Tsjechië Fotografie

In 1990 was er in de Beurs van Berlage te Amsterdam een grote fototentoonstelling te zien van Oosteuropese fotografen. Deze expositie toonde verrassend werk van kunstenaars die tijdens de communistische jaren onder vaak bijzonder moeilijke omstandigheden fotografeerden. Opvallend waren de foto's over het dagelijkse leven in die kleurloze periode. De Tsjechoslowaakse fotografen waren op deze tentoonstelling ruimschoots vertegenwoordigd.

Zo was er werk te zien van Josef Koudelka die bekendheid verwierf met zijn foto's van de Russische invasie in Praag in 1968 en zich sindsdien bezighoudt met het fotograferen van zigeuners.
Ook een fotograaf als Zdenek Lhotak baarde opzien, vooral met zijn foto's van de zogenaamde 'Spartakiade'. Dit was geen gewone Spartakiade, zoals die tijdens het communistische regime in het Praagse stadion Strahov werd gehouden, waarbij de felgekleurde tenues van de deelnemers blonken van schoonheid en netheid.
De foto's van Lhotak toonden ingewikkelde composities van mensen die besmeurd waren met modder en viezigheid.

De veelheid aan fotografisch materiaal over het dagelijkse leven was zeer indrukwekkend. Allerlei taferelen waren fotografisch vastgelegd, zoals scholieren met tassen op de rug die bij een verwaarloosde bushalte onder de rook van hoge fabrieksschoorstenen stonden te praten, troosteloze, armoedige interieurs van huiskamers en bierlokalen, en onderuitgezakte mannen die achter een grote pul bier en met een sigaret in de mond televisie zitten te kijken. Ook zeer aangrijpend waren de indringende reportages van de Russische invasie in Praag in 1968 en de Fluwelen Revolutie van 1989.

Na 1948 werden Tsjechoslowaakse kunstenaars gedwongen zich bezig te houden met thema's van het socialistische realisme. Fotografen genoten echter nog een zekere mate van vrijheid, wat met name tot uitdrukking is gekomen in de werken van de jaren '60. Na de inval van de Sovjetunie en haar broederlanden in 1968 was het met deze vrijheid voorbij en moesten ook fotografen zich beperken tot het socialistische realisme. Een groot aantal kunstenaars, waaronder enkele fotografen, ontvluchtte dit benauwde wereldje en emigreerde naar het buitenland.

In de jaren '70 werd naaktfotografie verboden. Maar ondanks alle restricties probeerden in de jaren '80 de Tsjechoslowaakse fotografen een eigen weg in te slaan en zich heel geleidelijk los te maken van hun benauwde situatie. Al voor de Fluwelen Revolutie hadden de fotografen zich bevrijd van de knellende banden van het socialistisch realisme. Ook naaktfotografie kwam op, misschien als reactie op de vele beperkingen; met name jonge fotografen hielden zich daarmee bezig.