ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΓΗ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Θ. ΝΑΣΤΟΣ *
Επίκουρος Καθηγητής Κλιματολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Τα τελευταία χρόνια, όλοι μας είμαστε μάρτυρες μιας σειράς ακραίων φαινομένων, όπως είναι η αύξηση της σφοδρότητας και της συχνότητας των καταιγίδων με έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, όπως επίσης ξηρασίες, καύσωνες και άλλα ασυνήθιστα φαινόμενα, με σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή στον πλανήτη, διαταράσσοντας τη φυσική ισορροπία της χλωρίδας και της πανίδας. Είναι πλέον γνωστό, ότι όσο εντείνεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αυξάνει η θερμοκρασία της γης και φαινόμενα όπως η ερημοποίηοη και η τήξη των πάγων προβάλλουν απειλητικά για το μέλλον. Το πρόβλημα αλλαγής του κλίματος συζητήθηκε για πρώτη φορά επίσημα στην πρώτη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον τον Ιούνιο του 1972 στη Στοκχόλμη. Το 1992 στο Ρίο Ντε Τζανέϊρο στη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Aνάπτυξη, καταρτίζεται η σύμβαση -πλαίσιο για την κλιματική αλλαγή. Το 1995 στο Βερολίνο, το 1996 στη Γενεύη, το 1997 στο Κιότο και το 1998 στο Μπουένος ’ϊρες, για να φτάσουμε στη φετινή διάσκεψη στη Χάγη, που έγινε πριν από λίγους μήνες.
Ας προσπαθήσουμε μαζί να διερευνήσουμε τις κυριότερες αιτίες που προκαλούν τις διαταραχές που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
Οι κυριότεροι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για τις κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη μας είναι οι μεταβολές των χαρακτηριστικών της γήινης τροχιάς, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι μεταβολές της ηλιακής δραστηριότητας και οι μεταβολές του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα. Εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι μεταβολές του κλίματος από ανθρωπογενείς επιδράσεις, όπως είναι
το ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου σε αντίθεση με τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος.Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο για την ύπαρξη της ζωής στη Γη. Είναι το αποτέλεσμα της απορρόφησης της θερμότητας που εκπέμπεται από τη Γη (μεγάλου μήκους κύματος ακτινοβολία) από συγκεκριμένα αέρια της ατμόσφαιρας (καλούνται θερμοκηπιακά αέρια επειδή παγιδεύουν την θερμότητα) και της επανεκπομπής μέρους αυτής της θερμότητας προς την επιφάνεια της Γης. Τα πλέον σημαντικά θερμοκηπιακά αέρια είναι οι υδρατμοί, το διοξείδιο του άνθρακα, το όζον κ.λπ. Χωρίς την επίδραση του φαινομένου του θερμοκηπίου, η θερμοκρασία της Γης θα ήταν -18°C αντί των 15°C που είναι σήμερα.
Μελέτες πάνω στις κλιματικές μεταβολές έδειξαν μια σύνδεση μεταξύ της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας και της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Τους τελευταίους τρεις αιώνες, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα έχει αυξηθεί στην ατμόσφαιρα της γης εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, η μετατροπή των φυσικών λιβαδιών σε φάρμες, η οργανωμένη κτηνοτροφία και η αποψίλωση των δασών. Νωρίς από το 1700, το διοξείδιο του άνθρακα αυξήθηκε από 280 ppm (μέρη στο εκατομμύριο) σε 360ppm. το 1990. Πολλοί Κλιματολόγοι, πιστεύουν πως αυτή η αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα θα ενισχύσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάνοντας τον πλανήτη μας θερμότερο. Τα περισσότερα κλιματικά μοντέλα προτείνουν μια αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας από 1.5°C
-4.5°C αν το διοξείδιο του άνθρακα φθάσει τα επίπεδα των 600 ppm μέχρι το 2050.Είναι επίσης γνωστό ότι οι ωκεανοί είναι μια μεγάλη αποθήκη διοξειδίου του άνθρακα και ελέγχουν την μετακίνησή του προς και από την ατμόσφαιρα. Το ποσό του διοξειδίου του άνθρακα που μπορεί να αποθηκευτεί στους ωκεανούς είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας.
Πιο απλά, το διοξείδιο του άνθρακα ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα από τους ωκεανούς όταν η παγκόσμια θερμοκρασία αυξάνει και διαχέεται στους ωκεανούς όταν η θερμοκρασία ελαττώνεται Οι όποιες μεταβολές στην απορροφούμενη ηλιακή ακτινοβολία από τη Γη ενεργοποιούν αρχικά μεταβολές στην παγκόσμια θερμοκρασία. Στη συνέχεια η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα ενισχύει την παγκόσμια θέρμανση, μεγιστοποιώντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου
.Η περίπου παράλληλη πορεία της θερμοκρασίας, όπως καταγράφηκε από τα μετεωρολογικά όργανα και του διοξειδίου του άνθρακα δεν σημαίνει ότι αυτό είναι και η μοναδική αιτία της μεταβολής του θερμοκρασιακού καθεστώτος του πλανήτη. Τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές αποδέχονται την άποψη ότι οι όποιες μεταβολές της θερμοκρασίας του πλανήτη παρατηρούνται, αυτές πρέπει να οφείλονται κυρίως σε μεταβολές της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας, πέραν αυτών του γνωστού περίπου ενδεκαετούς κύκλου. Τον Αύγουστο του 20
00 δημοσιεύθηκαν δύο σημαντικές έρευνες με θέμα τη συνεχή αύξηση της ηλιακής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τις έρευνες αυτές, η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη τάση αύξησης από τα μέσα της περασμένης χιλιετίας.
*Ο Παναγιώτης Θ. Νάστος έχει κακουραίϊκες ρίζες. Είναι γιος της Ευγενίας Β. Δάμη (έχει λόγους το Κακούρι για να είναι περήφανο)