A'DAN Z'YE BIOS KILAVUZU
BİLGİSAYAR
VE WİNDOWSBilgisayarcıya gittim ve "oradan bana şöyle
en tatlısından 80 GB'lık sabit disk ver" diyorum. Eve geliyorum ve sisteme
takıyorum bu diski. Ama o da ne! Anakartım, sabit
diskimi tam olarak algılayamadı. Hiç panik yapmadan, ana kartımın üreticisinin
Web sitesine gidiyorum ve ana kartım için yeni bir BIOS'un
olup olmadığına bakıyorum. Evet, yeni bir BIOS sürümü ile benim aldığım sabit
disk arasındaki sorun çözülmüş. Üstelik, anakartımın
üreticisin Web sitesinde, daha fazla performans alabilmek için, BIOS'dan şu ayarları yapın denmiş. Hatta ve hatta, şu
sürücüleri yüklemezseniz sisteminizden tam performans alamazsınız diye uyarılar
da eklenmiş."
Yukarıdaki biraz basit bir örnek oldu. Her neyse, ister yeni bilgisayar alacak
olun, isterseniz şu anki donanımlarınızı terfi edecek olun; ister acemi olun,
ister işin ehli olun, bu vakitten sonra BIOS ayarlarına el sürmek, BIOS
güncelleme olayına el atmak, sürücü olaylarını benimsemek durumundasınız. Yeni
donanım alıp taktığınızda, performansı arttırmak istediğinizde, illa ki BIOS
ayarlarıyla haşır neşir olacaksınız, BIOS güncelleme olayından anlayacaksınız.
Yoksa sisteminizden tam verim alamazsınız, uyumsuzluklarla karşılaşabilirsiniz,
saç baş yolarsınız. PC Magazine ailesi olarak, bu konuları hepten ele alalım,
okuyucularımıza bir rehber niteliğinde bir yazı oluşturalım dedik.
Yazılım-Donanım arasındaki ilişkilerle ilgili ipuçları vermeyi de ihmal
etmedik. Olayı temelden alıp, BIOS ile başlıyoruz.
BIOS NEDİR? NE İŞE YARAR?
"Basic Input/Output System"
(Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden
meydana gelen BIOS, PC'nizin çalışması için gereken temel yapı olarak
özetlenebilir. Sadece okunabilir bellek (ROM) üzerine yazılmış bir yazılım olan
BIOS, anakartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/
kullanabilmeniz, diğer donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar.
"Sadece Okunabilir Bellek" üzerinde olmasından dolayı, burada
kalıcıdır. Kalıcı olmasının bir sebebi ise, her defasında PC'nizi açtığınızda BIOS'un işlem yapmasıdır. İşletim sisteminiz ile diğer
donanımlarınız arasında bir bağ kurmaya olanak sağlar. Örneğin ses kartı, modem
gibi parçaları üzerinde barındıran bir anakart
aldığınızda, anakartınızın üzerine takılı olan
aygıtların listesini işletim sisteminize BIOS verir. Anakart
üzerinden desteklenen bir donanımı iptal ettiğimizde ise (örneğin, BIOS'dan anakartın ses özelliğini
iptal ettik) işletim sisteminiz bu aygıtı artık görmeyecektir. Diğer taraftan,
BIOS bir yazılım olduğundan, anakartın dengeli +
performanslı çalışması için kullanıcılara ayar yapma olanağı sunuyor.
Bu paragraftan çıkartacağımız sonucu ise şöyle özetlersek daha kalıcı olabilir:
"BIOS, anakartınızın özelliklerini ve üzerine
takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri, kullandığınız
işletim sistemine aktaran, minik bir işletim sistemidir."
BIOS'lar ufak işletim sistemi gibidir dedik ya, farklı farklı markaların ürettikleri
farklı BIOS'lar var. Bunlar: AWARD, AMI ve Phoenix BIOS. Phoenix BIOS ile
AWARD BIOS birleşerek, bazı anakartlarda ikisinin
ortak ürünü olan BIOS'lardan kullanılmaya başlandı.
