Kitba ta’ Dun Salv Caruana

IL-KAPPILLANI  U  L-ARCIPRIETI  FIL-PARROCCA TA' S. FILEP

Nhar it-8 ta' Frar il-parrocca ta' Haz-Zebbug ziedet il-lista tal-kappillani. Arcipriet iehor. Dun Daniel Cardona ha l-pusses tal-parrocca ta' San Filep li sa mill-bidu taghha kienet  wahda mill-parrocci kbar u importanti fil-knisja Maltija. Il-parrocca tghodd madwar tnax-il elf ruh u sa ftit ilu anki il-kleru taghha kien dejjem numeruz u ta'  unur lill-knisja Maltija. Kellha sacerdoti maghrufa ghall-ispiritwalita, ghall-qlubija lejn pajjizhom u lejn il-parrocca taghhom, lejn il-letteratura, lejn l-arti tal-muzika u lejn kull arti ohra. L-istess kienu l-kappillani li qdew lill-parrocca fil-qasam pastorali u b'kull ghajnuna li setghu jaghtu lill-parruccani. Nawguraw li l-Arcipriet il-gdid, Dun Daniel, bl-ghajnuna t'Alla bhal l-arciprieti l-ohra jimxi mal-poplu tieghu bl-istess imhabba u zelu.

L-Arcpriet il-gdid gej minn familja ta' sitt itfal. Fic-cokon tieghu kien membru tal-M.U.S.E.U.M u ssahhah bl-ezempju u t-taghlim tal-Beatu Dun Gorg Preca u b’imhabba lejn id-dar t'Alla meta kien jaqdi l-altar tas-sagrificcju bhala Abbati.

B'Dun Daniel fostna bhala Arcipriet, il-parrocca ghaddiet minn tlieta u erbghin pusses ta' kappillan imma kella tnejn u erbghin sacerdot li qdew il-hidma ta' kappillan. Dun Frangisk Sillato, l-ewwel kappillan, kien irrizenja wara ghaxar snin kappillan u rega' sar it-tielet wiehed fl-1448 u dam kwazi ghoxrin sena ohra.

Barra mill-istorja tal-kappillan Sillato, l-istorja tal-kappillanija f'Haz-Zebbug hi xi ftit interessanti. It-tielet u r-raba' kappillan kellhom l-istess isem u kuljom, Dun Gwann Vella.

Il-Kappillan, il-kanonku Giovanni Sanchez irrisenja , mar Ruma fl-1512 u l-Papa Gulju 2 qaribu,ghazlu isqof ta' Cefalu fi Sqallija.

Dun Giacchino Bondino kellu hajja xi ftit imgerfxa. L-ewwel kien ghalliem is-Siminarju, wara sar nutar publiku, sar kanonku tal-kattidral u gie kappillan fil-parrocca ta' Haz-Zebbug. L-isqof Gubelles, fil-Vista Pastorali tieghu, talbu d-dokumenti dwar is-Sacerdozju tieghu u ufficcji ohra. Billi ma kellu ebda dokument l-isqof nehhieh mill-karigi kollha li kellu.

Dun Giovanni Bosio maghzul kappillan mill-Isqof Cubelles kien twieled fl-Italja fil-belt ta' Asti . Huh Tommaso kien isqof ta' Malta u Huh iehor Giacomo kien il-kronista ta' l-Ordni ta' San Gwann.        

Dun Luca Xara kien sar kappillan fi knisja Ruma.

Dun Angelo Fiore kellu n-nomina tieghu ta' kappillan kontestata minn Dun Gaspare Falzon. Il-Vigarju Generali ta' l-isqof Dr. Dun Filippo Borgia mhabba xi ragunijiet ta’ lil Falzon it-tmexxija tal-parrocca. Fiore mar Ruma jiddefendi l-ghazla tieghu u gie konfermat kappillan, Dun Angelo Fiore mill-Belt Valletta kien beda l-bini tal-knisja li ghandna. Il-Vigarju Generali Dun Filippo Borgia, fil-Vista Pastorali fil-parrocca, kien heggeg bis-shih biex tinbena l-knisja il-gdida. Il-kappillan Fiore ta bidu ghall-bini taghha fl-1622 u tlestiet fl-1632. Meta mbniet  il-knisja ta' Haz-Zebbug kienet l-ikbar wahda f'Malta.

Il-kappillan Ludovico Vassallo kien bena d-dar ghall-kappillani. Il-Kappillani Dun Gwann M. Barbara u Dun Gwann B. Sagnani hadmu biex il-knisja tikseb ir-Relikwa ta' San Filep.

Il-Kappillan Dun Guzepp Azzopardi rregala ostensorju tal-fidda tassew artistiku mahdum mill-argentier Michele Brondes ghar-Relikwa ta' San Gwann Evangelista.

