Het is maar hoe je het bekijkt wanneer het programma Transkul op Radio 100 is begonnen: eigenlijk in 1987. Maar enige continuïteit was er pas vanaf april 1989. Eerst was het tweewekelijks, later wekelijks nadat het losse programma Grof vuil stilzwijgend in Transkul was opgegaan. Er zijn tijden geweest dat het programma twee of zelfs meer uren per week duurde. (Ik koester de herinnering vooral aan zaterdaguitzendingen die soms van 9 uur tot 14 uur duurden - zwelgend in Manchestersound.) En in feite veranderden vorm en inhoud steeds. In de nadagen was het eigenlijk een muziekprogramma. En wanneer die nadagen begonnen zijn kunnen we ons nu afvragen. Wellicht waren ze al voor eind mei 2003, toen Radio 100 uit de ether verdween.
Dat Radio 100 voordien ook via het internet te horen was had weinig betekenis. De mensen van wie ik hoorde dat ze op internet luisterden woonden in Amsterdam en hadden dus net zo goed via hun transistorradio kunnen luisteren. Als er internationale reacties op het programma kwamen was het per email naar aanleiding van deze site.
In ruim veertien jaar etheruitzending is er welgeteld 1 (één) papieren brief van een luisteraar gekomen, naar ons weten. En ook deze was niet welkom voor de smaakpolitie van Radio 100, waarover ik het zometeen helaas moet gaan hebben. Wij werden ter verantwoording geroepen dat onze muziek toch echt niet kon op dit station. (De brief ging over Geno Washington and the Ram Jam Band. Ik had voor de terverantwoordingroeping een stevige portie tzatziki op. Er werd geklaagd door de smaakpolitie dat ik naar knoflook rook. Dat hoort eigen volk niet te doen, was de impliciete boodschap).
Want laten we wel wezen: radiomaken in een omgeving die zo geworteld was in de zogenaamde kraakbeweging betekende vaak spitsroeden lopen. Wij zagen niet zoveel in betogen over het karma van Auschwitzslachtoffers of in hoe de NSB zingt. Een lang aangehouden piep-, brom- of fluittoon was aardig in de tijd van DADA, dit als serieus en vernieuwend presenteren aan het begin van de 21ste eeuw getuigt van ernstig cultureel onbenul. (We hebben wel eens DADA-opnamen uitgezonden. Geen reactie van de genoemde smaakpolitie natuurlijk).
Als er meer mensen geschreven hebben, dan is de post verdonkeremaand - het zou ons niet verrassen. Zoals we ook nooit hebben durven reageren op die ene briefschrijver. Stichting ter bevordering van de vrijheid van meningsuiting...
Maar goed, uitzenden op internet-alleen betekende effectief een einde aan gesproken woord - dat kunt u tenslotte beter lezen op uw scherm. Ook dit drong niet direct tot ons door, maar het werd steeds duidelijker. Het ophouden van de schijn van een radioprogramma werd moeilijker. De laatste maanden deed ik het nog maar in mijn eentje.
Een impuls of opleving was de poging Radio 100 weer lokaal bekend te maken als nog steeds bestaand: uitzenden vanaf een openbaar toegankelijke locatie in Amsterdam. Het ging er om te peilen of een poging het station te doen (her)leven daar waar het hoort: Amsterdam, ergens toe kon leiden. Het resulteerde in de Vaaghuyzen-sessies, van maart tot juni 2004. Een flink deel hiervan is niet via het net ten gehore gebracht, doordat er eerder technisch werd tegen- dan meegewerkt. Maar toch: van vijf uur 's middags tot een uur 's nachts met een tamelijk hechte ploeg een continu muziekprogramma (maar ook met gesproken woord, en met optredens) maken - het leek bijna weer op radio.
Het leidde tot een nieuwe weg voor de kern van Transkul, een weg die we al opgegaan waren toen we regelmatig avonden verzorgden in café De Schutter. Als Cloud Nine Soulsquad zijn we - het was en is hard werken, maar het heeft tot verrassende dingen geleid - er in geslaagd een scene wakker te kussen die daarop leek te wachten. Niet de 'uitzendingen' op het internet, maar wel contacten die via dit medium gesmeed zijn hebben er toe geleid dat dit fenomeen ruime aandacht en ondersteuning uit andere landen krijgt. Hadden wij hier radio100.nl nog voor nodig?
Misschien wel. Maar als station bestond Radio 100 in feite niet meer na de Vaaghuyzensessies. De leegloop ging onstuitbaar voort. Er was op dinsdag nog maar een programma, het onze. Wel een contrast met de sessies op locatie, ook al werden die niet altijd even druk bezocht. En tenslotte verdween zelfs de website van Radio 100 van het net. Wie die als favoriet geboekt had, had pech gehad.
Wat was de zin nog een programma te doen op de goede oude vaste vertrouwde tijd, vanuit een studio die nauwelijks nog gebruikt wordt - radio spelen? Vervreemdende bezigheid. Rond deze studio dartelt DFM. Dit was of is een programma, gemaakt door een kraker met loodzwaar Limburgs accent, dat hoofdzakelijk bestond of bestaat uit een voortdurende phone-in gemixt met geluiden of muziek. Opvallend, destijds in 1982. In 2005 is dit DFM belangrijk genoeg - al geloof ik niet dat er enige verandering in vorm of inhoud heeft plaatsgevonden - om Radio 100 te vervangen. Dit DFM moest de merknaam worden van alles wat nog als restant van Radio 100 getolereerd werd door Mr. DFM, de man die over "de techniek" gaat. [Het is armzalige poëzie, zonder de voordracht van de schrijfster is het niets - maar u kunt concluderen dat het gaat over iemand die een enorme kennis van computers heeft].
Bij dit restant hoort niet Transkul of Cloud Nine. Over hoe dit gegaan is wil ik eigenlijk verder niets zeggen. Eigenlijk, lieve mensen, is het zelfs wel een opluchting. Hoe het verder gaat met onze radio-activiteiten verneemt u wel - in dit verband wijzen we vooral op een toepasselijk strijdlied dat we nu even niet ten gehore kunnen brengen: Fearless heart van Steve Earle. En misschien kunnen we het natuur en kritiek-aspect van het programma nu vorm gaan geven op deze site. U hoort en leest nog van ons!
(AdR, voor Transkul/Grof Vuil/Cloud Nine)