VIỆT NAM

Những Cải Cách Kinh Tế Quan Trọng Mới?

Theo một bài viết của Margot Cohen từ Hà Nội đăng trong Tuần Báo FEER phát hành ngày 08 tháng 8 năm 2002 có những ý chính như sau:

Tám tháng trước đây, giới lãnh đạo Cộng Sản Việt Nam buồn lòng công nhận sự yếu kém của nền kinh tế Việt Nam về mọi phương diện: sản xuất, phẩm chất, và khả năng cạnh tranh, nhất là các xí nghiệp quốc doanh. Đây chính là nhận xét của một nhân vật quan trọng, đã từng được đào tạo tại Liên Sô, ông Phan Văn Khải, trong diễn văn đọc trước Quốc Hội.

Ông Khải đã từng được hoan hô nhiệt liệt khi đề cập đến vấn đề cải cách kinh tế, nhất là chú trọng đến khu vực tư. Nhưng, từ khi ông nhậm chức 1997, ông đã luôn luôn thất bại khi đưa chương trình cải cách kinh tế của ông ra thực hiện. Bây giờ đã 68 tuổi rồi, không biết trong nhiệm kỳ này ông có còn cơ hội xuây sở gì được nữa không.

Đúng là một thử thách lớn cho ông Khải vì áp lực chính trị trong cũng như ngoài nước càng lúc càng tăng. Ông phải đối phó với vấn đề tham nhũng càng lúc càng nổ tung, khó lòng che đậy được. Mặt khác, phải cải cách đúng theo khuôn mẫu ấn định trong hiệp ước mậu dịch với Hoa Kỳ bắt đầu hiệu lực vào tháng 12 năm 2001.

Trong khi đó thì trong vùng Đông Nam Á Châu, ông phải nghĩ đến sự cạnh tranh của các nước lân bang trong lãnh vực Tự Do Mậu Dịch và sự tiến triển của hoạt động của World Trade Organization trong vùng. Vì thế, đảng CSVN càng hy vọng ở ông Khải để chỉnh đốn lại nền kinh tế VN.

Nhờ vậy, Khải hy vọng có thể giảm bớt số lượng xí nghiệp quốc doanh (lên đến 5,650 xí nghiệp) để giảm bớt gánh nặng ngân hàng thương nghiệp quốc doanh. Vào tháng Tám này, nhà nước sẽ thưởng tiền rất hậu cho những ai chịu tình nguyện rời bỏ các công việc trong các cơ quan nhà nước, như một chương trình ổn định xã hội.

Trong khi đó thì khu vực tư tỏ ra có khả năng tiếp thu các công nhân thừa thãi đó. Âu cũng nhờ một luật (mới có hiệu lực) về tổ chức doanh nghiệp, nên 2,000 công ty mới ra đời mỗi tháng, và vốn liếng ngân hàng cũng phải được dành cho khu vực tư nhiều hơn nữa. Khu vực tư phải được dành mọi ưu tiên để phát triển kịp thời, về phẩm như về lượng, mới có thể cạnh tranh nổi với nước ngoài trên con đường mà WTO đã vạch ra.

Tuy rằng Khải đã có hai đối thủ trẻ tuổi hơn mà đảng có thể giao cho việc này, nhưng đến nay, Khải vẫn được coi như người thích hợp nhất, nói về kinh nghiệm, thăm niên đảng, và kiến thức kinh tế để có thể giải quyết sự tranh chấp nội bộ đảng và đẩy mạnh cải cách kinh tế. Một người trong đảng ở Hà Nội cho rằng:”Giới trẻ không có khả năng đối phó trước sự cưỡng lại của mọi thay đổi, vì họ không am tường các phe phái trong đảng và những đòn phép của các phe phái đó.”

Tham nhũng không phải là gì mới ở Việt Nam này. Mỗi năm đều có cán bộ cấp thấp bị bãi chức và trừng phạt. Nhưng lần này, cả những cán bộ cấp cao cũng sẽ được chiếu cố. Trong tháng Bảy, có hai người trong Trung Ương Đảng bị khai trừ. Nhưng một nhà phân tách chính trị đã tự hỏi:”Rồi cái gì sẽ xảy ra? Vì đây đâu chỉ đơn thuần là vấn đề nhân sự, mà là cả một hệ thống”.

