ทฤษฎีของความมีเหตุผล
( Theory of
Rationality )
ทฤษฎีของความมีเหตุผล
มีหลักเกณฑ์ให้เลือกใช้ ๒ อย่าง เพื่อใช้เป็นเกณฑ์ในการตัดสินว่า ความคิดใด
หรือการกระทำของผู้ใด มีเหตุผลหรือไม่ หลักเกณฑ์ทั้ง ๒ อย่างนั่นคือ
๑.
Logical
Rationality หรือ
ความมีเหตุผลตามหลักตรรกวิทยา
๒.
Economic
Rationality หรือ
ความมีเหตุผลตามหลักเศรษฐศาสตร์
ความมีเหตุผลตามหลักตรรกวิทยา
ก็เป็นดังที่ชื่อบอก เราจะตัดสินว่า ความคิดใด หรือการกระทำใด มีเหตุผลหรือไม่
ก็โดยใช้หลักตรรกวิทยาล้วน ๆ
โดยไม่คำนึงถึงผลที่จะเกิดขึ้นจากความคิดหรือการกระทำนั้น ๆ ยกตัวอย่างเช่น ถ้า นาย ก.
บอกว่าเขาเชื่อว่า โลกทั้งกลมทั้งแบน เราจะบอกว่า นาย ก. ไม่มีเหตุผล
(หรือมีความคิดที่ผิด) เพราะตามหลักตรรกศาสตร์แล้ว โลกจะทั้งกลมและแบนไม่ได้
โดยปกติแล้ว มีหลายเรื่อง
ที่เราต้องตัดสินมันตามหลักตรรกศาสตร์ เช่นความคิดทางคณิตศาสตร์
ถ้าเราพิสูจน์ได้ว่า สามเหลี่ยม ABC เท่ากับสามเหลี่ยม XYZ เราก็จะบอกว่า สามเหลี่ยม ABC
เท่ากับสามเหลี่ยม XYZ
โดยไม่สนใจว่าการตัดสินเช่นนั้นจะทำให้ใครเสียหาย
หรือแม้แต่จะทำให้ประเทศชาติล่มจม เพราะคณิตศาสตร์สนใจแต่ความจริง
ไม่สนใจผลที่จะเกิดจากความจริงนั้น
ส่วนความมีเหตุผลตามหลักเศรษฐศาสตร์
เราไม่สนใจความจริง เราสนใจแต่ผลของการกระทำหรือการตัดสินใจเท่านั้น ถ้าการกระทำใด
ทำแล้วสามารถทำให้ผู้กระทำบรรลุจุดมุ่งหมายได้
เราก็จะตัดสินว่าการกระทำนั้นมีเหตุผลตามหลักเศรษฐศาสตร์ เช่น ถ้าเราเห็น นาย ข. เสียเงินซื้อลอตเตอรี่คราวละมาก
ๆ
โดยมีจุดมุ่งหมายคืออยากได้เงินมาก ๆ เราก็จะบอกว่า นาย ข. ไม่มีเหตุผล
เพราะการซื้อลอตเตอรี่ในระยะยาว มีโอกาสเสียเงิน มากกว่าได้เงิน (เนื่องจาก Expected Utility ของการซื้อลอตเตอรี่ เป็นลบ)
เราจะเห็นว่าเราไม่สามารถวิจารณ์การกระทำของ นาย ข. ว่าไม่มีเหตุผล
(หรือผิด) โดยใช้หลักของตรรกศาสตร์
เราจะวิจารณ์การกระทำของ นาย ข.
ว่าไม่มีเหตุผลได้ก็ด้วยหลักเศรษฐศาสตร์เท่านั้น
มีชายคนหนึ่ง มี penis ยาว ๑๐ ซม. แต่เขาเที่ยวป่าวประกาศว่า เขามี penis
ยาวกว่าครึ่งเมตร
มีคนไม่เชื่อเขาหลายคน เขาจึงพิสูจน์ให้คนที่ไม่เชื่อเขาฟัง ดังนี้
1 เมตร = 100 ซม.
ดังนั้น ¼เมตร = 25 ซม.
Square
Root
½ เมตร =
5 ซม.
ซึ่งหมายความว่า ครึ่งเมตร ยาวเท่ากับ 5 ซม.
เพราะฉะนั้น
อะไรก็ตามที่ยาวกว่า 5 ซม. แสดงว่า
ยาวกว่าครึ่งเมตร
ดังนั้น penis เขายาวกว่าครึ่งเมตร
ในทาง
abstract แล้ว ชายคนนี้ บอกว่า penis เขายาวกว่าครึ่งเมตร มีคนไม่เชื่อ
เขาจึงพยายามพิสูจน์ แต่แทนที่จะทำอย่างตรงไปตรงมา เขากลับพยายามดัดแปลงมาตรวัดอย่างข้าง ๆ คู ๆ เพื่อพิสูจน์ว่าเขาถูก
จากบทความของ
น.พ.รังสิต หร่มระฤก
มติชนรายวัน
------------------------------