aspiracji są dla nich najważniejsze. Dokonano analizy porównawczej aspiracji zaliczonych do danych kategorii dla słuchaczek i studentek. Wyniki zestawiono na wykresach. Wyniki i omówienie Przedstawione poniżej ryciny prezentują poziom aspiracji w grupie badanych słuchaczek i studentek. Ryc. 1. Poziom aspiracji wśród słuchaczek. [dostępna tylko w wersji drukowanej] Ryc. 2. Poziom aspiracji wśród studentek. [dostępna tylko w wersji drukowanej] W poszczególnych kategoriach aspiracji największe znaczenie w obydwu grupach mają aspiracje zawodowe i edukacyjne. Wśród badanych słuchaczek 22% uważa, że aspiracje zawodowe są najważniejsze, natomiast 19%, że edukacyjne. Realizacja celów edukacyjnych jest postrzegana jako narzędzie do osiągnięcia celów zawodowych. Ich dążenia koncentrują się na szybkim znalezieniu pracy po ukończeniu szkoły lub podjęciu studiów wyższych. Dążenia słuchaczek skupione są nie tyle na osiągnięciu wysokiego statusu społecznego związanego z kształtowaniem kariery zawodowej, co na szybkim osiągnięciu stabilizacji wynikającej z dobrego statusu materialnego i ustalonej sytuacji rodzinnej. Słuchaczki deklarowały potrzebę dalszej nauki na uczelni wyższej, co świadczy o zrozumieniu konieczności stałego doskonalenia. Wśród studentek 21% określiło aspiracje edukacyjne za najważniejsze, a 20% zawodowe. Skierowane są one głównie na ukończenie bieżących studiów, podjęcie studiów pokrewnych (na wydziale lekarskim, psychologii) oraz językowych. Część badanych wyraziła chęć dalszego rozwoju naukowego. Tak wysoko postawione aspiracje edukacyjne związane są z koniecznością osiągnięcia niezbędnej wiedzy do uzyskania szerszych perspektyw zawodowych. Posiadanie wyższego wykształcenia oraz opanowanie języków obcych traktuje się jako swoistą przepustkę do podjęcia pracy w krajach Unii Europejskiej. Dość zaskakuje fakt, że zarówno w grupie studentek, jak i słuchaczek poziom aspiracji kierowniczych i społecznych jest bardzo niski. Wśród studentek funkcje kierowniczą chciałoby sprawować 10% badanych a wśród słuchaczek 6%. Najczęściej podawaną przyczyną tego stanu rzeczy jest chęć skupienia się na sprawach bieżących, tj. ukończeniu nauki, podjęciu pracy, założeniu rodziny itp. Część ankietowanych uważa, że położne, nawet z wyższym wykształceniem, mają ograniczone możliwości obejmowania kierowniczych stanowisk. Nawet badane, dla których zajęcie w przyszłości kierowniczego stanowiska jest ważnym czynnikiem kariery zawodowej, nie potrafiły dokładnie sprecyzować, jakie w ich przypadku miałoby to być stanowisko i czy są w stanie spełniać oczekiwania związane z wykonywaniem takiej funkcji. Zainteresowanie sprawowaniem funkcji społecznych kształtuje się na poziomie 6% w grupie słuchaczek i 8% wśród studentek. Charakterystyczny jest brak pełnego wyobrażenia o możliwościach i zasadności podejmowania tego typu działań. Część badanych jako propozycje działalności społecznej podawała zadania, które powinny należeć do ich obowiązków zawodowych. Założenie rodziny dające poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji jest powodem, dla którego aspiracje rodzinne postrzegane są jako jeden z priorytetów. Poziom aspiracji rodzinnych wynosi 17% wśród słuchaczek, a 13% wśród studentek. Nieco niższy poziom aspiracji rodzinnych wśród studentek zapewne wiąże się z ich większą gotowością do zajmowania funkcji kierowniczych, społecznych oraz dążeniem do dalszego rozwoju naukowego. Aspiracje rodzinne studentek mają przeważnie charakter perspektywiczny, w odróżnieniu od słuchaczek preferujących głównie aspiracje bieżące. Pomimo podejmowania wielu wyzwań i stawiania sobie wysokich celów, aspiracje osobiste nie dystansują zawodowych. Badane stwierdziły, że życie zawodowe i prywatne powinno się wzajemnie uzupełniać. Gwarancją powodzenia jest utrzymanie względnej równowagi między działalnością zawodową a życiem rodzinnym. Istotne miejsce wśród aspiracji życiowych zajmują oczekiwania, związane z poziomem materialnym, jakiego badane spodziewają się w przyszłości. Zarówno studentki (16%), jak i słuchaczki (16%) pragną zapewnić rodzinie godziwe warunki bytowe, twierdząc, że wyższe wykształcenie daje większe możliwości podjęcia pracy i zagwarantuje lepszy standard materialny. W wypowiedziach studentek, niepokojący jest fakt przeceniania możliwości podejmowania pracy za granicą. W zbyt wielu wypowiedziach emigracja zarobkowa stanowi jeden z najważniejszych celów podjęcia studiów. O istotnej roli czynnika materialnego świadczy również fakt, że w wielu wypowiedziach słuchaczek możliwości zarobkowe położnych uznane zostały za niedostateczne i stanowią stałe źródło frustracji. Istotnym elementem życia jest właściwe wykorzystanie czasu wolnego od pracy. Stopień ważności aspiracji kulturowych wynosi 12% wśród badanych studentek, a 14% wśród słuchaczek. Wymienione formy wypoczynku wchodzą w zakres takich dziedzin, jak: sport, turystyka, kultura masowa, literatura itp. Wśród studentek preferowane są bardziej aktywne formy wypoczynku, natomiast wśród słuchaczek dominuje potrzeba spędzania czasu wolnego z rodziną. Z analizy wynika, że młodzież docenia w życiu wagę pozytywnych układów rodzinnych, posiadania przyjaciół, znaczenie wartości o charakterze poznawczym (podróże, zwiedzanie świata itp.). Dochodzenie do osiągnięcia tych wartości – celów życiowych widzi we własnym wysiłku i w rozwijaniu umiejętności.
