“Windows NT kullanıcı arabirimi, günlük işlerinizin büyük bir kısmını bilgisayarınızı kullanarak halletmenize yardımcı olur. Windows NT’nin önemli avantajlarından biri aynı anda çok sayıda uygulamanın çalışmasına izin vermesidir. Windows NT uygun donanımla kullanıldığında Windows-tabanlı olmayan uygulamaları da çok görevli olarak çalıştırılabilir. Windows NT, bir network ortamında bilgisayarınızı bir başkasına bağlamak için hazır olanaklara sahiptir. Network bilgi paylaşılabilen, birbirine bağlı bilgisayarlar sistemidir. Windows NT iki tür network sistemine destek sağlar. Birincisi; içindeki bilgisayarların birbirine eşit olduğu işgrubu (workgroup), diğeri de; birkaç bilgisayarın etkinliğini bilgisayarın denetlediği alandır (domain). Windows NT’nin bir başka özelliği güvenliktir. Windows NT, istenmeyen kullanıcıların ağa erişimlerini engellemeyi garantileyen mükemmel güvenlik sistemine sahiptir. Bilgisayarınızı açtığınızda görünen iletişim kutusu, güvenlik sisteminin ilk unsurudur.” ⁽¹⁾  

Oturumun Başlatılması

·         Bilgisayarınızın power (güç) düğmesine basınız.

·         Sistem hardware (donanım) konumunu test ederek işletim sisteminin seçildiği “boot” menüsünü başlatır.

·         Ekran mesajında belirtilen CTRL, ALT, DEL tuşlarına aynı anda basınız.

·         Güvenli erişim için logon (kayıt) ekranı gelir; adınıza düzenlenmiş username (kullanıcı ismi) ve password (şifreyi) giriniz

Oturumun Kapatılması

İkinci kapatma yolu ise; çalışma esnasında CTRL, ALT, DEL tuşlarına aynı anda basarak, çıkan menüden Shut Down’a basılır ve ardından Shut Down seçilerek OK e basılır.

Mouse (Fare) Kullanımı

Mouse, desktop (masaüstü) üzerinde ki çalışılacak olan nesnenin seçilmesini sağlar. Mouselar iki ya da üç tuşlu olur. Mouse üzerindeki tuşlar ile bir çok işlem yapılabilir. Genellikle sol tuş ana tuştur. Mouse’un sağ tuşu daha fazla fonksiyonel özelliklere sahip olan komutlardan oluşan shortcut (kısayol) açılmasını sağlar.  Bir icon (nesne) üzerinde mouse’un sağ tuşuna basıldığında o icon’a ait özel işlemler menüsü açılır.

Farenin Beş Temel Görevi

Fare Sembolleri

Desktop

Windows NT 4.0 açıldığında ekrana gelen yeşil renkteki zemin alana denir.

Icons: Bilgisayardaki belli bir birimi ifade eden nesnelerdir. Üzerine mouse’un sol tuşu tek tıklanarak nesne seçilir, çift tıklanarak da açılırlar. Ekranda istenilen yere konulabilirler.

Taskbar: Desktop’ın genelde alt kısmında bulunan gri çubuğa denir. Kullanılan program isimlerini gösterir. Konumu taşıma yöntemi ile değiştirilebilir.

Office Shortcut Bar: Ofis programlarına kısa yoldan ulaşılmasını sağlayan düğmelerin bulunduğu çubuktur.

Start: Bu düğmeye tıklanarak programlara, daha önce kullanılan belgelere ulaşılmasını sağlanır. Açılan Start menüsündeki komutların bazılarında sağa bakan oklar vardır. Bunlar bu komutun altında bir alt menü olduğu anlamına gelir. Alt menülere ulaşmak için sadece komutun üzerine mouse ile gelmek yeterlidir. Komutun üzerine mouse ile gelindiğinde komutun zemin ve yazı rengi değişir.

Desktop üzerindeki Icon’ları yerleştirmek

Desktop üzerinde boş bir alanda mouse’un sağ tuşu tıklanır. Açılan kısayol menüsünden Arrange Icons (Simgeleri Yerleştir) komutuna tıklanır. Açılan alt menüden yerleştirmek istediğimiz konum belirlenir.

