BILLY BRAGG, 12 maart 2004, MELKWEG

Net iets meer dan twintig jaar geleden ging ik met radiocollega's Marcel Kennis en Peter Bartlema naar de Melkweg, naar een artiest wiens naam ik zelfs niet kende. Maar als RVZ-deejay moest je "er bij" zijn, als "er iets" was, geloof ik. Ik had geen idee wat mij te wachten stond.

De Melkweg was toen nog een gelegenheid waar je je kon vertonen, waar je je desnoods moest vertonen. Het had iets minder zijn hippieachtige verleden afgeschud dan Paradiso. Na afloop van willekeurig welk concert dan ook ging Simon Vinkenoog in zijn eentje de dansvloer op om wat hoeketakkebewegingen te maken. Duitse jongerentoeristen vroegen je in die dagen besmuikt lachend "Weisst du den Milky Way?" Toen ik bedacht had dat ik ze wel eens naar de tabakswinkel kon sturen waar ze dat reepje wel zouden hebben hield het op. Pas jaren later begreep ik dat het kwam door de handel in hennepmiddelen in de toenmalige theetuin, en dat dit achterhaald was tengevolge van de coffeeshops die intussen de stad en de handel hadden overgenomen.

De Melkweg dus. De zanger was alleen, met een scheurende gitaar. Hij hield steeds verhalen tussen de nummers door (waarvan ik er niet een kende), met een Zuidengels accent, ik moest het allemaal tot mij laten doordringen.

Tot dat ene nummer, kort, licht-droevig eeen krachtig. Het raakte mij meteen. Ik herkende iets van mijzelf in de treurige constatering van de zanger alleen te zijn, wat niet zijn keuze was, en er dus op uit te moeten zijn, op zoek naar een nieuwe vriendin. A new England heette het, en sindsdien was het aan tussen Billy Bragg en mij. Zodra ik kon ben ik de plaat gaan halen en sindsdien was er een soort race tussen Marcel en mij om de primeur van de nieuwe Billy B. - die ik slechts een keer gewonnen heb, iets waar ik helemaal niet mee zit overigens, mocht u dat denken.

De voorkeur, het geraakt zijn door dit nummer, bleek niet exclusief. Het moest de toegift op verzoek zijn bij zijn concert, ruim twintig jaar later - in de Melkweg, maar dan in de zaal die genoemd is naar een of andere bruine priklimonade. Ik ben hier al een behoorlijke tijd niet meer geweest, onder andere vanwege die prikreclame.

The Blokes waren er niet bij. Billy B. had eigenlijk geen nieuw repertoire, wel aangepast wat tekst betreft aan de nieuwe of nieuwste wereldorde, zoals Waiting for the great leap forwards. Een vrije en vrijzinnige bewerking van Dylans Masters of war, indrukwekkend overigens, was het enige dat ik nog niet kende van Billy B. O ja, en - meen ik - een nummer over bedwateren uit de erfenis van Woody Guthrie. Voor het publiek een feest der herkenning dus. Wel een beetje jammer dat er geen nieuw materiaal was, wat je toch zou associëren met een tournee. Eerlijk gezegd, staan in een massa die het roken en zuipen niet kan laten - het Transkulteam is het nogal ontwend. Vooral dat paffen... Onheus tegenover mij, onheus tegenover degene op het podium.

Billy staat achter ons. De zaal staat in de frontlinie in de strijd tegen het nieuwe ultrarechts dat door de noordatlantische wereld waart. Hij staat achter ons. Nederland is gidsland met het plan 26.000 mensen te verwijderen die hier niet welkom zijn, terug naar Afghanistan, irak, Somalië etcetera. Als het Nederland lukt zal het iedereen lukken. Het is opvallend dat een bericht dat hier met moeite pagina 4 in de krant gehaald heeft in het Europese buitenland zoveel aandacht krijgt. Nederland? Uitzetcentra? Ik ben blij dat Billy B. achter ons staat, maar er is in de zaal niemand die ik ken uit het verzet, zal ik maar zeggen - want toevallig ben ik daar zelf enigszins bij betrokken... Maar wie weet. Veel Engelstalige "gastarbeiders" in de zaal. Die zullen niet geconcentreerd worden in verwijderkampen. Maar of ze op de barricaden zullen staan voor de "anderen"? Lijkt mij al niet logisch.

Bij een van de conferences - die ik overigens ook niet kon volgen, Fahrenheit 451 zegt mij niks - riep een man in het publiek zoiets als: "zingen!". Hij had nogal lang haar. Een voortdurend terugkerend vertoog tegen Tolkienfiguren in het algemeen en de langharige in de zaal - door Billy B. Gandalf gedoopt - in het bijzonder was het gevolg. BB vertelde van zijn toernee met de zangeres van het voorprogramma Jill Sobule (I'm a war correspondent in love), Steve Earle en anderen voor de andersglobalistenbeweging, eindpunt Miami. En waar hadden ze het na afloop van het optreden in de caravan over? In de ban van de ring - Steve Earle bleek een enorme fan. Dat valt tegen. Ik moet niets hebben van die suburban-hippietoestand van Tolkien. Billy B. gelukkig ook niet. Of het verstandig was steeds de aandacht te vestigen op die ene langharige aap in de zaal die even vervelend was geweest... "Je vrienden kun je kiezen, je publiek niet," zei Billy Bragg.

Hoogtepunt naar mijn gevoel: Power in a union, volgens de zanger geschreven door Joe Hill. Er gaa nwat vuisten omhoog in de zaal. Hoho, we zijn toch niet op een polletieke manfestatie, zoals BB zelf al zegt. In de zaal zullen nogal wat mensen zijn geweest die er misschien twintig jaar geleden ook al bij waren. Afterparty? Niet in de huidige Melkweg.

Het podium wordt sneel overgenomen door jongens die gezien hun kleding goed naar MTV kijken: jassen, capuchon, sommige lekker dik, van chips en hamburgers ongetwijfeld. Scratchen, bonkige ritmes met zware bassen. Gerapte teksten met oedipale strekking, wijzend op zowel een zware vader- als moederbinding: de woorden motherfucking en motherfucker is niet van de lucht. Het Billy Braggpubliek moet wel wijken voor wie er nu binnenkomen. Zestien- tot achttienjarigen. Meisjes in luchtige bloesjes met zeer magere schouders, zwaar opgemaakt. Jongens in bomberjacks, die bij de ingang gefouilleerd worden. Vroeger waren het juist de ouderen toch die nog laat opbleven? Hier is het publiek dat waarschijnlijk net aan priklimonade toe is. Een vervreemdende ervaring die onderstreept hoever Melkweg en ik uitelkaargegroeid zijn. Waarschijnlijk om goed te kunnen vangen is de programmering na het concert van Billy Bragg zo gepland dat zijn publiek het niet leuk vindt en het niet te vol is met mensen die niet nog een keer entree hebben betaald. De priklimonadezaal moet vol. Behoorlijk bier hebben ze trouwens ook niet meer op de tap. Tja - Gerritsen de 50quidman is geen jongere meer en is ook geen doelgroep voor priklimonadezalen. Gunst, was ik twintig jaar geleden een doelgroep? Ik geloof dat niet. Waar BB tegen staat te fulmineren voltrekt zich onder onze ogen. De totale kolonisering van de jeugdcultuur, het kan nog steeds verder - en toch zal het kapitalisme het op den duur niet houden, oedipale priklimonadereclame zal het niet redden.