60 ปี พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) ปราชญ์สยามผู้เรียกร้องการศึกษาเพื่อสันติภาพ

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) นามเดิม ประยุทธ์ อารยางกูร เกิดเมื่อวันที่ 12 มกราคม 2481 ที่อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี บรรพชาเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม 2494 สอบเปรียญรวม 9 ประโยคได้ขณะเป็นสามเณร จึงได้รับพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ให้อุปสมบทในฐานะนาคหลวง ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อ 24 กรกฎาคม 2504 สอบได้ปริญญาพุทธศาสตร์บัณฑิต (เกียรตินิยมอันดับ 1) จากมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยเมื่อ 2505และสอบได้วิชาชุดครู พ.ม. เมื่อ 2506 ได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์จากสถาบันการศึกษา 10 สถาบันรวม 11 ปริญญาทั้งในประเทศและต่างประเทศ เคยดำรงตำแหน่งรองเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยร่วม 10 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2507-2517 เป็นเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์ระหว่าง พ.ศ. 2515-2519

ปัจจุบันเป็นเจ้าอาวาสวัดญาณเวศกวัน ตำบลบางกระทึก อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ได้รับรางวัลและการประกาศเกียรติคุณเป็นอันมาก ทั้งในฐานะผู้คุณประโยชน์แก่พระพุทธศาสนา วงการศึกษา วัฒนธรรม และการศึกษาเพื่อสันติภาพของโลก

บนเส้นทางชีวิตของพระคุณเจ้าพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) จาก ด.ช.ประยุทธิ อารยางกูรที่รูปร่างค่อนข้างจะบอบบาง ขี้โรค มีอุปนิสัยช่างสังเกต นุ่มนวล ประณีต รักงานช่าง และ มีจิตใจที่อ่อนโยนเป็นกุศล จากครอบครัวที่มีฐานะปานกลางของอำเภอศรีประจันต์ที่มีพ่อเป็นผู้ที่สนใจใฝ่ธรรม ส่งเสริมในแนวทางที่ลูกมีใจรักและศรัทธา และได้บวชเรียนให้ตั้งแต่อายุ 13 ปีด้วยความขยันหมั่นเพียรและศรัทธาในพระพุทธศาสนา เส้นทางในชีวิตบรรพชิตจึงเรียบง่าย นุ่มนวล งดงาม และสงบ ประสบความสำเร็จอย่างน่าพิศวง จากการทำงานหนักทั้งในการศึกษาเล่าเรียนและปฏิบัติธรรมอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ เป็นบทพิสูจน์ให้เห็นชัดถึงสัจธรรมที่ว่า " ความเพียรอยู่ที่ไหน ความสำเร็จอยู่ที่นั่น" และคำพังเพยที่ว่า "ฝนทั่งให้เป็นเข็ม"

จากประวัติชีวิตย่อมแสดงให้เห็นความเป็น " คนที่หาได้ยากยิ่ง" ที่จะประสบความสำเร็จได้สูงสุด เป็นสามเณรเปรียญธรรม 9 ประโยค เป็นพุทธศาสตร์บัณฑิตขั้นยอดเยี่ยมย่อมแสดงถึงความรู้ความคิดที่ปราดเปรื่องแตกฉาน มีความเพียรพยายามที่ถูกต้องเหมาะสมเป็นอย่างยิ่งในการศึกษาเล่าเรียนที่ควรเป็นแบบอย่างที่น่าศึกษาอย่างยิ่ง 2 ปี หลังจากจบการศึกษาจากมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยหรือ 1 ปี หลังจากสอบวิชาชุดครู พ.ม. ก็ได้ทำงานในตำแหน่งรองเลขาธิการณ์มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยต่อเนื่องมาอีก 10 ปี เพราะประสบการณ์ในการเป็นผู้บริหารสถาบันการศึกษาสงฆ์ที่ยาวนาน และอยู่ในช่วงของการบุกเบิกวางรากฐานและการแก้ ปัญหาหนักนานาประการ เพื่อสร้างความเจริญก้าวหน้าและความเป็นปึกแผ่นให้กับสถาบันซึ่งสืบทอดต่อเนื่องมาเป็นมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยจนปัจจุบันนี้ ท่านจึงเป็น "หนึ่งในครูที่มีค่ายิ่งในวงการสงฆ์ไทย"

