พ.ต.ท. หญิง ดร. ศิริวรรณ  อนันต์โท

บทความนี้เป็นข้อคิดเห็นจากนักวิชาการในประเทศอังกฤษ  เกี่ยวกับการทบทวนบทบาทของโทรทัศน์เพื่อการศึกษา

ในประเทศอังกฤษนั้น  BBC หรือ British Broadcasting Corporation ได้มีบทบาทอันยาวนานในการใช้วิทยุกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์เพื่อการศึกษา   การส่งวิทยุกระจายเสียงไปยังโรงเรียนได้เริ่มขึ้นในปี 1920 (พ.ศ. 2463)  และเมื่อมหาวิทยาลัยเปิดแห่งประเทศอังกฤษ (British Open University) ได้เริ่มดำเนินการขึ้นในปี 1969 (พ.ศ. 2512)  BBC จึงได้เข้ามาเป็นพันธมิตรที่สำคัญในการก่อตั้งระบบการศึกษาทางไกล  ปัจจุบันนี้ การออกอากาศรายการเพื่อการศึกษาของ BBC จะกระทำในช่วงที่เรียกว่า “learning zone” หรือช่วงหลังเที่ยงคืน  จนกระทั่งรุ่งเช้า  และยังมีรายการจำนวนมากที่ถูกผลิตและเผยแพร่ทางวิดีโอเทป    ค่าใช้จ่ายในการผลิตและเผยแพร่รายการวิทยุโทรทัศน์ของมหาวิทยาลัยเปิด หรือ OU (Open University) ในประเทศอังกฤษทุกวันนี้  คิดเป็น 10 เปอร์เซ็นต์ของค่าใช้จ่ายทั้งหมดของมหาวิทยาลัย  คือประมาณ 12 ล้านปอนด์จากงบประมาณประจำปี 120 ล้านปอนด์  อย่างไรก็ตามการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์เป็นการลงทุนที่สูงกว่าการใช้สื่อสิ่งพิมพ์  ดังนั้นการศึกษาทางไกลส่วนใหญ่จาก OU จึงเน้นการใช้ตำรามากกว่า

ความเปลี่ยนแปลงในวงการโทรทัศน์เพื่อการศึกษาในยุโรป

การเปลี่ยนแปลงทางด้านเทคโนโลยีมีอิทธิพลอย่างมากต่อระบบการศึกษาทางไกล  ในทวีปยุโรป  บริษัทEUROSTEP  และ EuroPACE  ได้เริ่มนำระบบการส่งสัญญาณผ่านดาวเทียมมาใช้ส่งสัญญาณโทรทัศน์เพื่อการศึกษา    การเผยแพร่ความรู้ไปยังผู้เรียนจึงทำได้กว้างขวางขึ้นกว่าเดิม   แม้ว่าการให้บริการดาวเทียมของสองบริษัทนี้จะให้ผลในการสร้างสรรค์สติปัญญา  แต่ปรากฏว่าไม่ได้รับผลสำเร็จในทางธุรกิจ  เนื่องจากนักคิดหลายคนในยุโรปเห็นว่าการใช้โทรทัศน์เพื่อการศึกษาทางไกลนั้นเป็นความล้มเหลว  โดยมีเหตุผลสนับสนุนดังต่อไปนี้:

โทรทัศน์เพื่อการศึกษาเอาชนะอุปสรรคเรื่องสถานที่ได้  แต่ไม่สามารถเอาชนะอุปสรรคเรื่องเวลา (หมายถึงผู้เรียนสามารถเรียนได้จากสถานที่ต่างๆ  แต่ต้องมีการนัดหมายเวลาที่แน่นอน)  อย่างไรก็ตาม  อุปสรรคข้อนี้สามารถขจัดได้โดยการอัดรายการศึกษาไว้ในรูปแบบของวิดีโอเทป และ CD-ROM ซึ่งผู้เรียนจะไม่พลาดโอกาสในการติดตามชมรายการ

