 |
| Πίσω |
ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ
(Κροκεές Λακωνίας 1911-1991)
Ποιητής και πεζογράφος. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο στις Κροκεές και το γυμνάσιο στο Γύθειο. Το 1929 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του, όμως λόγοι οικονομικοί τον ανάγκασαν να εργαστεί ως υπάλληλος στο τότε υφυπουργείο εργασίας.
Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο πολέμησε ως απλός στρατιώτης στην πρώτη γραμμή, ενώ στην Κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Από το 1947 ως το 1949 διατέλεσε αρχικά αρχισυντάκτης και ύστερα διευθυντής στο περιοδικό ¨Ελεύθερα Γράμματα¨ θέση την οποία παραιτήθηκε μετά την έκδοση του βιβλίου του ¨Δύο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου¨ που θεωρήθηκε ότι εξίσωνε τους αίτιους του ψυχρού πολέμου. Από τότε δούλεψε άτακτα ως δημοσιογράφος κυρίως στις ¨Αλλαγή¨ και ¨Ανεξάρτητος Τύπος¨, γράφοντας αποκλειστικά για πνευματικά θέματα ή σχολιάζοντας γεγονότα από καθαρά ανθρωπιστική θέση. Έγραφε επίσης επιφυλλίδες πάνω σε διάφορα θέματα καθώς και κριτικά σημειώματα για λογοτεχνικά βιβλία. Στο διάστημα 1946-62 έμενε στον Πειραιά, όπου εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος και ασχολήθηκε με τα καλλιτεχνικά θέματα του δήμου. Στα χρόνια της Απριλιανής δικτατορίας (1967-74), αυτοεξορίστηκε και έμεινε αρχικά στην Ελβετία και στη συνέχεια στο Παλέρμο της Σικελίας,
όπου εργάστηκε στο Σικελικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών.Στα Γράμματα ο Βρεττάκος εμφανίστηκε το 1929 με τα νεανικά του ποιήματα ¨Κάτω από σκιές και Φώτα¨. Οι επόμενες ποιητικές συλλογές ως το 1940 συγκεντρώθηκαν σ`ένα τόμο με τον τίτλο ¨Οι γκριμάτσες του ανθρώπου¨ όπου διόρθωσε όμως και αφαίρεσε, μερικά ή ολικά, όσα ποιήματα θεωρούσε ότι δεν τον αντιπροσώπευαν πια, αποκηρύσσοντας έτσι έμμεσα το στοιχείο της επιθετικής άρνησης και της προκλητικής διαμαρτυρίας που χαρακτήριζε τη νεανική του ποίηση. Ωστόσο στην επιλογή του εκείνη είχε διατηρηθεί ακέραιο το στοιχείο μιας προσωπικής έκφρασης που τη συνιστούσαν τολμηρές αλλά γνήσιες εικόνες ζωής, χαρακτηριστικές μιας λυρικής εκδοχής των πραγμάτων όπου όμως δεν απουσίαζαν οι δραματικές
τους προσβάσεις.Η επόμενη τομή της ποίησης του Βρεττάκου, παρουσιάζεται το 1955 με την έκδοση της συγκεντρωτικής του συλλογής ¨Τα ποιήματα, 1929-1951¨. Καθορίζεται μια νέα στάση ζωής η οποία εκδηλώνεται στην ποιητική του γραφή με την αύξηση του δραματικού στοιχείου και την ταυτόχρονη απλότητα και αμεσότητα της ποιητικής του γλώσσας. Μετά την ¨Πλούμιτσα¨(1951), ποίημα στο οποίο κορυφώνεται αυτή η περίοδος ως προς τη δραματική της ένταση, η ¨ Έξοδος με το άλογο¨ (1952) ανοίγει μια τρίτη και ώριμη περίοδο που χαρακτηρίζεται από μια βαθύτερη επικοινωνία με τους άλλους. Από τότε η ποίηση του μετακινείται ισότιμα από το δραματικό στο λυρικό στοιχείο, ενώ το ηθικό πρόβλημα αποκτά μεγαλύτερη σαφήνεια. Έτσι καταρτίζεται μια
ώριμη στάση ζωής η οποία καθορίζεται από δυο προσεγγίσεις: ο άνθρωπος μέσα στη φύση και ο άνθρωπος μέσα στην κοινωνία. Και αυτά είναι μάλλον τα γνωρίσματα που απέδωσαν στο Βρεττάκο οι πρώτοι κριτικοί του έργου του: μια νεοχριστιανική ροπή και μια πανθεϊστική αίσθηση του κόσμου.
