ผลงานประพันธ์ของจิตร  ภูมิศักดิ์    

ความเรียงว่าด้วยศาสนา  ความเรียงแปลจากงานของศาสตราจารย์ยอร์จ  ทอมสัน  แห่งมหาวิทยาลัยเบอร์มิงแฮม  ประเทศอังกฤษ  พิมพ์ครั้งที่ 1 เมื่อ พ.ศ.2519  โดยสำนักพิมพ์แสงตะวัน  เนื้อเรื่องพยายามลำดับวิวัฒนาการทาง ศาสนาตามที่เป็นมาในประวัติศาสตร์สังคมของนุษย์และปัญหา ทางศาสนากับลัทธิคอมมิวนิสต์หลังเหตุการณ์ 6  ตุลาคม  2519  หนังสือเล่มนี้ประกาศอยู่ใน หนังสือต้องห้าม

ด้วยเลือดและชีวิต  รวมเรื่องสั้นเวียดนามแปลจากต้นฉบับภาษาอังกฤษชื่อ  The  One-Eyed  Elephant  and  the  Elephant  พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ.2519  โดยสำนักพิมพ์แสงตะวันเป็นรวมเรื่องสั้นต่างๆ  ที่บรรยายการต่อสู้ของ ชาวเวียดนาม ต่อจักรวรรดินิยมผู้รุกรานทั้งหลาย  ชลธิรา   สัตยาวัฒน์ เคยวิจารณ์หนังสือเล่มนี้ไว้ว่า  จิตรแปลได้ดี สมกับเป็น "เอกตัดคะทางภาษา"  หลังเหตุการณ์  6  ตุลาคม  2519  หนังสือเล่มนี้ประกาศอยู่ใน หนังสือต้องห้าม

ความเป็นมาของคำสยาม  ไทย  ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ  พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ.2519  โดย โครงการตำราสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย  เป็นผลงานการวิจัยด้านอักษรศาสตร์  สันนิษฐานที่มาของคำต่างๆ  โดยโยงไปให้เห็นถึงความเป็นมาลักษณะเชื้อชาติ  ลักษณะทางสังคม  ชีวิตความเป็นอยู่ของชนเผ่าต่างๆ  ในแถบถิ่นแหลมทอง  งานชิ้นนี้นักประวัติศาสตร์ ต่างยกย่องว่า เป็นผลงานทางวิชาการชิ้นที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ในรอบศตวรรษ

ภาษาและนิรุกติศาสตร์ หนังสือเล่มนี้ จัดพิมพ์ครั้งแรกก่อนเกิดเหตุการณ์  6  ตุลาคม  2519  ในชื่อว่า  รวมบทความทางวิชาการ ของจิตรภูมิศักดิ์  ในโครงการหนังสือเล่ม ของสังคมปริทัศน์  แต่ไม่ได้นำออกจำหน่าย  หนังสือเล่มนี้  มีเนื้อหาเกี่ยวกับการสันนิษฐานที่มาของศัพท์ต่างๆ  ที่ยังเป็นปัญหาอยู่ และให้ความรู้เกี่ยวกับ เรื่องตัวอักษรไทย  และความรู้เกี่ยวกับจารึกใน "พิมายในด้านจารึก"

บทวิเคราะห์วรรณกรรมยุคศักดินาและทีปกร  ศิลปินนักรบประชาชน    พิมพ์  3  ครั้ง ในปี พ.ศ.2517 - 2519  โดยสำนักพิมพ์แสงตะวัน&nbssp;  เป็นหนังสือที่รวมบทวิเคราะห์วรรณกรรมในทัศนะของจิตร  บทที่สำคัญๆ คือ "บทบาททาง วรรณคดีของพระมหามนตรี"  "โองการแช่งน้ำ" และ "โคลงห้า...มรดกทางวรรณคดีไทย"

แม่   นวนิยายแปล จากเรื่อง  Mother  ของแมกซิม  กอร์กี้  พิมพ์ครั้งแรก  พ.ศ.2519  โดยสำนักพิมพ์แสงตะวัน (แต่ไม่ได้จำหน่าย เพราะเกิดเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519)   นวนิยายเรื่องแม่   จิตร  ภูมิศักดิ์ได้บรรจงแปลอย่างปราณีต  จัดเป็นวรรณกรรมแปลชิ้นเอก ชิ้นหนึ่งซึ่งจิตร ได้แสดงถึงความรอบรู้และปราดเปรื่อง สมฐานะที่ได้รับการยกย่อง เป็นนักศึกษาศิลปวรรณคดีที่ยอดเยี่ยม