BIOS İLE DİĞER DONANIMLAR ARASINDAKİ
İLİŞKİ
BIOS'un minik bir işletim sistemini öğrendikten
sonra, diğer donanımlar ile arasındaki bağa biraz daha yakından bakarsak, bu
konuyu biraz daha pekiştirmiş olacağız. BIOS'un
görevlerini kategorize etmek mümkün. Anakartın
üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini tayin etmek ve anakart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak-açmak
ve bu özelliklerini değerlerini değiştirmek, gözlemlemek.
BIOS, üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini, kullandığınız
işletim sistemine bildirerek, onların doğru düzgün çalışmasına olanak tanıyor.
Normal şartlarda BIOS, aygıtların çalışma adreslerini biraz cömert davranarak
işletim sistemine yaptırmayı uygun görüyor. Ama bu her zaman işleyen bir yöntem
değil. Kalabalık ek donanıma sahip bir sistemde, bazı donanımların "çalışma
adresleri", kullandığınız işletim sistemi tarafından aynı atanınca,
çakışma dediğimiz olay ortaya çıkıyor. Donanımlar kendi aralarında,
"burası benim, şurası senin" gibi kavga ederler ara sıra. Çoğu zaman,
aynı "çalışma adresine" sahip donanımlar kendi aralarında bu yeri
paylaşarak sorun çıkartmazken, bazılar ise inatçılık eder ve "yok arkadaş
burası illa benim; sen git başka yere yerleş" şeklinde uyumsuzluk
çıkarabilir. Bu sayede iki donanımda birbirine küser ve ikisi de çalışmaz. Ama,
BIOS'a girip, aygıtların kullanması gerektiği çalışma
adreslerini (IRQ, DMA vs.) kendiniz belirlediğinizde bütün her şey kuzu kuzu çalışmasına devam eder. Diğer taraftan, örneğin, anakartın açılışta ilk olarak hangi aygıtı (HDD, Floppy, SCSI) kullanmasını istiyorsanız, bunu BIOS'dan halledebilmeniz mümkün. İşte bu örnekte olduğu
gibi, anakartınızın desteklediği özelliklerini bu
şekilde kullanabiliyorsunuz/değiştirebiliyorsunuz.
Bu anlattıklarımızdan sonra, PC'yi açtıktan sonra nelerin olduğunu az çok
kestirebilmemiz mümkün. Güç Düğmesine bastıktan hemen sonra, BIOS devreye
giriyor ve POST (Power On Self
Test) denen kısa bir analiz-test yapıyor. Bu analiz ile birlikte, üzerine
takılı olan PnP (Tak ve Çalıştır) aygıtları tanımaya
olanak sağlıyor. Bir aksilik olduğunda bunu size yazılı mesaj olarak ya da ses ile bildiriyor. Tahmin edeceğiniz üzere, BIOS,
-diğer anlamda- PC'nizin boot etmesi için gereken bir
sistemdir. BIOS olmaz ise, sistem açılmıyor. Bu konulara ilerleyen sayfalarda
ayrıntısıyla değineceğiz.
İlk etapta, BIOS'da yer alan ayarların ne anlama
geldiğini ve hangisi kullanmanın avantajlı olduğuna bakarsak, ilerde
anlatacağımız performans ipuçlarına hem yabancı kalmazsınız, hem de artık ayar
yaparken fazla zorlanmazsınız.
BIOS AYARLARI
BIOS ayarlarını, BIOS Setup
adı verilen bir arabirim aracılığı ile yapıyoruz. Farklı firmaların BIOS'unun bulunduğundan bahsedip, bunların AWARD, AMI ve Phoenix olduğunu söyledik. Hemen aklımıza bir soru
gelecektir: BIOS ayarları, bu BIOS sistemlerine göre farklılık göstermiyor mu?
Hepsinde aynı görevleri yapan ayarlar bulunuyor. Ama bazen ifade edilme
tarzları farklılık gösterebiliyor. Bazı firmalar ise, BIOS'una
kendine has özellikler ekleyebiliyor. Mesela Abit,
kendi anakartlarındaki BIOS'larına
Soft Menu II&III
bölümünü ekleyerek, işlemci hız-voltaj ayarlarının buradan yapılmasına olanak
sağlıyor.