Το ποιητικό του έργο θεμελιώνεται πάνω σε εξομολογητική βάση, καθώς με την απουσία περιγραφικών στοιχείων ο λόγος του γυμνός αλλά και θερμός εκφράζει ψυχικές αντιδράσεις. Αλλά και στο πεζογραφικό του έργο είναι φανερή η ίδια αμεσότητα και ειλικρίνεια, ενώ ο ουμανιστικός χαρακτήρας της σκέψης του παρουσιάζεται με όλη τη λογική του ακολουθία, χωρίς οι συλλογισμοί του να βλάπτονται από τις λυρικές καταβολές. Όσο για τα κριτικά σημειώματα του Βρεττάκου μπορούμε να διακρίνουμε το πλάτος της δεκτικότητάς του και συγχρόνως να
αντλήσουμε από αυτά χρήσιμα στοιχεία της ποιητικής του αντίληψης και συγκρότησης. Χαρακτηριστικό το ογκώδες μελέτημά του ¨Νίκος Καζαντζάκης, η αγωνία του και το έργο του¨ (1960),όπου ο διάλογός του μ’ένα συγγραφέα εντελώς διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας , αποδίδει ανάγλυφα την δυνατότητά του να προσεγγίζει καλοπροαίρετα μια άλλη πνευματική και καλλιτεχνική αντίληψη, χωρίς να την πλαστογραφεί και χωρίς να χάνει τη δική του θέση.Το σύνολο του ποιητικού του έργου ως το 1976 βρίσκεται συγκεντρωμένο σε δυο τόμους με κοινό τίτλο ¨Τα ποιήματα¨ (1981),
ενώ οι ποιητικές του συνθέσεις ¨Προμηθέας ή το παιχνίδι μιας μέρας ¨(1978), ¨Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη¨ (1981) κυκλοφορούν χωριστά, όπως και η μεταγενέστερη ποιητική του συλλογή ¨ Ο διακεκριμένος πλανήτης¨ (198
3).To πεζογραφικό του έργο περιλαμβάνει: ¨Το γυμνό παιδί¨ (νουβέλα,1939), ¨Το αγρίμι και η καταιγίδα¨(αυτοψυχογραφία και χρονικό 1945), ¨Δύο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου¨ (1949), ¨Ο ένας από τους δύο κόσμους (εντυπώσεις από τη Σοβιετική Ρωσία,1958), ¨Οδύνη¨(αυτοβιογραφικές σημειώσεις, Νέα Υόρκη, 1969), ¨Μπροστά στο ίδιο ποτάμι¨ (διηγήματα, 1972). Πλήθος από άλλες εργασίες του βρίσκονται στα περιοδικά ¨Νεοελληνικά Γράμματα¨, ¨Φιλολογικά Χρονικά¨, ¨Καλλιτεχνικά Νέα¨, Νέα Εστία¨, ¨Νέα Δομή¨,
Τομές¨. Ο Βρεττάκος τιμήθηκε τρεις φορές με το Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως (1940, 1956, 1983) και το 1977 με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για την ποιητική του συλλογή ¨Απογευματινό Ηλιοτρόπιο¨(1976). Εξάλλου το 1981 η Εταιρία Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών του απένειμε το διεθνές βραβείο ASLA. Το 1987 ο Βρεττάκος έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Εκτός από σκόρπιες μεταφράσεις έργων του σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά και στα ιαπωνικά και στα αραβικά, αυτοτελείς τόμοι ποιημάτων του έχουν κυκλοφορήσει: τρεις στη Γερμανία, από δυο στη Γαλλία, την Ιταλία και την Τουρκία και από ένας στην Ελβετία, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία και την Ολλανδία.