โทรทัศน์เพื่อการศึกษามีข้อจำกัดเรื่องคลื่นความถี่วิทยุ  ซึ่งเป็นอุปสรรคในการขยายช่องทางการออกอากาศ  แต่เทคโนโลยีที่ทันสมัยก็ช่วยแก้ปัญหาได้  ในยุโรปขณะนี้นั้นมีดาวเทียมที่ใช้ในการส่งสัญญาณโทรทัศน์เป็นจำนวนมาก  แต่ก็มีโทรทัศน์เพื่อการศึกษาไม่มากนักจากจำนวนโทรทัศน์กว่า 250 ช่องที่มีอยู่   นอกจากนั้น  หลายๆประเทศในยุโรปก็รับข่าวสารทางเคเบิลทีวีกันอย่างแพร่หลาย   ที่สำคัญที่สุดคือเทคโนโลยีระบบดิจิตัลมีความสามารถบีบอัดสัญญาณและทำให้มีช่องโทรทัศน์เพิ่มมากขึ้นได้  ตัวอย่างเช่น ประเทศอังกฤษในปี 1997 (พ.ศ. 2540)  มีการใช้ระบบดิจิตัลขยายช่องอนาล็อกจำนวน 4 ช่อง เป็น 18 ช่องด้วยระบบดิจิตัล  ปัญหาเรื่องการขาดแคลนคลื่นความถี่จึงไม่น่ากังวล

การผลิตรายการโทรทัศน์เพื่อการศึกษามีค่าใช้จ่ายสูง  แม้จะมีผู้กล่าวว่าการคำนวณค่าใช่จ่ายในการผลิตรายการโทรทัศน์น่าจะคิดจากค่าเฉลี่ยของผู้ชม  แต่รายการโทรทัศน์เพื่อการศึกษาคงยากที่จะได้รับความนิยมจากผู้ชมมากเท่ารายการบันเทิง  ดังนั้นค่าผลิตก็ยังนับว่าสูงมากอยู่ดี  อย่างไรก็ตาม  การนำเทคโนโลยีระบบดิจิตัลเข้ามาช่วยในการผลิต  จะทำให้ประหยัดเวลาและลดค่าใช้จ่ายในการผลิตลงได้มากขึ้น

โทรทัศน์เพื่อการศึกษามีรูปแบบการนำเสนอที่ตรงไปตรงมาเกินไป  และไม่มีลักษณะการโต้ตอบกันได้ทันท่วงที (Interactivity) ระหว่างผู้สอนและผู้ชม  จึงทำให้รายการน่าเบื่อ แต่มีผู้เรียนบางคนให้ความเห็นว่า Interactivity หรือปฏิกิริยาโต้ตอบระหว่างผู้เรียนและผู้สอนไม่ได้ส่งผลดีต่อการเรียนเสมอไป  เพราะบางวิชาอาจไม่จำเป็นต้องมีการโต้ตอบกันสดๆ   หรือบางครั้งการโต้ตอบกันอาจเป็นการขัดจังหวะการเรียนของผู้เรียนอื่นๆโดยไม่สมควร  ดังนั้นจึงควรกำหนดเวลาและสถานที่เฉพาะไว้สำหรับ Interactivity หรือการซักถามโต้ตอบระหว่างผู้เรียนและผู้สอนให้เหมาะสม   นอกจากนั้น ยังมีการศึกษาของ Sir John Daniel อดีตรองอธิการบดีแห่ง British Open University ที่ยืนยันว่าค่าใช้จ่ายในการใช้ระบบ Interactivity นั้น (อาจเป็นการใช้ โทรศัพท์  โทรสาร  หรือ E-mail) จะเพิ่มขึ้นตามสัดส่วนของจำนวนผู้เรียน  ซึ่งมากกว่าการเรียนทางไกลแบบอิสระ (Independent activity) มาก  ดังนั้นผู้บริหารจึงควรคำนึงถึงปัจจัยนี้ด้วย

บทสรุป

จากบทความข้างต้นนั้น  คงจะเห็นได้ว่าข้อจำกัดในด้านต่างๆของโทรทัศน์เพื่อกาศึกษานั้น  สามารถขจัดให้หมดไป  หรือแก้ไขให้ดีขึ้นได้  นอกจากนั้นยังสามารถปรับเปลี่ยนบทบาทให้เหมาะสมกับระบบการส่งและเผยแพร่ข้อมูลในรูปแบบใหม่  ตลอดจนระบบการศึกษาใหม่ได้ๆอย่างดีอีกด้วย   ดังนั้น  เชื่อได้ว่าโทรทัศน์เพื่อการศึกษา จะยังคงมีอนาคตที่สดใสในระบบการศึกษาทางไกลอย่างแน่นอน

(ที่มา: http://www.shu.ac.uk/virtual_campus/ligis/10/future1.htm)