Bir de arabirim farklılığı olabiliyor. Örneğin AWARD BIOS'un
şu anda iki farklı sürümü bulunuyor. Birisi Moduler
diğeri ise Medallion. Award
Moduler BIOS, hepimizin aşina olduğu BIOS arabirimine
sahip. Award Medallion BIOS
ise, Phoenix BIOS'un
arabirimi ile AWARD BIOS'un özelliklerinin
karışmasından oluşmuş. Zira belli bir süre önce Award
BIOS ile Phoenix BIOS birleşmişti. Diğer taraftan
ise, anlatacağımız ayarlar bütün BIOS'lar için
geçerli. Farklı ayarlar söz konusu olduğunda ayrı bir paragraf açıp bunları
işaret edeceğiz.
Şimdi işlemlere başlıyoruz. PC'niz tam POST ekranındayken, Del veya F2
tuşlarına basarak BIOS Setup'a girebilirsiniz. AWARD Moduler BIOS ile AMI BIOS'un
başlangıç görüntüleri aynı olacaktır. AWARD Medallion
BIOS ise daha önce bahsettiğimiz gibi farklı.
NOT: Anlatacağımız BIOS ayarları, Award Moduler&Medallion BIOS
Ver.6.00 ve AMI BIOS Ver.1.21C baz alınarak hazırlanmıştır.
STANDART CMOS SETUP
Ön-Not 1: Ayarları değiştirmek için <+> ve <-> tuşlarını
kullanabilirsiniz.
Ön-Not 2: Enabled: Etkin, Disabled:
İptal edilmiş anlamına geliyor.
Bu bölümde, IDE aygıtlarını
ayarlayabilir/tanıtabilir, saat/tarihi değiştirebilir, hata kontrol denetiminin
özelliklerini değiştirebilirsiniz. Anakartınızı yeni
aldığınızda yada pili bittiğinde, genelde bu bölüme girip IDE aygıtlarımızı
tanıtır, saati ve tarihi ayarlarız. Diskimiz hangi porta
takılıysa, örneğin Primary Master
portunun üzerine gidip ENTER tuşuna basmamız yeterli
oluyor. Bu şekilde diskimizin kafa sayısı, silindir sayısı otomatik olarak
algılanacaktır. Fakat bazı eski tip sabit disklerde, bu ayarları kendimiz
ayarlamak zorundayız. Bu ayarları kendiniz ayarlamak istiyorsanız, ilgili porta gelip ENTER tuşuna basın ve Access Mode veya Type'ı user defined yaparsanız, Kafa
sayısı gibi ayarları kendiniz ayarlayabilecek konuma geleceksiniz.
Dediğimiz gibi, eğer aygıtları otomatik olarak algılatmak istiyorsanız, ilgili
IDE portunun üzerine gelip ENTER'a
basın. Eğer, IDE aygıtı takılmayan kanallar var ise, bu bölümleri
<-><+> tuşları ile None konumuna getirin.
o Drive A/B: Bu bölüm disket sürücünüz içindir.
Eskiden PC'lerde iki tane disket sürücü bulunabildiğinden A ve B seçenekleri
konmuş. Ama artık tüm PC'lerde bir tane disket sürücü var. Bu durumda bunlardan
bir tanesini ayarlayıp, diğerini None (yani sürücü
yok) yapmanız gerekiyor. Günümüzde disket sürücüler genelde 1.44 MB 3.5 in.
Olduğundan bu ayar bu şekilde yapılır. Bazı sürücüler 2.88 MB'lık disketleri de
okuyabilmesine karşın, bu diskler piyasada yok. Eğer A'yı
None yapıp, B'yi 1,44 MB
3.5 in olarak ayarlarsanız, disket sürücünüz harfi A değil, B olur.
o Floppy 3 Mode Support: 1,2 MB'lık bazı disketleri okuyabilen disket
sürücüleri kullanmak istediğimiz zaman kullanacağımız bir özellik. Genelde
Japonya'da kullanılan bir standart. Normalde Disabled
olarak gelir. Disket sürücünüz bu standardı destekliyor ise, tanımladığını
disket sürücü harfine göre A veya B'yi seçerek, bu
özelliği aktif hale getirebilirsiniz.
o Video: Bu seçenek ekran kartınızın türünü belirler. CGA 40, CGA 80, mono
türündekiler artık çok eskide kaldığından bu ayar EGA/VEGA şeklinde kalmalıdır.
o Halt On: Sistem açılırken, BIOS'un karşılaştığı
hangi bir hatada/hatalarda, sistemi durduracağını belirler. "All Errors" seçeneği aktif
iken, BIOS'un karşılaştığı her hatada sistem durur ve
size hata mesajı belirtir. "All, But
Diskette" seçeneği, disket sürücü hataları hariç diğer hataların hepsine
sistem kendini açılışta durdurur. "No Errors"
seçeneği seçildiğinde, sistem herhangi bir hatayı gözetmeksizin açılışına devam
etmeye çalışır. Fakat hataları görebilmek amacıyla, bu seçeneğin "All Errors" şeklinde kalması
tavsiye edilebilir.
