X Işınının Yan Etkileri:

 

İonizan radyasyonda potansiyel zararlı etkiler nelerdir:

 

  1. Deterministik etki
  2. Stokastik Etki

 

Deterministik Etjki Nedir ?

Eşik radyasyon dozu ile ilgilidir. Bu değerin üzerinde % 100 oranında görülür ve doz artırılırsa etkinin şiddeti artar.

 

Bunlar nelerdir ?

 

  1. Cilt problemleri          a. Eritem

b. epilasyon (tüylerde dökülme

c. deskuamasyon

      2. Göz problemleri                   Katarakt

      3. Kemik iliği problemleri             Kemik iliği depresyonu

 

Eşik doz nedir ?

 

En düşük 2-3 Gray’ dir,   eriteme yol açar.

Bu doz akut olarak uygulanırsa eritem hemen ortaya çıkar. Bu doz zaman süresince uygulanırsa arada dokular kendini yenileme fırsatı bulacağından öldürücü olmayan radyasyon hasarı onarılabilir.

 

Kullandığımız (pratikte ) radyografilerde cilt giriş dozları nelerdir ?

 

Akciğer grafisinde             : 0.15 mGray              (Grid + 400 hızlı ranfansötör ile)

Servikal grafide            : 0.95 mGray

Abdominal Grafide             : 3 mGray

 

Kaç Akciğer grafisi eriteme yol açar ?

 

0.15 mGray = 0.00015 Gray *  X= 2 Gray

X = 2 / 0.00015

X = 12500 adet

 

BT için hesaplarsak:

X * 0.02 Gray = 2 Gray

X = 2 / 0.02

X = 100 adet BT eder.

 

Kısaca 1 Akc BT = 130 Akc radyografisi

 

Ø      30 dk floroskopide eriteme yol açabilir.

 

Hastane personeli için risk varmı ?

 

Hayır. Yalnızca saçılmadan kaynaklanan radyasyon exposure ile karşılaşırlar.

 

Stokastik Etki nedir ?

 

Genetik etki ve karsinogenezis.

 

Bunlarda doz miktarı ile ortaya çıkan etki şiddeti arasında doğrudan ilişki yoktur. Kısaca çok küçük bir doz (eşik değeri belli olmadığından ) dahi potansiyel olarak zararlı etkiler taşır.

 

Çevradeki doğal radyasyon Kaynakları nelerdir ?

 

  1. Kayalar
  2. Toprak
  3. dış uzay
  4. yerdeki Radon gazı
  5. Canlı dokuların elementlerinin doğal izotopları (C 14, K40)

 

Doğal Radyasyon USA’ da 3.2 miliSievertt = 3.2 miligray = 320 milirem

SI= Vücutta absorbe edilen dozun ölçüm birimi

 

Radyologların yıllık karşılaştığı doz : 0.71 mSI

Radyoloji Teknisyenlerinin karşılaştığı yıllık doz miktarı : 0.96 mSI

 

Yıllık Maksimum DOZ (mesleki) Nedir ?

 

50 mSI / Yıl = 5000 mRem = 5 RAD

 

Korunmada Temel Prensipler

 

1- Zaman                     Kısa tut

2- Mesafe                    Uzun tut (exposure kaynaktan mesafenin karesi ile ters orantılı)

3- Perdeleme                a. Kurşun bölüm

                                    b. Kurşun Önlük  (0.5 mm kalınlıkta gömlek  ışının % 95’ ni engeller)

 

Diğer Prensipler:

 

  1. Uygun Hijyen  (Radyasyon ortamında yiyip içilmez)
  2. Işını incelenecek alanla sınırla
  3. Doz azaltma              a. Yüksek hızlı ranfansötör klullan

b. Daha teknolojisi yeni filmle çalış

c. dijital teknolojiye geç (tekrarları önler)

d. Anjioda kontinu (devamlı) değil taramalı ışın kontrolü kullan

  1. Gereksiz eski tetkiklerin Uygulanmasının önlenmesi

Venografi yerine Renkli Doppler kullan

Oral Kolesistogram yerine US kullan

Kardiak floroskopi yerine MR

Pre-op Akciğer klinik gerektirmiyorsa  gereksiz

Gebelikte akciğer grafisi

HT’ da IVP

Baryumlu Kolon yerine kolonoskopi

TBC taraması yerine normal Akc. Grafisi tercih edilir. ( 10 kat fazla ışın alınmasını önler)

  1. Gereksiz tekrardan kaçın

Makinayı iyi tanı

Banyo solüsyonlarının durumunu devamlı takip et

İşini düzenli ve titiz yap

Hızlı çalış ancak telaş yapma

 

  1. Rutin sağlık tetkiklerini yaptır.

 

En erken radyasyon etkisi kan yapan organlarda olur.

Önce lenfositler artar sonra lökositler artar ancak daha ziyade azalır. Ardından trombosit sayıları düşer. En geç etkide eritrositlerin düşmesidirki bu durumda ışının etkisinin önemli olduğu anlaşılır.

 

Fetal Risk:

 

İlk 9 gün Hep Yada Hiç Kanunu geçerlidir.

Sonraki 10-20  hafta nöropatolojiler (mikrosefali, mental retardasyon), malformasyonlar için risklidir. Miada kadarki evrede  gelişme geriliği için riskli dönemdir.

 

Gebe Çalışanların AYLIK Mesleki Doz ?

 

0.5 mSI = 50 mREM  (50000 Akciğer grafisi)

 

Gebe olmayanların AYLIK Mesleki Doz ?

 

400 mREM

 

Kabaca vücut yüzeyinin aldığı doz ?

Alınan Doz (mRad) = p* kV.mAs / D2

p= 15 (diagnostik incelemede kullanılan katsayı

D= cm (Film-foküs mesafesi)

 

Diagnostik incelemelerde absorbe edilen doz ?

 

< 10 mGray

 

Yüksek Doz Akut Işınlamada.

300-600 Rad : % 50 Ölüm + hematolojik depresyon

1000-1200 Rad : % 100 Olüm + GİS mukozasında yaygın nekroz

5000 Rad : MSS Bulguları hemen ölüm

 

Fim Dozimetresi 20 mRem altındaki dozu ölçmez üstelik ısı ve nemden etkilenir. Daha modern olan kalem dozimetreler tercih edilmelidir.

 

Rad. Dr. Ünal Egeli