เส้นทางที่ต้องเกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาของสงฆ์ ที่เริ่มก้าวเข้าสู่ยุคสมัยที่ต้องเปิดตัวให้กับปัญหาสังคมของบ้านเมืองของโลกมากขึ้น การผสมผสานความคิดฝ่ายเปรียญธรรมดั้งเดิมให้เข้ากับการศึกษาวิชาการทางโลกและการเปลี่ยนแปลงในสังคมเพื่อให้หลักสูตรการศึกษาทางพุทธศาสนามีคุณค่า มีความงดงาม เหมาะสม และกลมกลืนกับยุคสมัย เป็นความรับผิดชอบและความจำเป็นที่ส่งเสริมให้ต้องทำงานหนักยิ่งขึ้น ต้องใฝ่รู้ ใฝ่ศึกษา และแสวงหาแนวทางที่ถูกต้อง เหมาะสม และมีประสิทธิภาพในการแก้ปัญหา และคงมีส่วนสำคัญที่หล่อหลอมให้ต้องทำงานหนักอย่างยิ่ง ต้องใคร่ครวญครุ่นคิดทั้งลุ่มลึกและกว้างไกลในศาสตร์ต่าง ๆ จนมีความรู้แจ้งในปัญหาต่าง ๆ ได้อย่างอัศจรรย์

จากความสำเร็จของสถาบันที่ท่านมีส่วนรับผิดชอบและวางรากฐานในตำแหน่งรองเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย จากการเป็นเจ้าอาวาสวัดพิเรนทร์ จากการบรรยายธรรมในโอกาสต่าง ๆ จากการอภิปรายร่วมกับนักคิด นักวิชาการในวงการต่าง ๆ จากการที่ได้รับเชิญจากสถาบันการศึกษาและองค์กรต่าง ๆ ในต่างประเทศให้ไปปาฐกถาธรรม จากการแสดงทัศนะต่อปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมอย่างตรงไปตรงมาด้วยเหตุ ด้วยผล ด้วยความรอบคอบ รัดกุมที่เปี่ยมไปด้วยสาระในแนวทางที่เป็นกลาง ด้วยจิตใจที่บริสุทธิ์ เป็นมัชฌิมา และเมตตาต่อทุกฝ่ายได้มีส่วนในการทำให้เกิดแสงสว่างแห่งปัญญา ในการมองปัญหาได้อย่างแจ่มแจ้งจนนำไปสู่การยุติปัญหาและข้อโต้แย้งปรับบรรยากาศในสังคมจากความขัดแย้ง รุนแรง ร้อนระอุเป็นเย็นสงบ

ดังที่ได้เคยปรากฎและทราบกันอยู่แล้วหลายครั้ง

จากหนังสือตำราต่าง ๆ ที่ได้ร้อยกรองไว้มากมายจนแทบไม่น่าเชื่อทั้งส่วนที่ถือเป็นตำราแม่บทที่ใช้อ้างอิงได้ในวงการพุทธศาสนาเช่นหนังสือ "พุทธธรรม" ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็น "เพชรน้ำเอก" ของวงการพุทธศาสนาของโลกที่เต็มไปด้วยเนื้อหาที่มีคุณค่ายิ่งและยากยิ่งที่จะร้อยกรองได้ จากหนังสือเล่มนี้แสดงถึงสภาวะของการใช้ความพากเพียรอย่างยิ่ง การมีศรัทธาอย่างแก่กล้ามีพื้นฐานที่หนักแน่น เหมาะสม มีการวางแผนการเขียนอย่างรอบคอบ รัดกุม ความอดทนทำงานหนัก ความมีวินัยที่จะทำตามแผน การสู้งาน และความเพียรพยายามอย่างยิ่งเพื่อให้งานที่ยากยิ่งนี้สำเร็จได้