ADVANCED BIOS FEATURES SETUP
Sistem özelliklerini belirleyen ayarları bu bölümden değiştirebilir,
iptal edebilir, etkin hale getirebilirsiniz. Bu bölümdeki bazı ayarlar, default halde, yani BIOS'un
kendisinin önerdiği halde kalmalıdır. Bu arada, ekranın alt bölümünde, ayarları
nasıl değiştireceğiniz ve nasıl yardım alabileceğiniz ile ilgili ayarlar
mevcut.
o Virus Warning: Eğer bu
ayar etkin edildiğinde (enabled), sabit disk(ler)inizin boot
bölümüne bilgi yazılmaya çalışıldığı zaman bir uyarı mesajı çıkarır. Bu özellik
normalde iptal edilmiş halde [Disabled] geliyor. Eğer
işletim sistemi yüklerken sorun çıkmamasını istiyorsanız, bu ayarın [Disabled] konumunda olmasına özen gösterin. İşletim
sistemini yükledikten sonra bu ayarı aktif konuma [Enabled]
getirebilirsiniz.
o CPU Internal Cache: Şu
saatten sonra takacağınız tüm işlemciler dahili önbelleğe (Internal
Cache), yani Level1 önbelleğe sahip olduğundan, bu
ayar Enabled konumunda olmalıdır.
o External Cache:
Kullandığınız işlemci eğer Level2 önbellek taşıyorsa, ki artık satılan tüm
işlemciler taşıyor, bu ayarı da Enabled konumuna
getirmeniz gerekiyor. Eğer Celeron 266 gibi, Level2
önbelleğe sahip olmayan bir işlemci kullanırsanız, bu ayarı Disabled
konumuna getirebilirsiniz. Aksi takdirde bazı sorunlar yaşabilmeniz olası.
Performans açısından bu ayar çok önemli olduğundan, bu ayara dikkat etmenizi
öneriyoruz.
o CPU Level2 Cache ECC Checking:
Level2 Cache (2. seviye önbellek) hata düzeltme
özelliğini kapatıp açmaya yarar. Açık konumda tutmanız daha mantıklıdır [Enabled]
o BIOS Update: Bu özellik, BIOS'a
yerleştirilmiş, işlemciyi gereken bilgiyi güncelleme yapan bir özelliktir. Bu
ayar varsayılan olarak [Enable]'da iken, boot esnasında bütün işlemci bilgisini yükleyecektir.
o Processor Number Feature: İşlemci seri numarası, herhangi bir numara olup,
üretilen her Pentium III işlemcide bulunup, Internet üzerinden kullanıcıyı
ayrıt etmeye yaramakta. Eğer gelişmiş güvenlik işleriyle ya
da Internet üzerinden iş yapıyorsanız bu ayarı [Enable]
yapın. Aksi takdirde [Disabled] konumuna
getirebilirsiniz.
Not: Bu ayar sadece Pentium III işlemcili bir bilgisayarda etkindir.
o Quick Power On Self Test: Bu ayar aktif konumda iken [Enabled],
BIOS, test-analiz etme süresini kısaltarak açılışı kısaltarak, bilgisayarın
açılmasını hızlandırabilirsiniz. Örneğin bu ayar [Enabled]
konumunda iken, bellek sadece 1 kere sayılacaktır. Aksi takdirde 3 kere
sayılır.
NOT: AWARD Medallion BIOS'da,
"Quick Power On Self Test" ayarı, Boot menüsünde bulunuyor.
o First/Second/Third Boot Device: Sisteminiz
açılırken, ilk olarak hangi aygıttan açılmayı deneyeceğini ayarlamak içindir. First Boot Device ayarını [HDD-0]
moduna getirirseniz, BIOS diğer boot
edilebilir aygıtları aramadan işletim sisteminizi yükleyecektir. Bilgisayarınız
Disket veya CD-Sürücüden açmanız icap ettiğinde, First
Boot Device seçeneğini değiştirebilirsiniz.