Il-kappillan Scicluna lahaq iz-zmien tal-pesta u tant kien imhabbat bl-assistenza mal-morda li lanqas sab zmien li jinnota fir-registri tal-mejtin lil dawk li mietu u meta kitibhom qaghad fuq  l-informazjoni li tawh il-qraba jew il-girien tal-mejtin. F'dawk ic-cirkostanzi, kiteb nota fir-registru li tghid :  " Io infto Parroco nella citta Rohan fo fede a chi spetta vedere prete che nello scorso contagio dovendo impiegare tutta la giornata nell'amministrare i sacramemti agli impestati non potevo calendare nel proprio giorno la morte dei defunti, molto piu che  la maggior parte di loro morivano nelle barracche, percio finito detto contagio vi furono notate secondo la relazione avuta dai loro consaiguinei o dai loro vicini . Per conseguenza tale notamento puo essere erroneo e per essere cio  vero mi scrivo oggi il 28 Settembre 1818 ".

Meta l-kappillan Scicluna xjeh, ghazel minn jeddu bhala vigarju tieghu lil Dun Ludivico Mifsud Tommasi. Dun Lodovik hadem biex gab minn Ruma t-titlu ta' arcipriet lill-parrocca taghna u kien l-ewwel arcipriet billi kellu n-nomina ta' kappillan. Sa dan it-tant sar isqof ta'  Malta il-kanoniku F.S. Caruana, Zebbugi. Jghidu li ghal xi raguni ma kienx jaqbel wisq ma' Tommasi u hajru jirrinunzja ghall-arcipretura u wieghdu li l-quddiem jinnomimah monsinjur tal-kattidral. Mifsud Tommasi accetta din il-proposta imma Caruana miet u Tommasi kien ghadu  ma sarx monsinjur. Gie maghzul monsinjur mill-isqof ta' warajh Mons . Sant.

Billi Tommasi kien iddejjaq jistenna n-nomina u sa dan t-tant talbuh jikteb il-kurunella ta' San Filep, kiteb strofa li tghid.

Din l-istrofa giet meqjusa bhala botta pulita lil Caruana.

Forsi interessanti hu l-fatt li  l-arciprieti kollha urew rabta u mhabba lejn il-knisja u mal-poplu taghhom. Dan urewh bil-hidma pastorali u billi hafna minnhom taw rigali lill-knisja li mexxew. Mhux facli li wiehed isib miktub dawn it-tifkiriet jew rigali, imma xi ftit huma maghrufa

L-Arcipriet Dun Tumas Naudi halla b'rigal lill-knisja, mejda tal-kewkba li dari kienet isservi biex  fil-maghmudija fuqha  jinkiteb it-taghrif dwar it-tarbija. Halla ukoll bacil tal-fidda li kien jilqa l-ilma li jxarrab ras it-tarbija waqt il-maghmudija. Rigal iehor kien missal ( il-ktieb tal-quddiesa) bil-qoxra miksija bil-bellus ahmar u ornamenti tal-fidda.

L-Arcipriet Dun Luigi Attard halla salib tal-fidda li kien jintuza meta jingiebu il-mejtin mill-isptar ghall-funeral fil-knisja. Hu irregala ukoll il-fonti ta' l-rham tal-maghmudija li hemm fejn il-bieb il-kbir tal-knisja. L-abbozzi tal-pittura ta' l-erba' Santi Padri li ghandna taht il-koppla kienu tieghu ukoll.

L-Arcipriet Alberto Dalli offra lill-knisja tlett fontijiet ta' l-irham  ghall-ilma mbierek li nsibu fejn  il-bibien ta' l-istess knisja.

Ir-rigali ta' l-Arcipriet Dun Salv Milanesi,  kienu l-pjaneta rrakkmata bid-deheb. Hu ma kienx juzaha biex tkun gdida meta joffriha lill-knisja, pissidi ghall-Ostji tat-Tqarbin, sasla tal-fidda ghall-ilma mbierek, kalci sabieh hafna ghall-quddiesa u plattin zghir biex jintuza ghac-crieket ta' l-gharajjes, kollha tal-fidda. 

L-Arcipriet Lorenzo Zammit hallas ghall-istatwa tal-gebel ta' San Lawrenz li ghandna fuq iz-zuntier.

L-Arcipriet C. Attard offra r-rigal moghti lilu mill-kleru u l-ghaqdiet is-somma ta' Lm 500 ghar-restawr tal-pittura.

Imma zgur li l-aqwa rigal li l-arciprieti kollha taw anki bl-ghajnuna tal-kleru  kienet it-tmexxija spiritwali u assidwa liz-Zebbugin. Ta' dan kollu hu dmir taghna z-Zebbugin li nirringrazzjaw 'l Alla u  lilhom. Lill-Arcipriet il-gdid, Dun Danjel , naghtu ukoll ir-ringrazzjamenti taghna tal-hidma li diga wettaq fostna u bil-quddiem,  ta' dak li bl-ghajnuna  t'Alla ghad iwettaq.                                              

 LISTA  KAPPILANI  -  ARCIPRIETI

Miktub minn Dun Salv Caruana