นิราศหนองคาย  วรรณคดีที่ถูกสั่งเผา   เป็นผลงานวิจัยวรรณคดีพิมพ์ครั้งแรก  พ.ศ.2518  โดยสภานักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง  เรื่องนี้  จิตรได้วิเคราะห์ให้เห็นว่า  วรรณคดีสามารถสะท้อนภาพสังคมของยุคสมัยนั้นออกมา ได้อย่างไร   โดยศึกษาจาก "นิราศหนองคาย"

ศิลปเพื่อชีวิต ศิลปเพื่อประชาชน   ความเรียงศิลปะ  พิมพ์ครั้งแรก  พ.ศ.2500  โดยสำนักพิมพ์เทวเวศม์  เป็นหนังสือ รวบรวมข้อเขียนของ จิตร  รวมทั้งสี่ชิ้น  ซึ่งลักษณะข้อเขียนทั้งสี่ชิ้นนี้  เป็นข้อเขียนที่จบสมบูรณ์แล้วในตัว  และแต่ละชิ้นได้ทำหน้าที่ตอบปัญหาทางศิลปะเชื่อมโยงกันเป็นลูกโซ่  คือเริ่มตั้งแต่ปัญหา  ศิลปะคืออะไร  ศิลปะสูงส่งอย่างไร  ศิลปะบริสุทธิ์มีจริงหรือไม่  ศิลปะเพื่อศิลปะมีความหมายอย่างไร  และความหมายและบทบาทของ ศิลปะเพื่อชีวิตเป็นเช่นไร

กวีการเมือง เป็นงานรวมบทกวีและงานวิจารณ์ศิลปวรรณคดี   พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2517  โดยแนวร่วมนักศึกษา เชียงใหม่  เนื้อหาบทกวีเด่นๆ เช่น  "โครงสรรเสริญเกียรติกรุงเทพมหานคร"  "วิญญาณสยาม" และยังรวบรวมบทความ จากคอลัมน์ "ชีวิตและศิลปะ"  ของหนังสือสารเสรี  ระหว่าง พ.ศ.2500 - 2501

เสียงเพลงแห่งการต่อต้าน   พิมพ์ครั้งแรก  พ.ศ.2521  โดยสำนักพิมพ์วังหน้า  เป็นหนังสือรวมบทความทั่วๆไป ที่น่าสนใจของจิตร เช่น  "โมราวียากับนวนิยายต้องห้าม"  "เสียงเพลงแห่งการต่อต้าน"  "เสียงนักโทษสเปน"  และ "บทวิเคราะห์เพลงไทยเดิม"

ภาษาละหุหรือมูเซอร์    เป็นพจนานุกรมภาษาไทย-มูเซอร์  เป็นผลงานอีกชิ้นหนึ่งที่จิตรได้รวบรวม  เรียบเรียงไว้สำเร็จ เมื่อเดือนมีนาคม  2506   อันเป็นปีที่ 6  ของการถูกจองจำในคุกลาดยาว  และนี่คือผลงานที่ทรงคุณค่าอีกชิ้นหนึ่ง  ท่ามกลางผลงานที่ยิ่งใหญ่  ทั้งหลายที่จิตรได้สร้างสรรค์ขึ้นในคุก

โฉมหน้าศักดินาไทย  เนื้อหาวิเคระห์ประวัติศาสตร์ไทย  โดยใช้หลักการเอาผลประโยชน์ของประชาชนส่วนข้างมาก มาเป็นจุดยึดมั่น  ในการวิเคระห์  หนังสือเล่มนี้  ก่อผลสะเทือนแก่แวดวงประวัติศาสตร์ไทยอย่างไม่เคยมีมาก่อน  พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2500  ในหนังสือ "นิติศาสตร์"  ฉบับรับศตวรรษใหม่ หลังเหตุการณ์  6  ตุลาคม  2519  หนังสือเล่มนี้อยู่ในประกาศหนังสือต้องห้าม