NOT: AWARD Medallion BIOS'da,
Boot sırasını seçmek için Boot
menüsüne gitmeniz gerekiyor.
o Boot Other Device: Bu
ayara [Enabled] edildiğinde, BIOS; belirlediğiniz
birinci, ikinci ve üçüncü boot aygıtlar içinde boot edilebilir bir ortam bulamaz ise, boot
edilebilir bir medya bulabilmek için diğer aygıtlara bakar.
o Swap Floppy Drive: Eğer sisteminizde iki tane Disket Sürücü var ise, bu
ayarı etkin ederseniz [Enabled], A sürücüsü B gibi; B
sürücüsü de A sürücüsü gibi davranacaktır.
o Boot Up Floppy Seek: Eğer bu ayar [Enabled] konumuna getirilirse, BIOS disket sürücünüzün 40
veya 80 izli olup olmadığını kontrol eder. Sadece başlangıçta bu kontrol
yapılır. [Disabled] ederseniz, sistem çalıştığı
esnada, kafası estikçe disket sürücüyü kontrol edebilir. Dolayısıyla bu ayar [Enabled] konumunda kalmalıdır.
o Boot Up Numlock Status: Bu ayar aktif
hale geldiğinde [Enabled], açılışta otomatik olarak Num Lock'u açar. [Enabled] olarak kalmasını öneririz.
o Gate A20 Option: Bu ayar
ile A20 kapısının nasıl işleneceğini belirler. A20 kapısı, 1 MB'tan büyük
bellekleri adreslemek için, önceden klavyelerde kullanılan bir aygıt idi. Şu
anda anakartlar bu özelliği kendi üzerilerinde
taşımaktadır. Bu ayarı önerilen seçenekte bırakmak faydalı olacaktır.
o Typematic Rate Setting: [Enabled] konumundaysa,
aşağıdaki iki ayarı değiştirebilirsiniz.
o Typematic Rate: Basılı
tutulan klavye tuşlarını sistemin algılama hızını belirler. Örneğin, 6
seçiliyse, bir tuşu basılı tuttuğunuzda saniyede 6 karakter yazar.
o Typematic Delay: Bir
klavye tulu basılı tutulduğunda, ilk karakterin görüntülenmesi ile ikinci
karakterin görüntülenmesi arasındaki gecikme süresini belirler. Bu ayar 250,
500, 750 ve 1000 milisaniye olarak seçilebilir.
o Security Option: BIOS'a şifre koyduğunuzda, güvenlik sorgulamasını nerede
yapacağını buradan seçiyorsunuz. Örneğin [Setup]
ayarı seçildiğinde, BIOS'a şifre koysanız bile,
sistem normal bir şekilde açılacak ama BIOS Setup'a
girdiğinizde şifre isteyecektir.
Aynı şekilde, [System] ayarı seçilirse, şifre
sorgulaması açılışta da yapılacaktır. İlerleyen bölümlerde , sisteme nasıl
şifre koyacağınızı anlatacağız.
o OS Select for DRAM >
64 MB: Eğer 64 MB'dan fazla bellek ile IBM'in OS/2 işletim sistemini kullanıyorsanız, bu ayarı [Enabled] konumuna getirmelisiniz. Aksi takdirde, [Disabled] konumunda olmalıdır.
o Video BIOS Shadow: [Enabled]
konumunda iken, Ekran Kartının BIOS bilgilerini RAM'a aktararak, bu bilgilere
hızlı ulaşımı sağlar.
o xxxxxx - xxxxxx Shadow: Sisteminize taktığınız diğer ROM'a sahip kartların
ROM bilgilerini RAM'a aktarmak için kullanılan ayardır. Bu işlemi yapabilmek
için, kartların bulunduğu adresleri bilmeniz gerekiyor. Ayrıca, her ROM'un
belleğe aktarımı, 640K ile 1024K arasında bir bellek alanı tükettiğinden, bu
ayarların hepsinin [Disabled] konumunda olması
önerilir.