นอกจากนี้ยังมีหนังสืออื่นอีกร่วม 200 เล่ม และมีปาฐกถาธรรมอีกมากมายที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง ทั้งโดยการอ่าน การฟังธรรมบรรยาย และการฟังเทปบันทึกเสียงหนังสือจำนวนมากได้รับการพิมพ์เผยแพร่เล่มละหลาย ๆ ครั้งตามความเหมาะสม และมีหลายเล่มได้มีการพิมพ์เผยแพร่เป็นภาษาต่างประเทศ เฉพาะหนังสือธรรมนูญชีวิตมีการพิมพ์กว่า 200 ครั้ง และมีทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เพราะผลงานที่มีคุณค่ายิ่งดังที่กล่าวโดยสรุปนี้ และเพราะเป็น "พระผู้ให้ ผู้มีเมตตาสูง" ยึดแนวมัชฌิมาปฏิปทาในการมองและวิเคราะห์ปัญหา มีโยนิโสมนสิการที่เฉียบคม มีความเป็นกัลยาณมิตรกันคนทั้งหลาย และเป็นกัลยาณมิตรที่ให้ ปัญญาให้ธรรมะ เป็นแสงสว่างของชีวิตอย่างมิรู้จักเหน็ดเหนื่อย แม้สุขภาพของพระคุณเจ้าจะไม่สู้เข็งแรงนัก แต่ก็ดูประการหนึ่ง "งานเป็นโอสถวิเศษ" ตลอดเวลากว่า 47 ปี ในเพศบรรพชิตท่านได้อุทิศตนเพื่อประกาศพุทธธรรมเพื่อเป็นแสงสว่างแก่มนุษยชาติเพื่อขจัดอวิชชา เพื่อการแก้ปัญหา เพื่อลดละกิเกสตัณหา เพื่อสามัคคีและเมตตาธรรม เพื่อความสุขสงบเย็นของผู้รับ ของหมู่ชน และสังคมส่วนรวมทั้งในระดับชาติและประชาคมโลก แนวทางในการสอนและจริยวัตรอันงดงาม เรียบง่ายของพระคุณเจ้าจึงเป็นไปในเส้นทางของการศึกษาเพื่อสันติภาพโดยแท้

จากความลุ่มลึกกว้างไกลในศาสตร์ต่าง ๆ ซึ่งครอบคลุมปัญหาทั้งหลาย และเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ตลอดเส้นทางเดินจนอายุของพระคุณเจ้าย่างเข้า 5 รอบในปีนี้ ได้มีส่วนสร้างสรรสั่งสม ข้อคิด ข้อปฏิบัติที่เหมาะสมและมีคุณค่ายิ่งบนรากฐานของพุทธธรรม เป็นปัญญา เป็นแสงสว่าง เป็น "หยาดเพชร หยาดธรรม" เกิดประโยชน์มหาศาลแก่มนุษยชาติ และได้รับเรียกขานว่าเป็นปราชญ์แห่งสยาม

ต้องถือว่าเป็นโชคดีของชาติไทยและของโลกที่มีคนที่ทุ่มชีวิตจิตใจศึกษาพุทธธรรมอย่างลึกซึ้งจริงจัง ทำงานหนักด้วยศรัทธาอย่างต่อเนื่องไม่ท้อถอย ประพฤติปฏิบัติตนเป็น "พุทธสาวกที่มีคุณค่าและหาได้ยากยิ่ง" ที่ได้พากเพียรอย่างยิ่งในการปฏิบัติภารกิจเพื่อเผยแพร่พุทธศาสนาที่ถูกต้องให้แก่มวลมนุษยชาติจนได้รับรางวัลอันมีคุณค่าและมีเกียรติยิ่งคือรางวัลการศึกษาเพื่อสันติภาพจากยูเนสโก ซึ่งยืนยันว่าผลงานของพระคุณเจ้าในการเผยแพร่พุทธธรรมได้รับการยอมรับในระดับโลก พระคุณเจ้าเองก็เป็นพระสงฆ์องค์แรกในโลกและเป็นคนไทยคนแรกในโลกที่ได้รับรางวัลนี้ และย่อมถือได้ว่าพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) นั้นเป็นคนสำคัญยิ่งคนหนึ่ง ของโลกในการปฏิบัติงานอย่างจริงจังต่อเนื่องตลอดมาเพื่อให้เกิดสันติภาพโดยใช้กระบวนการการศึกษา เป็นการชี้ทางเลือกอันสำคัญและมีคุณค่ายิ่งให้แก่โลกอีกทางหนึ่งที่มนุษชาติควรแสวงหาแนวทางให้การศึกษาเพื่อสร้างสันติภาพโลก เพราะคุณค่าของผลงานที่ได้กระทำอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอเป็นปกติพระคุณเจ้าพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) จึงได้รับมอบปริญญาดุษฎีบัณฑิตจากสถาบันการศึกษาชั้นสูงถึง 10 แห่ง ทั้งในประเทศและต่างประเทศ และได้รับรางวัลอันมีเกียรติและน่าชื่นชมอีกเป็นอันมาก

