In iedere echte toneelschrijver leeft de behoefte om dat ongrijpbare verschijnsel dat theater is, al is het maar één keer, te betrappen in levende lijve. Doorgaans wordt daarvoor de vorm van het toneel binnen het toneel gekozen. Dat wil zeggen: de vermenging van zogenaamde echte toneelscènes met zogenaamd dagelijks gedoe.
Dat is precies wat Hugo Claus in Pas de Deux gedaan heeft. We maken de repetitie mee van een verliefde scène tussen een acteur en een actrice. De werkelijkheden van de repetitie (in aanwezigheid van een inspeciënt), van de gespeelde scène en van de verloren, maar bij flarden terugkomende liefde uit het verleden, lopen door elkaar, verwarrend maar ook onderling verhelderend.
Het is een bekend gegeven dat dergelijke oversnijdingen van toneel een bijzondere vervreemding bij de toeschouwer teweegbrengen. De toeschouwer heeft ddarbij de indrk dat het toneelgebeuren onder verschillende gezichtshoeken wordt gezien.
Dat is weliswaar gezichtsbedrog, maar het stelt de toneelschrijver wel in staat om bepaalde scènes tot een soort absoluut toneel te verheffen, los van hun feitelijke inhoud.
Intussen krijgen we dezelfde scènes met alle emotionele onderbrekingen ongeveer driemaal te zien, in verschillende versies.
De eerste scène is afgeleid van de Engelse komedie, de tweede scène wordt gespeeld op de manier zoal Lodewijk de Boer die voorstaat en de derde scène is gebaseerd op het Japanse Noh-theater.
Naast deze virtuoze variaties geeft het stuk amusante en lichtelijk geschminkte informatie over het werk van de acteurs, over hoe een voorstelling ontstaat en over de emotionele dijkbreuken die daarbij optreden.
Voor de ingewijden is het bovendien een zoekprent vol toespelingen op personen en situaties van het Nederlandse Toneel en vol stijlcitaten uit het eigen werk, o.a. van Claus.
Er is voor toneelspelers niets verleidelijkers dan het verschuiven van de werkelijkheidshorizon van hun spel.