ADVANCED CHIPSET FEATURES
Bu bölümde, anakartınızın ve sistemi oluşturan
parçaların kritik özellikleri hakkında oynamalar yapacağınız bölüm. Çoğu değer,
varsayılan ayarlarında bırakılmalı. Eğer yanlış bir ayar yapılırsa, sistemde stabilite sorunları vs. baş gösterebilir. Dolayısıyla,
vereceğimiz önerilere kulak vermeniz, menfaatiniz icabıdır.
o SDRAM Configuration: SDRAM Modüllerinizi hızlarını
ve özelliklerini bu menüden ayarlayabiliyorsunuz. [By SPD] ayarına getirirseniz, bellek modülünüz üzerinde
bulunan SPD (Serial Presence Detect)
entegresi tarafından sağlanan bilgiler eşliğinde, kullandığınız bellek
zamanlamaları belirleniyor. Award Moduler
BIOS'da bu ayar yok. Dolayısıyla aşağıda
açıklayacağımız bölümlerde, Bellek ayarlarını değiştirecekseniz, çok dikkat
etmeniz gerekiyor. Award Medallion
BIOS'da var. Eğer bu ayarı [User
Define] yaparsanız, aşağıdaki ayarlar aktif olacak ve bellek zamanlamalarını
siz kendiniz ayarlayabileceksiniz.
o Bank x/x+1 DRAM Timing: Güncel VIA yongasetli anakartlarda bulunan
bu seçenek, farklı DIMM slotlarına taktığınız
bellekler için, farklı farklı zamanlamalar
atayabiliyorsunuz. Bu ayar normalde, [10ns] modunda
geliyor ve bu ayarlarda sorun yaşamıyorsunuz. Belleğinizin üzerinde yazan
verilere göre ve bulunduğu DIMM slotuna göre, erişim
süresi ayarlarını buradan değiştirebilirsiniz.
o SDRAM Cycle Length: İşte
bellek performansınızı etkileyecek bir ayar. Varsayılan olarak [3] ns şeklinde geliyor. SDRAM Cycle Length, kabaca, bilgisayarınız bellekte bir arama emri verdikten
sonra bu bilginin aranmasına kadar geçen gecikme süresine denir. Düşük olması
daha iyidir. Kaliteli belleklerde bu süre 2 ns
olduğundan, belleklerinizin üzerinde yazanlara göre, bu ayarı 2 ns yapmanız önerilir. Eğer stabilite
sorunları yaşarsanız, tekrar [3] ayarına getirin.
o SDRAM RAS to CAS Delay:
SDRAM aktif komutu ile oku/yaz komutu arasında geçen gecikmedir. Not: Bu ayar
AWARD Moduler BIOS'da
kullanılmamaktadır. AWARD Medallion BIOS'da bulunmaktadır.
o SDRAM RAS Precharge Time: Bu ayar, SDRAM'ın görevsiz kaldığı zamandan, komut gelene kadar
geçen zamanı kontrol eder. Normalde 3 ns şeklinde
kalmalıdır.
o SDRAM Cycle Time: Bu ayar, SDRAM parametreleri olan
Tras ve Trc yönetimi için
kullanılır. Tras, SDRAM'ın
aktif komutu ile hazır olma durumuna geçene kadar gereken minimum saat vuruş
sayısı kontrol eder. Trc ise, SDRAM'ın
aktif olması ile tekrar aktif olması için gereken minimum saat vuruşu sayısını
belirler. Bu ayarları anakartınız kitapçığında
tavsiye edilen şekilde kullanmanızı öneriyoruz.. NOT: Bu ayara, AWARD Medallion BIOS'da rastladık.
o DRAM Clock: Kullandığınız belleğin çalışma hızını
bu ayar ile belirleyebilirsiniz. Bu ayar Güncel VIA yongasetli
anakartlarda bulunuyor. Bu ayar ile, belleklerinizi,
sistem çalışma hızıyla asenkron çalıştırabileceksiniz.