ดังนั้นในโอกาสที่พระคุณเจ้าพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) มีอายุครบ 5 รอบ จึงควรจะมีความหมายยิ่ง ทั้งในการประกาศเกียรติคุณ การเผยแพร่ผลงานอันมีคุณค่ายิ่งให้ปรากฎและเกิดประโยชน์อันไพศาลแก่คนทั้งหลายให้สมกับที่พระคุณเจ้าเป็นความภาคภูมิใจของคนไทยทั้งมวล เพราะเป็นพระสงฆ์องค์แรกที่ได้รับรางวัลอันทรงเกียรติ และมีความหมายสำคัญยิ่งต่อมวลมนุษยชาติ คือ "สันติภาพ" การจัดกิจกรรมระหว่างวันที่ 9-11 มกราคม 2542 ทั้งที่หอประชุมพุทธมณฑล และหอประชุมวชิราวุธานุสรณ์ ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับผลงานของพระคุณเจ้าทั้งเรื่องการศึกษาเพื่อสันติภาพ พุทธธรรม และข้อคิดอันมีสาระยิ่งในศาสตร์ต่าง ๆ โดยจัดตั้งในรูปของการปาฐกถา การอภิปราย และการเสวนา รวมทั้งการพิมพ์ผลงานส่วนหนึ่งเพื่อเผยแพร่

ในการจัดงานครั้งนี้มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยได้ร่วมดำเนินงานกับคณะกรรมการกองทุนการศึกษาเพื่อสันติภาพพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) อย่างใกล้ชิดด้วยบารมีความดีของพระคุณเจ้าจึงได้รับความอนุเคราะห์ด้วยดีจากหน่วยงานทั้งหลายทั้งภาครัฐและเอกชน เช่น จากกรมศาสนาและกรมศิลปากรในการเอื้อเฟื้อสถานที่ จากสำนักงานสภาสถาบันราชภัฏและสถาบันราชภัฏสวนสุนันทาในการร่วมบริหารจัดการเพื่อจัดกิจกรรมทั้งปวงสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรมแห่งชาติจัดทำนิทรรศการ และกรมวิชาการในการจัดพิมพ์หนังสือออกเผยแพร่ นอกจากนั้นจึงมีทั้งบุคคลและหน่วยงานอีกหลายแห่งที่มิอาจจะกล่าวนามไว้ในที่นี้ให้ครบถ้วนได้ จึงขอให้ถือเสมือนว่าพวกเราทั้งหลายทุกท่าน ทุกหน่วยงานล้วนมีส่วนที่จะช่วยกันคนละเล็กละน้อยเพื่อให้งานนี้สำเร็จ เป็นการแสดงกตเวทิตาคุณแด่พุทธสาวกองค์หนึ่งคือพระคุณเจ้าพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) ที่ได้ปฏิบัติงานเผยแพร่และสืบทอดพุทธศาสนาด้วยศรัทธาที่มุ่งมั่นพากเพียรต่อเนื่องสม่ำเสมอยิ่งนัก เกิดประโยชน์ เกิดคุณค่าแก่ประชาคมโลกจนปรากฎคุณค่าของพุทธรรมขจรขยายเป็นที่ยอมรับในระดับโลกว่าผลงานทั้งข้อคิด ข้อเขียน และการปฏิบัติ เกิดประโยชน์ยิ่งในการสร้างสันติภาพให้แก่มวลมนุษย์ชาติ

ในนามของกองทุนการศึกษาเพื่อสันติภาพ ขอขอบพระคุณทุกท่าน ทุกหน่วยงานที่มีส่วนช่วยเหลือและเข้ามามีส่วนรวมให้งานนี้สำเร็จ ขอกุศลกรรมทั้งปวงที่ท่านได้ร่วมสร้างจงมีผลส่งให้ดำเนินชีวิตและการงานโดยธรรมยิ่งขึ้น มีความเจริญก้าวหน้าทั้งเพื่อประโยชน์ตนและสังคมและพบความสุขที่โปร่งเบาตลอดไป และขอให้มีกำลังใจ กำลังศรัทธาที่จะช่วยกันเผยแพร่ขยายผลเพื่อให้พุทธธรรมเป็นแนวทางในการสร้างสันติภาพให้กับสังคมมนุษย์ยิ่ง ๆ ขึ้นต่อไป