Khủng hoảng của cả guồng máy chính trị VN bây giờ mới nguy cập. Hệ thống thông tin nhà nước đã loan trong những tháng gần đây sự bãi chức của hàng công an cao cấp, hai biện lý, hàng chục cảnh sát và cả nhân viên cao cấp của Đài Tiếng Nói Việt Nam. Họ là những tình nghi bao che cho “Năm Cam”, chúa một đảng xã hội đen đã bị kết nhiều tội ác tổ chức cờ bạc lận, đĩ điếm, giết tróc các đảng xã hội đen khác cạnh tranh với hắn. Năm Cam đã bị bắt trong tháng 12 rồi nhưng ngày xử dự trù trong tháng 8 này vẫn chưa được công bố.

Khải cũng phải đối phó với một phần tử nhỏ ly khai-đòi dân chủ. Họ chống đối nhà cầm quyền bắt bớ hay đe dọa nhân dân. Điển hình là nhà văn Nguyễn Vũ Bình ở Hà Nội đã bị bắt giữ ngay sau khi ông gửi một email cho Quốc Hội Hoa Kỳ về nhân quyền. Ngày 6-7, trong một bức thơ gửi lãnh đạo Việt Nam, Bình và 16 người khác tố cáo rằng:”Đây là thời kỳ đen tối nhất của lịch sử Đảng Cộng Sản Việt Nam trong những lãnh vực văn hóa, ý thức hệ và suy luận”.

Không biết Khải sẽ xử lý họ như thế nào? Vì chưa phải là một chế độ đa đảng, nên phải giữ chặt sự sống còn của chính phủ và đảng. Thật là khó cho Khải, nên chắc ông cũng chỉ lèo lái qua ngày theo cơn sống để hứa hẹn một sự cải cách mơ hồ về kinh tế và luật pháp. Có điều người ta tin rằng Khải sẽ giúp tiến cử những thành phần trẻ có nhiều kiến thức hơn vào guồng máy nhà nước.

Khải không phải đơn phương gánh vác trọng trách làm sạch guồng máy nhà nước và đẩy mạnh cải cách kinh tế. Với ông còn có Tổng Bí Thư Nông Đức Mạnh và chủ tịch Trần Đức Lương, cả hai đều được tái đắc cử một nhiệm kỳ năm năm nữa vào tháng 7 rồi. Nhưng Khải và nội các của ông-sẽ được công bố tháng này-sẽ điều hành bộ máy hành chánh từ trung ương. Một nhà ngoại giao Tây Phương nghĩ rằng:”Trong một thời gian ngắn, ta sẽ thấy chỉ dấu phấn khởi từ cấp lãnh đạo chính trị, nhưng dưới họ, có cả một lớp người dầy đặc ở cấp trung gian có quyền quyết định, họ sẽ mất tất cả khi mang ra thực thi chương trình cải cách.”

Một sự thay đổi quan trọng là cựu Bộ Trưởng Mậu Dịch Vũ Khoan sẽ thăng chức Phó Chủ Tịch Hội Đồng Bộ Trưởng (deputy prime minister). Khoan nay được 64 tuổi, sẽ có một nhóm trợ thủ đắc lực, am hiểu về kinh tế và ngoại giao, gắn bó với Trung Quốc và Mỹ. Ông là người giải quyết các khúc mắc trong hòa đàm với Mỹ về Hiệp Ước Mậu Dịch.

Tình hình mậu dịch không mấy khả quan. Tuy rằng Ngân Hàng Thế Giới ước lượng Tổng Sản Lượng tăng 5.2% mỗi năm, nhưng xuất cảng cứ giảm gần 6% năm này sang năm khác. Đầu tư nước ngoài cũng tụt 55% hằng năm. Tin đáng mừng là sẽ có nhiều giới đầu tư nước ngoài quan tâm đến Việt Nam hơn trước đây, và đã có tăng 11%, nghĩa là $1.05 tỷ trong thời kỳ Tháng Giêng tới Tháng Sáu vừa qua.

Ngân Hàng Thế Giới và Quỹ Tiền Tệ Thế Giới hứa sẽ giúp đỡ nhiều hơn cho khu vực tư, một khi chương trình đổi mới hệ thống ngân hàng và sự giải thể xí nghiệp quốc doanh có tiến triển trong năm 2001-02. Andrew Steer, giám đốc Ngân Hàng Thế Giới tại Việt Nam cho rằng:”Thật là đáng mừng khi có một “ê-kíp” hiểu rõ chương trình vì họ là tác giả, và chính họ sẽ là những người mang chương trình cải cách ấy ra thực hiện.” Trong khi các nhà đầu tư đang chờ đợi ở ngoài thì đồng hồ vẫn cứ quay...