Örneğin Celeron işlemci kullandığınızda, normal de
sistem hızı 66 MHz'dir. Bu ayar normalde [HostCLK] modunda geldiğinden,
bellekleriniz de 66 MHz'de çalışacaktır. Fakat bu
ayarı, [HostCLK+33MHz] moduna
getirirseniz, bellekleriniz 33 MHz daha hızlı yani 100 MHz de çalışmaya
başlayacaktır. Aynı şekilde, 100 MHz sistem veriyolu
hızı ile çalışan bir işlemci kullandığınızda, [HostCLK+33MHz]
moduna geçtiğinizde bu
sefer bellekleriniz 133 MHz'de çalışacak ve
belleklerinizden maksimum performansı alacaksınız. [HostCLK-33MHz]
ayarını seçerek ise, belleklerinizi 66 MHz de çalıştırabilirsiniz. 133 MHz
sistem veriyolu hızında çalışan bir işlemci
kullandığınızda, bellek hızınızı artık daha fazla arttıramıyorsunuz ve seçenek
olarak sadece [HostCLK ve [HostCLK-33
MHz] kalıyor. NOT: Bu ayar, güncel VIA yongasetli anakartlarda bulunmaktadır.
Yukarıda bahsettiğimiz ayar, AWARD Medallion BIOS'a "System/SDRAM Frequency Ratio" şeklinde
aktarılmış. Burada ise, oran seçiyoruz. Örneğin, 100 MHz'lik
bir işlemci kullandığımızda, bu ayarı 4/3 moduna
getirirsek, 133 MHz de çalışmış olacağız. "Bellek çalışma hızı = FSB X
Seçtiğiniz Oran" şeklinde bir formül çıkarmak mümkün.
o Memory Hole (Memory Hole
At 15M-16M): Bu ayar, bazı ISA genişleme kartlarının performanslarını arttırmak
için ihtiyaç duyduğu adres boşluğunu ayırmaya olanak
tanır. Adres boşluğunu belli bir ayara getirirseniz, bu seçilen bellek boşluğu
sistem için kullanılamaz olacaktır. Genişleme kartları sadece 16MB'a kadar
belleğe erişebilir. AWARD Moduler BIOS için
Seçenekler: [Disabled] [15M-16M], AWARD Medallion BIOS için Seçenekler: [Enabled]
[Disabled]
o P2C / C2P Concurrancy: Bu ayar, bellek/işlemci/PCI
komutlarının uyuşması için konulmuştur. [Enabled]
konumunda bulundurulması önerilir.
o Fast R-W Turn Around: DRAM için hızlı yazma/okuma döngüsünü aktivite
etmek için kullanılır. Varsayılan ayar olan [Disabled]'da
kalması tavsiye edilir.
o System BIOS / Video RAM Cacheable:
Anakart BIOS bilgilerini belleğe atıp atmayacağını
kontrol etmek içindir. Daha önce bahsedilen, Video ROM BIOS Shadow'un
aksine, Ekran kartının belleklerinde (ROM'unda değil) olan bilgiyi belleğe
aktarıp aktarmayacağını belirlemeniz içindir. Bu şekilde, ekran kartınızda bir
performans artışı yaşamanız mümkün. İki ayarı birden [Enabled]
konumuna getirmenizde fayda var.
o AGP(Graphics) Aperture
Size: AGP grafik kartı tarafından kullanılabilecek Sistem Belleğini
belirlemeniz içindir. Normal olarak, 64MB seçilidir. Bu ayarda kalmasının bir
mahsuru yok.
o AGP-4X Mode: AGP-4X destekli bir ekran kartı
kullanıyorsanız, bu ayarı [Enabled] durumuna getirin.
AGP-2X destekli bir ekran kartınız var ise, stabilite
problemleri yaşamamak için [Disabled] konumuna
getirmeniz mantıklı olacaktır.
o AGP Driving Control: AGP
çalışma ayarlarını kontrol etmekte kullanılan bir ayar. [Auto]
seçeneğinde bırakmanız faydalı olacaktır.
o AGP Fast Write: Bu ayar
ile, Fast Write özelliğini
açarak, ekran kartı performansınızda bir artış edebilmeniz mümkün. Fast Write modunun
özelliği , bilgiyi işlemciden direkt AGP veriyoluna
aktarması. Araya sistem belleğini katmıyor. Bunda dolayı, performans artışı söz
konusu olabilir.
