PARADIGM SHIFT IN HEALTH CARE

สรุปจากเอกสารการสอน ของรองศาสตราจารย์ นายแพทย์ สุรเกียรติ อาชานุภาพ 6 มิถุนายน 2544

ในการให้บริการสุขภาพในอนาคต จะมีการเปลี่ยนกระบวนทัศน์ใหม่อย่างน้อย 6 ข้อคือ

1. เปลี่ยนจากเน้นเรื่อง "สุขภาพเสีย (ill-health) หรือ โรค (disease)" เป็นเรื่อง "สุขภาพดี (good health) หรือ สุขภาวะ (well-being)" ซึ่งครอบคลุมมิติทาง กาย ใจ สังคม และจิตวิญญาณ กระบวนทัศน์ข้อนี้นับว่าเป็นหัวใจสำคัญที่สุด และเป็นตัวกำหนดของอีก 5 ข้อ

2. เปลี่ยนจากการเน้นเรื่อง "การรักษาโรค หรือซ่อมสุขภาพ" มาเป็นเรื่อง "การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค" หรือ "การสร้างสุขภาพ" ซึ่งเปิดโอกาสให้ประชาชนและทุกภาคของสังคมเข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาสุขภาพ

3. เปลี่ยนจากการบริการโดย "ใช้โรงพยาบาลเป็นฐาน (hospital-based)"" เปลี่ยนเป็น"ใช้ประชากรเป็นฐาน (population-based)" นั่นคือ จะต้องเสริมสร้างสถานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิที่ตั้งอยู่ในชุมชนให้เข้มแข็ง

       สถานบริการปฐมภูมินี้ จะต้อง

•  เป็นแนวหน้าที่มีพื้นที่และประชากร รับผิดชอบแน่ชัด

• มีข้อมูลพื้นฐานของครอบครัวและชุมชน สำหรับการวางแผนและประเมินผล

• มีปฏิสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับชุมชน

• ให้การดูแลสุขภาพอย่างบูรณาการ (Integrate) องค์รวม (Holistic) และอย่างต่อเนื่อง (continuity)

• กระตุ้นและสนับสนุนให้ชุมชนสามารถดูแลสุขภาพตนเอง (Self care)

• มีการเชื่อมต่อกับโรงพยาบาล ซึ่งเป็นแนวหลังให้แก่สถานบริการในชุมชน (Referal system)

4. เปลี่ยนจากเน้น "วิธีการทางการแพทย์ (Biomedical approach)" เป็น "วิธีการทางชีวะ-จิต-สังคม (Bio-Psycho-Social approach)" การบริการทางการแพทย์จะต้องคำนึงถึงมิติและปัจจัยทุกด้าน

• การบริการจะต้องผสมผสานระหว่างการบริการทางการแพทย์(Biomedical care) และการช่วยเหลือทางด้านจิตใจและสังคม(Psycho-Social support)

• ผสมผสานการแพทย์ปัจจุบัน และการแพทย์ทางเลือกอย่างเหมาะสม

• เน้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ การพัฒนาคุณภาพชีวิต ให้การดูแล ผู้ป่วยถึงแม้จะรักษาไม่ได้หรือสิ้นหวัง รวมทั้งส่งเสริมค่านิยมการตายอย่างธรรมชาติ หรือการตายอย่างมีคุณภาพและประหยัด

5. เปลี่ยนจากการบริการที่เน้น "แพทย์หรือผู้ให้บริการเป็นศูนย์กลาง" เป็น "ผู้ป่วยหรือผู้รับบริการเป็นศูนย์กลาง" โดยเน้นหลักการการบริการที่

• ความเสมอภาค

• คุณภาพ

• ประสิทธิภาพ

• มีความรับผิดชอบตรวจสอบได้

• เคารพในสิทธิผู้ป่วย

6. เปลี่ยนบทบาทของแพทย์จาก "ผู้ให้บริการ (Provider)" เป็น " ผู้สนับสนุน(Supporter) และ ผู้กระตุ้นหรือพี่เลี้ยง (Facilitator)" โดย

• ลดการผูกขาดในเรื่องของ ความรู้และ อำนาจ

• ส่งเสริมบทบาทของทีมสุขภาพและการมีส่วนร่วมของผู้ป่วยและประชาชน