อวัยวะสืบพันธุ์เจริญมาจากเนื้อเยื่อชั้นกลางดังนั้น ฮอร์โมนที่สร้างจึงเป็นพวกสารสเตอรอยด์(steroid hormone) แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ พวกฮอร์โมนจากอวัยวะสืบพันธุ์เพศชาย และฮอร์โมนจากอวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง

1. ฮอร์โมนจากอวัยวะสืบพันธุ์เพศชาย ฮอร์โมนเพศชายสร้างจากอัณฑะ (testis) ภายในอัณฑะมีกลุ่มเซลล์ซึ่งมีหน้าที่ในการสร้างฮอร์โมน คือ อินเตอร์สติเชียลเซลล์ออฟเลย์ติก อยู่ระหว่างหลอดสร้างอสุจิ เมื่อเซลล์ชนิดนี้ถูกกระตุ้นโดย ICSH หรือ LH จากต่อมใต้สมองส่วนหน้า จะสร้างฮอร์โมนเพศชายที่เรียกกกันว่า แอนโดรเจน(androgen)ตัวที่สำคัญที่สุด คือ เทสโทสติโรน(testosterone) ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุ์ และควบคุมลักษณะขั้นที่สองของเพศชาย (male secondary characteristic) ซึ่งได้แก่ การมีเสียงแตก นมขึ้นพาน มีหนวดขึ้น มีขนขึ้นอวัยวะเพศ มีความต้องการทางเพศ มีผลในการกระตุ้นให้มีการสร้างโปรตีนมากขึ้นและเกิดการสะสมของโปรตีนในเนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ นอกจากนี้ยังมีผลร่วมกับโกนาโดโทรฟิน (LH และ FSH) จากต่อมใต้สมองในการกระตุ้นการสร้างอสุจิของหลอดสร้างอสุจิด้วย

ตำแหน่งอินเติร์สติเชียลเซลล์ของหลอดสร้างตัวอสุจิ

2. ฮอร์โมนจากอวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง ฮอร์โมนเพศหญิงสร้างมาจากรังไข่ (ovary) มีฮอร์โมนสำคัญ 3 ชนิด คือ
     2.1 อีสโทรเจน (estrogen)อีสโทรเจนสร้างมาจากเนื้อเยื่อขอบนอกของแกรเฟียนฟอลลิเคิลที่เรียกว่า ทีกาอินเทอร์นา (theca interna)ฮอร์โมนนี้มีหน้าที่ในการกระตุ้นและควบคุมลักษณธขั้นที่สองของเพศหญิง (fwmale secondary characteristic) โดยกระตุ้นให้ต่อมน้ำนมเจริญเติบโตขึ้น กระตุ้นการเจริญของอวัยวะเพศ กระตุ้นมดลูกท่อนำไข่ การเกิดขนที่อวัยวะเพศ ควบคุมการมีประจำเดือนร่วมกับฮอร์โมนโพรเจสเทอโรน เมื่อปริมาณอีสโทรเจนสูงขึ้น จะมีผลให้ LH สูงขึ้น และกระตุ้นให้เกิดการตกไข่ด้วย

ระดับของฮอร์ดมนและการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในช่วงต่าง ๆ ของรอบประจำเดือน

      2.2โพรเจสเทอโรน (progesterone) โพรเจสเทอโรนสร้างมาจากคอร์พัสลูเทียม (corpus luteum) ของรังไข่ เมื่อตกไข่แล้ว ผนังของฟอลิเคิลที่ไข่ตกจะเปลี่ยนแปลงไปเป็นเนื้อเยื่อสีเหลือง โดยการกระตุ้นผิวหนังมดลูกให้หนาขึ้น (ร่วมกับอีสโทรเจน) เพื่อเตรียมพร้อมในการฝังตัวของไข่ซึ่งได้รับการผสมแล้วมีผลในการห้ามประจำเดือน ห้ามการตกไข่ และการกระตุ้นการเจริญเติบโตของต่อมน้ำนมด้วย ถ้าหากไข่ที่ไม่ได้รับการผสม คอร์พัสลูเทียมจะค่อย ๆ สลายไป โพรเจสเทอโรนจึงลดต่ำลง จึงไม่มีฮอร์โมนไปกระตุ้นมดลูกอีกทำให้ผนังมดลูกแตกสลายและเหตุลอกออกมา เป็นเลือดประจำเดือน

ภาพตัดขวางของรังไข่แสดงฟอลลิเคิลและคอร์ปัสลูเทียม

       ฮอร์โมนทั้งสองนี้สองนี้ถูกควบคุมโดยโกนาโดโทรฟินจากต่อมใต้สมองและฮอร์โมนทั้งสองนี้ควบคุมการหลั่งโกนาโดโทรฟินของ
ต่อมใต้สมองด้วย ในเพศชายก็มีฮอร์โมนเพศหญิง แต่มีในปริมาณที่น้อยกว่ามากในขณะเดียวกันเพศหญิงก็มีฮอร์โมนเพศชาย แต่มีปริมาณที่น้อยมากเช่นกัน
       2.3 รีแลกซิน (relaxin) เป็นฮอร์โมนที่สร้างมาจากรังไข่ ขณะที่ตั้งครรภ์ เป็นสารพวกโปรตีนมีผลในการกระตุ้นการคลาตัวเอ็นที่ยึดกระดูกเชิงกราน เพื่อให้คลอดลูกได้ง่ายขึ้น
                                                            กลับไปหน้าแรก