Simgeler isme, türüne, boyutuna ve tarihine göre yerleştirilebilir. Auto Arrange (Otomatik Yerleştirme) simgelerin desktop üzerinde sabit bir konumda kalmasını sağlar. Seçilmezse simgeler desktop üzerinde istenilen konuma yerleştirelebilir.

Arrange Icons: Simgeleri Yerleştir

·         By Name         : Simgeleri isme göre yerleştirir.

·         By Type          : Simgeleri türüne göre yerleştirir.

·         By Size           : Simgeleri boyutuna göre yerleştirir.

·         By Date          : Simgeleri tarihine göre yerleştirir.

·         Auto Arrange: Otomatik yerleştirme

Line up Icons            : Simgeleri hizalamak

New                : Yeni

Properties     : Özellikler

Folder (Klasör) Oluşturmak

Eski deyimle directory (dizinler) dosyaları içerirler. Kullanıcılar dosya ve programlarını koymak için klasörler oluştururlar.Folder oluşturmak için; desktop üzerinde iken mouse’un sağ tuşuna tıklanarak shorcut menünün açılması sağlanır. Açılan menüden New komutu ve ardından da Folder seçilir.

Yeni yaratılan  folderın  içi boştur. Folder, bir taşıyıcı olarak dosyaları ve istenirse diğer folderları içerir. Bir folder silindiğinde içindeki dosyalar Recycle Bin klasörüne atılır. İstenirse silinen dosyalar geri dönüşüm kutusundan kurtarılır. Silinen folder kurtarılamaz, yok olur.

Oluşturulan Folder’a isim vermek veya ismini değiştirmek

İlk defa oluşturulan folder’a otomatik olarak sistem tarafından New Folder ismi verilir, üzeri farklı bir renkle seçilmiş olur, bu durumdayken istenen isim verilir, Seçilen isim değiştirilecekse; mouse’ın sağ tuşu bir kez tıklatılıp, Rename seçilir ve yeni isim girilir.

Folder’ı silmek

Folder’ı silmek için klavyeden DELETE tuşuna basılır ya da silmek istenilen simgenin üzerinde iken mouse’un sağ tuşuna tıklanır. Açılan kısayol menüsünden Delete komutu seçilir. Daha sonra ekrana Confirm Folder Delete diyalog kutusu açılır. Bu diyalog kutusu silmek istediğiniz folder’ı çöp kutusuna gönderilip, gönderilmemesinin onayını seçmenizi ister.

Recycle Bin (Geri Dönüşüm Kutusu)

Silmek istenilen belgeler, folderlar, dosyalar, simgeler ilk önce Recycle Bin’e atılır. Buradaki amaç yanlışlıkla silinen dosyaları geri çağırabilmesidir. Bunun için; Recycle Bin içersindeki geri çağırmak istediğimiz öğenin üzerine gelip mouse’un sol tuşuna basılır. Açılan menüden Restore komutu seçilir.bir başka yöntemde sürükleyerek yapılabilir. Öğenin üzerinde iken mouse’un sol tuşuna basılır ve bırakılmadan desktop üzerine sürüklenir.

Eğer silmek istediğimiz öğeyi Recycle Bin’e göndermek istemiyorsak direk olarak silencekse klavyeden DELETE+SHIFT tuşlarına birlikte basılır.

Desktop Özelliklerinin Değiştirilmesi

Desktop’ın düzenlenmesi için, boş alanda farenin sağ tuşuna basılır ve ekrana gelen kısayol menüsünden Properties (Özellikler) komutu seçilir.

Background (Artalan) sekmesinde ekrana desen ve duvar kağıdı yerleştirilir

·         Pattern        :  Zemin alana desen yerleştirmeyi sağlar.

·         WallPaper   : Zemin alana duvar kağıdı yerleştirmeyi sağlar.

Screen Saver (Ekran Koruyucu)  sekmesinde, klavye veya fareye dokunulmayan (sistemin aktif kullanılmadığı) belli bir süre içinde devreye girerek ekrana hareket kazandıran şekiller ve kayan yazılar yerleştirilir.

·         Password Protection    :  Screen Saver ortamında şifre kullanılmasını

                                                        sağlar.

