|
Ili disvolviøis inter la jaroj 300 a. K. øis 1521 p. K.
La zapotekoj situis æe la Centraj Valoj
de Oahaka’ kaj poste æe la istmo de Teýantepek’.
En la agrikulturo ili uzis sistemon de terasoj kaj kanalojn. Ankaý
ili kultivis kakaon kaj zapoteon. La viro okaze dediæiøis al la milito
æar la mistekoj ofte atakis ilin. Ankaý la virinoj okupiøis de tordi
kaj teksi vegeta¼ajn fibrojn.
La rego de la zapotekoj estis teokratia. La gokkitao estis
la politika, milita kaj religia estro. La pastroj estis la direkta
klaso, kvankam la militistoj ludis rolon tre grava en la defenso de ilia
territorio.
Monte-Alban’ estis la ceremonia centro plej grava de la
zapotekoj. Aliaj urboj estis Teotitlan’, Mitla’, Yagul’, Zaaæila’
Kuilapan’ kaj Teýantepek’.
Ilia religio estis politeista. Pihe-Tao (Kreanta Dio),
Pitao-Kozobi’ (de la maizo), Pitao-Kosiho (de la pluvo), Pitao-Kozana'
(de la æaso kaj fishkapto), Pitao-Pekala' ( de la sonøoj), Pitao-Kopiæha
(de la suno), Pitao-Pezelao ( de la morto) kaj
Pitao-Þoo (de la tertremo). Ili kredis ke ekzistis la postan vivon, pro tio
ili konstruis ornamajn tombojn kun murpentrarto; uzis funebrajn urnojn
faritaj el terakoto tre ornamaj kaj de bonega kvalito. Ili reprezentis
al la dio vespero kaj al la nigra papilio.
La zapotekoj ricevis grandan kulturan influon el la olmekoj,
majaoj kaj teotiýakanoj. Ili dediæiøis al la observo de astroj kaj
havis du kalendarojn: civila suno kun 365 tagoj kaj alia religia kun 260
tagoj. Ilia nombro estis dudecimala kaj uzis la stangojn kaj punktojn
por reprezenti la numerojn. La zapoteka skribo estis ideograma. La
metiistoj bonege laboris la konkon, la jadon, la þtonakristalon kaj la
nigran terakoton. En skulpturo ili realigis æizajn steleojn kaj tomboþtonojn
kun reliefo. Ili konstruis mezamerikajn pilkludejojn, “piramidojn”
(piramidbazoj), tomboj kaj ili havis admirebla urban planecon.
Aýtoro: José Luis Muñoz el Meksiko. |
Se desarrollaron entre los años 300 a. C. y 1521 d. C.
Los zapotecas se ubicaron en los Valles Centrales de Oaxaca y después
en el istmo de Tehuantepec.
En la agricultura usaron un sistema de terrazas y canales. También
cultivaron cacao y zapote. El hombre ocasionalmente se dedicaba a la
guerra porque los mixtecas frecuentemente los atacaban. También las
mujeres se ocupaban de torcer y tejer fibras vegetales.
El gobierno de los zapotecas fue teocrático. El gocquitao era el jefe
político, militar y religioso. Los sacerdotes eran la clase dirigente,
sin embargo los militares jugaron un papel muy importante en la defensa
de su territorio.
Monte Alban fue el centro ceremonial más importante de los zapotecos.
Otras ciudades fueron Teotitlán, Mitla, Yagul, Zaachila, Cuilapan y
Tehuantepec.
Su religión fue politeísta. Pije Tao (dios creador), Pitao Cozobi (del
maíz), Pitao Cocijo (de la lluvia), Pitao Cozana (de la caza y pesca),
Pitao Pecala ( de los sueños), Pitao Copichja (del sol), Pitao Pezelao
( de la muerte) y Pitao
Xoo (del terremoto). Creían que existía la vida posterior por eso
construyeron tumbas adornadas con pintura mural, usaron urnas fúnebres
hechas de barro muy adornadas y de excelente calidad. También
representaron al dios murciélago y a la mariposa negra.
Los zapotecas recibieron gran influencia cultural de los olmecas, mayas
y teotihuacanos. Se dedicaron al la observación de los astros y
tuvieron dos calendarios: civil solar con 365 días y otro religioso
de 260 días. Su numeración fue vigesimal y usaron las barras y
puntos para representar los números. La escritura zapoteca fue ideográfica.
Los artesanos trabajaron excelentemente la concha, el jade, el cristal
de roca y el barro negro. En escultura realizaron estelas labradas y lápidas con relieve.
Construyeron canchas para el juego de pelota mesoamericano, pirámides o
bases piramidales, tumbas y tuvieron una admirable planificación
urbana.
Autor: José Luis Muñoz de México. |