* * *
Wyróżnienie przez badane aspiracji edukacyjnych i zawodowych wynika z przekonania, że sukcesy zawodowe oraz potrzeba stałej edukacji są trwałym czynnikiem mającym bezpośredni wpływ na jakość życia człowieka. Jednak samorealizacja w tych dziedzinach nie jest celem samym w sobie, a stanowi jedynie narzędzie do uzyskania wysokiego statusu zawodowego, społecznego i materialnego dla siebie oraz rodziny. Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest dążenie do samodoskonalenia. Umiejętność wyboru właściwego kierunku nauczania, pragnienie poszerzania wiedzy świadczy o dojrzałości jednostki i ma doniosłe znaczenie dla formowania jej planów życiowych i kształtowania osobowości. Istnieje jednak duża rozbieżność pomiędzy gotowością do wytężonej pracy nad sobą, a osobistą aktywnością poszczególnych jednostek. Niski poziom aspiracji społecznych i kierowniczych jest tego wyrazem i może stanowić poważną barierę w prawidłowym kształtowaniu przyszłych kadr kierowniczych w środowisku położnych i właściwym ich reprezentowaniu w środowisku medycznym. Realizacja zadań wynikających z podkreślanej w wielu wypowiedziach chęci uzyskania wysokiego statusu społecznego, wymaga ponadprzeciętnej inicjatywy. Właściwe formy spędzania czasu wolnego mogą stać się czynnikiem pozwalającym zachować odpowiednie proporcje pomiędzy życiem prywatnym a pracą, mającym znaczący wpływ na jakość życia oraz sukcesy zawodowe. Wnioski 1. W grupie badanych słuchaczek najważniejszą rolę odgrywają aspiracje zawodowe, edukacyjne oraz rodzinne. Dążenia zawodowe koncentrują się na szybkim znalezieniu pracy po ukończeniu szkoły lub podjęciu studiów wyższych w celu poszerzenia wiedzy i umiejętności pozwalających na zdobycie atrakcyjnego stanowiska zapewniającego godziwe warunki bytowe. 2. Dla studentek najważniejsze są aspiracje edukacyjne, zawodowe oraz materialne. Badane pragną zdobyć wyższe wykształcenie, uzyskać szerszy zakres wiedzy i umiejętności oraz zapewnić sobie oraz rodzinie wysoki status materialny. 3. Samodoskonalenie nie stanowi jedynego warunku uzyskania wysokiej jakości życia. Niezbędnym czynnikiem osiągnięcia sukcesu jest aktywność w życiu zawodowym i pozazawodowym. PIŚMIENNICTWO 1. Bryant P.E., Colman A.M.: Psychologia rozwojowa, Zysk i S-ka, Poznań 2000. 2. Prokosz M.: Aktywność społeczna młodzieży szkół średnich w środowisku wielkomiejskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000. 3. Skorny Z.: Aspiracje młodzieży i kierujące nimi prawidłowości, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980. 4. Szefer-Timoszenko J.: Aspiracje w życiu człowieka, Uniwersytet Śląski, Katowice 1981. 5. Świda H.: Wartości egzystencjalne młodzieży lat dziewięćdziesiątych, INS UW, Warszawa 1998.
|
|
Aby cytować ten artykuł/To cite this article: Machura M., Sipiński A., Skrzypulec V., Sioma-Markowska U., Małgorzata Kazimierczak M., Kuna A., Monika Selwe M., Wartości i aspiracje życiowe słuchaczy pomaturalnej szkoły połoznych oraz studentów studiów licencjackich położnictwa [w:] Niebrój L., Kosińska M., Health Care: Professionalism and Responsibility, Katowice: Wyd. ŚAM 2005, s. 83-92 |
|
Professionalism and Responsibility
|