·         Settings                          :  Screen Saver’ların ayarlarını değiştirmek için

                                                        kullanılır.

·         Preview                          :  Önizleme yapılmasını sağlar.

Appearance (Görünüm) ile ekran bileşenlerinin renkleri düzenlenir.

Plus Desktop görünümle ilgili özel düzenlemeler yapılır.

Setting (Ayarlar)’da ise renk ve çözünürlükle ilgili düzenlemeler yapılır.

Shortcut (Kısayollar) Yaratmak

Shortcut bir döküman veya programa ulaşmayı sağlayan özel kısayol simgeleridir. Desktop’ta mouse’ın  sağ tuşuyla girilen menüden New komutu seçilir ve ardından Shortcut seçilir. Daha sonra ekrana gelen iletişim kutusundan Browse aracılığıyla istenilen dosya veya program seçilir. Oluşturulan shortcut simgesi  desktop yer alır.

Kısayol (shorcut) yaratılacak konular :

·         Sürekli kullanılan dosyalar

·         Sürekli kullanılan programlar

·         Sürekli kullanılan sürücüler

·         Süreklikullanılan klasörler

·         Sürekli kullanılan yazıcılar

·         Sürekli kullanılan ağ kaynakları

·         Ve benzeri

Eğer yaratmak istediğimiz kısayol Windows tabanlı programlar ve bu programlar bilgisayarınızda yüklü ise daha kolay bir yöntem kullanılır. Boş alan üzerinde iken mouse’un sağ tuşuna basılır. Açılan kısayol menüsünden New komutu ve ardından yaratmak istediğiniz program ismi seçilir.

Start menüsüne Program Grubu ve Shortcut eklemek ve silmek

Start düğmesine basarak program grupları açılır. Burdan Settings ardından Taskbar seçilir. Açılan diyalog kutusundan Start Menü Programs sekmesine geçilir. Yeni bir program grubu eklemek istediğimizde Add düğmesine tıklanır.

Açılan Browse penceresinden yaratmak istediğimiz kısayol tanımlanır. Bir sonraki adıma geçmek için Next düğmesine tıklanır.

Açılan Select Program Folder diyalog kutusunda yeni bir folder açmak için New Folder düğmesine tıklanır. İlk açıldığında ismi Program Group(1) olarak gelir. Bu ismi silip yerine yeni isim verilebilir.

Açılan Select a Title for the Program penceresi açılır. Burda menüde gözükecek program ismini değiştirilir. İşlemin tamamlanması için Finish düğmesine tıklanır.

Program grubunu  silmek için yine Start menüsünden Settings ve ardından Taskbar komutu tıklanır. Açılan diyalog kutusundan Start Menu Programs sekmesine girilir. Remove Shortcuts/Folders diyalog kutusundan Remove düğmesine basılır..

Döküman Listesinin Silinmesi

Start menüsündeki Documents en son çalışılan 15 dosyanın ismini gösterir. Bu isimleri silmek için Start menüsünden Settings ve burdan Taskbar komutu seçilir. Start Menü Programs sekmesine girilir. Documents menu bölümünden Clear düğmesine basılır. Artık Start menüsündeki Documents Empty (Boş) olarak gelir. Bu dökümanlarımızın, sistemden tamamen silinmiş olması anlamına gelmez.

Taskbar Özelliklerini Ayarlamak

Start menüsünden Settings komutuna tıklanır. Açılan alt menüden Taskbar komutu seçilir. Taskbar properties diyalog kutusundan Taskbar Options sekmesine girilir. Açılan bölümde taskbarın desktop üzerinde ve kendi içersindeki özelliklerini değiştirebilirsiniz.

Always on top                                    :Taskbar’ın sürekli üste kalmasını sağlar.

Auto hide                                           :Taskbar’ın otomatik olarak gizlenmesini sağlar.

Show small icons in Start menu     :Start menüsünde küçük simgelerin

                                                             gözükmesini sağlar.

Show Clock                                       :Taskbar üzerinde saatin gözükmesini sağlar.

Windows NT Explorer

Windows NT Explorer’da dosya silme, dosya kopyalama, dosya paylaşma, network dosyalarına erişme gibi işlemleri yapılır.

