THAITHUMMA
ธรรมะชาติของมนุษย์.

ท่านพุทธทาสภิกขุ มีนามเดิมว่า เงื่อม นามสกุล พานิช เป็นบุตร นายเซี้ยง และ นางเคลื่อน พานิช ท่านเกิดเมื่อวันอาทิตย์ที่ ๒๗ พฤษภาคม ๒๔๙๙ ที่ตำบลพุมเรียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎรธานี เมื่อเรียนจบชั้นประถมศึกษา ที่โรงเรียนวัดโพธารามและ จบชั้นมัธยมศึกษา ที่โรงเรียนประจำอำเภอไชยา แล้วก็ประกอบอาชีพค้าขายเป็นอาชีพของครอบครัว 
เมื่ออายุครบ ๒๐ ปี หลังจากบิดาถึงแก่กรรมแล้วไม่นานท่านก็ได้อุปสมบทที่วัดโพธาราม อำเภอไชยา ได้ฉายา "อินทปฺญฺโญ" ศึกษาธรรมที่วัดโพธาราม และเดินทางมาศึกษาต่อที่วัดปทุมคงคา กรุงเทพมหานคร สอบได้นักธรรมเอก และเรียนภาษาบาลีได้เปรียญ ๓ ประโยค

ต่อมาเกิดความคิดใคร่ที่จะส่งเสริมการปฏิบัติธรรม จึงร่วมมือกับ นายธรรมทาส พานิช น้องชาย 
(เดิมชื่อ "ยี่เกย") จัดตั้งสำนักปฎิบัติธรรมขึ้นที่วัดร้างตระพังจิก ต.พุมเรียง อ.ไชยา เมื่อ ๑๒ พฤษภาคม ๒๔๗๕ ให้ชื่อว่า "สวนโมกขพลาราม" (แปลว่า สวนป่าเป็นกำลังแห่งความหลุดพ้นจากความทุกข์ หรือสิ่งอันไม่พึงปรารถนา) และให้อยู่ในอุปถัมภ์ของ ธรรมทานมูลนิธิ

ท่านพุทธทาสภิกขุได้ศึกษาค้นคว้าและปฏิบัติธรรมอย่างจริงจัง และได้นำผลจากการศึกษา และปฏิบัตินั้น มาเขียนบทความจำนวนมาก ได้ไปแสดงปาฐกถาธรรมทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เดือนละครั้ง มาตั้งแต่เดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๑

ท่านสร้างผลงานทางธรรมะไว้อย่างมากมาย มีทั้งที่รวมเล่มเป็นหนังสือ และบันทึกไว้ในแถบบันทึกเสียง พร้อมกันนี้ก็ได้ขยายงานที่ สวนโมกข์ปัจจุบัน (ย้ายจากพุมเรียงมาอยู่ที่บริเวณธารน้ำไหล เขาพุทธทอง เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๗) ให้เป็นสถานที่เหมาะสมแก่การปฏิบัติธรรมและเป็นที่เผยแผ่พระศาสนา โดยใช้อุปกรณ์ที่ทันสมัย ท่านได้อุทิศตนเพื่องานศาสนา และทำงานช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ เพื่อให้ทุกคนได้พบกับสันติสุข โลกมีสันติภาพ ตามปณิธาน ๓ ประการ ที่ท่านตั้งไว้ดังนี้ คือ

๑.พยายามให้ทุกคนเข้าถึงหัวใจแห่งศาสนาของตนๆ
๒.พยายามทำความเข้าใจอันดีระหว่างศาสนา
๓.พยายามนำโลกออกมาเสียจากอำนาจของวัตถุนิยม

จากผลงานของท่านอันเป็นประโยชน์แก่โลก และเป็นประโยชน์แก่พระศาสนา ยังผลให้

๑. มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ถวายปริญญาดุษฏีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาพุทธศาสตร์ แด่ท่านเมื่อวันที่ ๘ พฤศจิกายน ๒๕๒๒
๒.มหาวิทยาลัยศิลปากร ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาปรัชญาและศาสนา แด่ท่านเมื่อวันที่ ๘ พฤศจิกายน ๒๕๒๘
๓.มหาวิทยาลัยรามคำแหง ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาศึกษาศาสตร์ แด่ท่านเมื่อวันที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๒๘
๔.มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาครุศาสตร์ แด่ท่านเมื่อวันที่ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๐
๕.จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาปรัชญา แด่ท่าน เมื่อวันที่ ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๓๐

ท่านพุทธทาสภิกขุได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นลำดับมา ดังนี้

พ.ศ.๒๔๘๙ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น "พระครูอินทปัญญาจารย์"
พ.ศ.๒๔๙๒ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น "พระอริยนันทมุนี"
พ.ศ.๒๕๐๐ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น "พระราชชัยกวี"
พ.ศ.๒๕๑๔ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น "พระเทพวิสุทธิเมธี"
พ.ศ.๒๕๓๐ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น "พระธรรมโกศาจารย์"

ท่านเจ้าคุณพุทธทาส ดับขันธ์เมื่อวันที่ ๘ กรกฎาคม ๒๕๓๖ อายุ ๘๖ ปี พรรษา ๖๖