X Işınının Yan
Etkileri:
İonizan
radyasyonda potansiyel zararlı etkiler nelerdir:
Deterministik
Etjki Nedir ?
Eşik radyasyon
dozu ile ilgilidir. Bu değerin üzerinde % 100 oranında görülür ve doz
artırılırsa etkinin şiddeti artar.
Bunlar nelerdir ?
b. epilasyon (tüylerde dökülme
c. deskuamasyon
2. Göz problemleri Katarakt
3. Kemik iliği problemleri Kemik
iliği depresyonu
Eşik doz nedir ?
En düşük 2-3
Gray’ dir, eriteme yol açar.
Bu doz akut
olarak uygulanırsa eritem hemen ortaya çıkar. Bu doz zaman süresince
uygulanırsa arada dokular kendini yenileme fırsatı bulacağından öldürücü
olmayan radyasyon hasarı onarılabilir.
Kullandığımız
(pratikte ) radyografilerde cilt giriş dozları nelerdir ?
Akciğer
grafisinde : 0.15 mGray (Grid
+ 400 hızlı ranfansötör ile)
Servikal grafide : 0.95 mGray
Abdominal Grafide
: 3 mGray
Kaç Akciğer
grafisi eriteme yol açar ?
0.15 mGray =
0.00015 Gray * X= 2 Gray
X = 2 / 0.00015
X = 12500 adet
BT için
hesaplarsak:
X * 0.02 Gray = 2
Gray
X = 2 / 0.02
X = 100 adet BT
eder.
Kısaca 1 Akc BT =
130 Akc radyografisi
Ø
30 dk
floroskopide eriteme yol açabilir.
Hastane personeli
için risk varmı ?
Hayır. Yalnızca
saçılmadan kaynaklanan radyasyon exposure ile karşılaşırlar.
Stokastik Etki
nedir ?
Genetik etki ve
karsinogenezis.
Bunlarda doz
miktarı ile ortaya çıkan etki şiddeti arasında doğrudan ilişki yoktur. Kısaca
çok küçük bir doz (eşik değeri belli olmadığından ) dahi potansiyel olarak zararlı
etkiler taşır.
Çevradeki doğal
radyasyon Kaynakları nelerdir ?
Doğal Radyasyon
USA’ da 3.2 miliSievertt = 3.2 miligray = 320 milirem
SI= Vücutta absorbe
edilen dozun ölçüm birimi
Radyologların
yıllık karşılaştığı doz : 0.71 mSI
Radyoloji
Teknisyenlerinin karşılaştığı yıllık doz miktarı : 0.96 mSI
Yıllık Maksimum
DOZ (mesleki) Nedir ?
50 mSI / Yıl =
5000 mRem = 5 RAD
Korunmada Temel
Prensipler
1- Zaman Kısa
tut
2- Mesafe Uzun
tut (exposure kaynaktan mesafenin karesi ile ters orantılı)
3- Perdeleme a.
Kurşun bölüm
b. Kurşun Önlük
(0.5 mm kalınlıkta gömlek ışının
% 95’ ni engeller)
Diğer Prensipler:
b. Daha teknolojisi yeni filmle çalış
c. dijital teknolojiye geç (tekrarları önler)
d. Anjioda kontinu (devamlı) değil taramalı ışın kontrolü kullan
Venografi yerine Renkli Doppler kullan
Oral Kolesistogram yerine US kullan
Kardiak floroskopi yerine MR
Pre-op Akciğer klinik gerektirmiyorsa
gereksiz
Gebelikte akciğer grafisi
HT’ da IVP
Baryumlu Kolon yerine kolonoskopi
TBC taraması yerine normal Akc. Grafisi tercih edilir. ( 10 kat fazla ışın
alınmasını önler)
Makinayı iyi tanı
Banyo solüsyonlarının durumunu devamlı takip et
İşini düzenli ve titiz yap
Hızlı çalış ancak telaş yapma
En erken
radyasyon etkisi kan yapan organlarda olur.
Önce lenfositler
artar sonra lökositler artar ancak daha ziyade azalır. Ardından trombosit
sayıları düşer. En geç etkide eritrositlerin düşmesidirki bu durumda ışının
etkisinin önemli olduğu anlaşılır.
Fetal Risk:
İlk 9 gün Hep
Yada Hiç Kanunu geçerlidir.
Sonraki
10-20 hafta nöropatolojiler
(mikrosefali, mental retardasyon), malformasyonlar için risklidir. Miada
kadarki evrede gelişme geriliği için
riskli dönemdir.
Gebe Çalışanların
AYLIK Mesleki Doz ?
0.5 mSI = 50
mREM (50000 Akciğer grafisi)
Gebe olmayanların
AYLIK Mesleki Doz ?
400 mREM
Kabaca vücut
yüzeyinin aldığı doz ?
Alınan Doz (mRad)
= p* kV.mAs / D2
p= 15 (diagnostik
incelemede kullanılan katsayı
D= cm (Film-foküs
mesafesi)
Diagnostik
incelemelerde absorbe edilen doz ?
< 10 mGray
Yüksek Doz Akut
Işınlamada.
300-600 Rad : %
50 Ölüm + hematolojik depresyon
1000-1200 Rad : %
100 Olüm + GİS mukozasında yaygın nekroz
5000 Rad : MSS
Bulguları hemen ölüm
Fim Dozimetresi
20 mRem altındaki dozu ölçmez üstelik ısı ve nemden etkilenir. Daha modern olan
kalem dozimetreler tercih edilmelidir.
Rad. Dr. Ünal
Egeli