Dosya Silme

Gereksiz dosyaları veya silinmesi gereken dosyalarınızı silmek için; dosyanızın üzerindeyken mouse’ın sağ tuşuna basıldığında çıkan menüden  Delete i seçiniz. Bunu seçtikten sonra bir kez daha silme işlemini onaylamanız için bir menü karşınıza çıkar. Burda Yes’i seçerseniz dosyanız silinir, No’yu seçerseniz silme işlemi iptal edilmiş olur. Bir ikinci yöntem olarak silme işlemini File menüsünden Delete komutunu seçerek de yapabilirsiniz.

Dosya Kopyalama

Bir dosyayı biryerden diğer biryere kopyalamak için; kopyalanacak dosyanın üzerindeyken mouse’ın sağ tuşuna basılır ve çıkan menüden Copy seçilir.

Bu işlemden sonra dosyanın kopyalanacağı folderin içerisine girilir ve bu folder içerisindeki boşluk alanda mouse’ın sağ tuşuna basılır ve çıkan menüden Paste seçilir.

Kopyalama işlemini yapmanın bir başka yoluda Edit menüsündeki Copy ve Paste komutlarını kullanmaktır.

Folder Oluşturmak

Daha önceki derslerimizde desktop üzerinde folder oluşturmayı görmüştük. Explorer’da ise Folder içine folder oluşturmak, Network ortamında folder oluşturmak ve sabit diskimiz olan HDD’da folder oluşturma işlemleri yapılabilir.

Yeni bir folder oluşturmak için ilk önce oluşturmak istediğimiz yeri belirlememiz gerekiyor. Yeri belirledikten sonra File menüsünden New komutu ve ardından Folder seçeneği seçilir. Ekrana New Folder isimli yeni bir folder açılır. Desktop üzerinde yapılan tüm folder ile ilgili çalışmaları explorerda da yapabiliriz.

Map Network Drive

Map Network Drive, network ortamında en çok kullanılan dosyalara bir drive ismi vermeyi sağlar. Bunun için drive yaratmak istediğiniz network dosyasının üzerine gelinir ve toolbar üzerindeki Map Network Drive düğmesine tıklanır.

Ekrana Map Network Drive diyalog kutusu açılır. Bu diyalog kutusunda kullanılacak drive ismi, dosya adının bulunduğu path’i belirlenir.

Dosya Paylaşımı

Network ortamında çalışmanın kullanıcılara sağladığı faydalardan bir taneside dosyaları bir başkası ile paylaşmak, yani birlikte kullanmaktır. Dosya paylaşımı için NT Explorer içersinde iken paylaşmak istediğimiz dosyayı seçip, mouse’un sağ tuşuna basılır. Açılan kısayol menüden Properties komutu seçilir.

Açılan diyalog kutusundan Security sekmesine girilir. Permissions düğmesine basılır. File Permissions diyalog kutusunda dosyayı kimle paylaşmak istediğinizi ve hangi hakları vermek istediğinizi tanımlayabilirsiniz.

Office Shortcut Bar

Daha öncede bahsedildiği gibi  Office Shortcut Bar’da yüklü olan ofis programlarına kolay yoldan ulaşmamızı sağlayan düğmeler bulunur. Ayrıca farklı programlara ait kısayol tuşları tanımlanabilir. Bunun için Office Shortcut Bar üzerinde iken mouse’un sağ tuşuna basılarak Customize komutu seçilir. Açılan Customize diyalog kutusunda yeni bir düğme eklemek için Buttons sekmesine girilir. Shortcut Bar’da gözükmesi istenilen programların  soldaki onay kutularına onay işareti konulur. Gözükmesi istenilmeyen programların soldaki onay işareti kaldırılır.