บทวิพากษ์ว่าด้วยศิลปวัฒนธรรม   พิมพ์ครังแรก พ.ศ.2517  โดยฝ่ายศิลปวัฒนธรรม  สจม. เป็นหนังสือรวมบทความ งานวิจารณ์ศิลปะของจิตร  ภูมิศักดิ์  จากคอลัมน์ "ศิลปวิจารณ์"  ของหนังสือพิมพ์ "ปิตุภูมิ"

คาร์ล  มาร์กซ์ เรื่องแปลทางวิชาการ  กล่าวถึงประวัติย่อของคาร์ล  มาร์กซ์  พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2518  โดยสำนักพิมพ์มหาราษฎร    หลังเหตุการณ์  6  ตุลาคม  2519  หนังสือเล่มนี้อยู่ในประกาศหนังสือต้องห้าม

โคทาน นวนิยายแปลจากเรื่องของเปรมจันท์  นักเขียนชาวอินเดีย  พิมพ์ครั้งที่ 1  โดยสำนักพิมพ์ดอกหญ้า  จิตรแปรมหากาพย์แห่งอินเดีย เรื่องนี้ไม่จบแปลได้เพียง 9 บท  ต่อมา ศริติ  ภูริปัญญาญาติผู้ใกล้ชิดคนหนึ่งของจิตร  ได้แปลต่อจนจบ

พระเจ้ากำเนิดข้ามาเสรี พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2522  โดยชมรมหนังสือต้นกล้า  นอกจากรวมบทกวีนิพนธ์เด่นๆ ของจิตร ไว้แล้ว  ยังรวมบทกวีที่จิตร แปลมาจากต่างประเทศไว้ด้วย เช่น  "วัวงาน" และ "พระเจ้ากำเนิดข้ามาเสรี"  เป็นต้น

โจหยาง   ปราศรัยว่าด้วยงานศิลปวรรณคดี  หนังสือเล่มนี้  จิตรแปลจากคำปราศรัยของโจหยางที่ได้ปราศรัยใน สมัชชา ผู้ปฏิบัติงานศิลปวรรณคดี  ครั้งที่ 3  ที่จือกวงเกอะ  วังจงหนานไห  ปักกิ่ง  พ.ศ.1959  พิมพ์ครั้งแรกเดือนกันยายน  พ.ศ.2523  โดยกลุ่มลำธาร

คนขี่เสือ แปลจากนวนิยาย "he who rides a tiger"  ของภวานี  ภัฏฏาจารย์  ซึ่งเป็นวรรณกรรมการต่อสู้ระหว่างชนชั้น ของอินเดีย  จิตรชื่นชอบนวนิยายเรื่องนี้มากเป็นพิเศษ  พิมพ์ครั้งแรกเมื่อเดือนกุมภาพันธ์  2530  โดยสำนักพิมพ์ ดอกหญ้า

ความใฝ่ฝันแสนงาม   รวมงานกวีนิพนธ์ชุดสมบูรณ์ของจิตร  ภูมิศักดิ์  ในช่วง พ.ศ.2489 - 2509  รวบรวมโดย เมือง  บ่อยาง  นับว่าเป็นการรวบรวมผลงานกวีนิพนธ์ของจิตร ได้สมบูรณ์มากที่สุด  พร้อมประกอบด้วยคำอธิบายถึงที่มาและ ลักษณะของงานเขียนแต่ละชิ้น  พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2524  โดยสำนักพิมพ์ดอกหญ้า

โองการแช่งน้ำ   วรรณคดีวิเคราะห์  โองการแช่งน้ำพระพัทธ์และภาคผนวก ว่าด้วยข้อคิดใหม่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ลุ่มน้ำเจ้าพระยา เป็นงานอีกชิ้นหนึ่งของจิตรที่เขียนขึ้นราวปี พ.ศ.2505  ระหว่างอยู่ในคุก  จิตรได้ชี้ให้เห็นว่า วรรณคดี เรื่องโองการแช่งน้ำพระพัทธ์  ซึ่งเชื่อกันว่าเกิดขึ้นในสมัยอยุธยานั้น  ที่จริงแล้วมีมาตั้งแต่ก่อนสถาปนากรุงศรีอยุธยา ในปี พ.ศ.1893  เสียอีก  และจัดเป็นวรรณคดีที่ให้ภาพของชุมชนไทยก่อนหน้าการสถาปนากรุงศรีอยุธยาได้อย่าง ชัดเจน