Password (Şifre) Değiştirmek

Personel dizininde her kullanıcıya ait  bir dizin mevcuttur ve bu dizine;  sadece kendi kullanıcı ismiyle (username) ve şifresiyle(password) girildiği zaman ulaşılabilinir. Yani bir başka kullanıcı , kendi makinasından sizin kullanıcı isminizi  ve şifrenizi girerek ,sizin dosyalarınıza ulaşabilir veya outlook’daki mesajlarınızı okuyabilir. Bu sebeplerden ötürü  şifrenizi değiştirmek isteyebilirsiniz. Şifre değiştirme işlemi için herhangi bir programdayken ‘Ctr’ ,’Alt’ ve ‘Del veya Delete’ tuşlarına aynı anda basarsanız karşınıza bir ekran gelir.  Bu ekran içerisinde ‘ Change Password’ seçeneğini seçerseniz ‘Change Password’ ekranı açılır.  Bu ekranın en üstünde kendi kullanıcı isminiz (username), onun altında hangi domain’e üye olduğunuz yazılıdır.  ‘Old Password’ kısmına eski (daha doğrusu şu anki)  şifrenizi yazın ,  ‘New Password’ kısmına yeni kullanacağınız şifreyi yazın,  ‘Confirm New Password’ kısmına ;yeni şifrenizi tekrar girip ‘OK’  i seçin . Eğer tüm işlemleri doğru yaptıysanız  ‘Your Password has been  changed’ diye bir mesaj gelir ; bunu OK’leyip geçersiniz.Bu işlemleri yaptıktan  sonra PC’nizi kapatıp açarsanız  veya ‘log off ‘ işlemini yaparsanız ,sisteme artık   yeni şifrenizle girmek zorundasınız. Yanlış bir işlem yaparsanız veya şifreleri doğru yazamazsanız şifreyi değiştirmediğine dair bir mesaj alırsınız  bu durumda eski şifreniz hala geçerlidir.

Önemli Not:  Şifrelerde büyük ,küçük harf,  farklı algılanır (case sensitive). Örneğin; şifreniz‘AMONRA’  ise , ve siz ‘amonra’ yazıyorranız sisteme giremezsiniz (logon olamazsınız).

Printer Bağlantısı

Sürekli çıktı aldığınız printer ‘da bir sorun olduğu zaman ve sizin  çıktı almaya ihtiyacınız varsa network üzerindeki herhangi bir printer’dan çıktı alabilirsiniz.

Bunun için  ilk önce Start menüsü içerisinden Settings’i seçip, Settings’den Printers’ı bir kez tıklayın . Böylece printer bağlantısı yapabileceğiniz pencere açılır.

Bu pencere içerisinden Add Printer seçeniğine iki defa tıklanır veya üzerindeyken Enter a basılır. Çıkan menüden Network printer server seçilip Next seçeneği seçilir.

Böylece karşınıza network üzerinde paylaştırılmış (share edilmiş) printer’ların listesi gelir. Size en yakın printer’ın bağlı olduğu PC’nin  makina numarasını (computer name) öğrenin (bu isim ya PC’nin kasası üzerine yapıştırılmıştır ya da ‘Control Panel’ içerisindeki ‘Network ‘ seçeneğinin içine girilerek elde edilir). Printer’ın bağlı olduğu makina ismi bulunduktan sonra, Next’e basınız karşınıza çıkan Connect to Printer penceresi içerisindeki Shared Printers başlığı altındaki menüden bu ismi arayın. Aradığınız makina ismini  bulduktan sonra bu makina ismi üzerine iki kere tıklayın ve bir süre sonra bu makina altında bir printer ismini göreceksiniz. Bu printer’ın üstüne gelip  ‘OK’ seçeneği seçiniz.

‘OK’  e basıldıktan sonra çıkan menüde ‘şu an bağlandığınız printer’ ın  default printer olup olmaması sorgulanır’ . Default olarak ‘No’ seçili durumdadır .‘Next’ seçeneğine basılır ardından çıkan menüde Finish işaretlenir, böylece printer bağlantısı sağlanmış olur. 

Bir kişiye birden fazla printer bağlantısı yapılabilinir ancak bunlardan  yalnızca bir tanesi ‘default printer ‘ olarak seçilebilir yani print komutu verildiğinde bu printer’dan çıktı alınır. Diğer  printer’lardan çıktı alabilmek için örneğin word ve excel’deyken; ‘File’ menüsünden ‘Print’ seçeneği seçilir. Bu şeçimden sonra çıkan pencerede; ‘Name’ kısmının karşısındaki pencere içerisinden printer seçimi yapılır ve ‘OK’ e basılır.