o On Chip USB: Eğer sisteminizde USB aygıt var ise,
bu ayarı [Enabled] yapın. Eğer yok ise [Disabled] yapabilirsiniz. AWARD Medallion
BIOS'da bu ayar biraz geliştirilmiş bir şekilde
sunuluyor. Seçenekler için sunulan [Auto] modu, sisteminizde USB aygıt olup olmadığını kendisi
kontrol ediyor ve ona göre USB özelliğini devre dışı bırakıyor veya
etkinleştiriyor. Ama USB aygıt kullanıyorsanız bu ayarın [Enabled]
kalması mantıklı olacaktır.
o USB Keyboard Support:
Eğer USB Klavye kullanıyorsanız, bu ayarı [Enabled]
konumuna getirin.
o CPU to PCI Write Buffer: [Enabled] konumuna
getirildiğinde, PCI veriyoluna 4 dize değerine kadar
bilgi, işlemci kullanılmadan yazılabilir. Eğer [Disabled]
konumuna getirilirse, direkt yazma olayı kullanılmaz ve PCI veriyolu
"ben veri almaya hazırım" sinyali verene kadar işlemci okuma devri
tamamlanmaz. [Enabled] ayarında olmasını tavsiye
ederiz.
o PCI Dynamic Bursting: [Enabled] konumunda iken, tek komut ile çok fazla bilgi PCI
veri yoluna aktarılmak istendiğinde, bu özellik devreye girerek performans
arttırmaya yarıyor. Bu ayarın, [Enabled] modunda olmasını tavsiye ediyoruz.
o Memory Parity/ECC Check: Kullandığınız belleklerin hata bulma ve düzeltme
özelliği var ise bu ayarı [Enabled] konumuna
getirmelisiniz.
o In Order Queue Depth: Yeni anakartların bazılarında bulunan bu ayar, performans
açısından önemli. Bu ayar ile, CPU komutları işlemden önce kaç tane komutun
kuyruğa alınabileceği ayarlanabiliyor. İki seçenek var. [1] ve [4]. [4] olarak
bırakmanız performansı arttıracaktır Fakat biraz önce de işaret ettiğimiz gibi,
bu ayar her anakartta bulunmuyor.
o High Priority PCI Mode: Asus CUSL2'de rastladığımız
bu ayar [Enabled] konumuna getirilirse, 1. PCI Slota daha fazla öncelik tanınacak ve IEEE1394 kartı gibi
bol miktarda veri bant genişliği isteyen donanımlarda performans
arttırabilecek.
o Diğer Ayarlamalar: Advanced Chipset
Features bölümünde bulunan:
- PCI Master 00 WS Write
- PCI Delay
- PCI #2 Access #1 Reetry
- AGP Master 11 WS Write
- AGP Master 11 WS Read
ayarlarını, anakartınızın kitapçığında önerilen
değerlere getirerek kullanın. Önemli olan ve değiştirebileceğiz ayarları biz
yukarda belirttik.
i815/i815E yongasetli anakartlarda,
entegre edilmiş grafik çekirdeği olduğunda, bu grafik çekirdeği ile ilgili
ayarları yapabilmeniz mümkün. Bu ayarların bir kısmı, AIMM (AGP Inline Memory Module)
kartını takınca ortaya çıkıyor. Örneğin Display Cache ayarları AIMM kartı kullanmazsanız ortaya çıkmıyor.
Tabii ki entegre grafik çekirdeğini kullanmak gerekiyor bu ayarları
yapabilmeniz için.
INTEGRATED PERIPHERALS
Bu bölümde, anakartınızın üzerinde bulunan
giriş/çıkış portları, IDE portları
gibi aygıtların yönetimini yapıyorsunuz.
o OnChip IDE Channel 0/1:
Birinci/İkinci IDE portunu etkin/iptal edebilirsiniz.
[Enabled] şeklinde kalması tavsiye edilir. Bazen BIOS
güncellemelerinden sonra, bazı IDE aygıtların çalışmadığında şikayet edilir. Bu
bölüme girip IDE Portlarının iptal edilip edilmediğine
bakmanız iyi olur.
o IDE Prefetch Mode: Bu modu destekleyen IDE aygıtlar ile bu ayar kullanılırsa,
aygıtların performansından iyileşme smz konusu
olabilir. [Enabled] ayarında olması tavsiye edilir.
o Primary/Secondary Master/Slave PIO: Taktığınız
aygıtların PIO modlarını bu bölümde
belirleyebilirsiniz. [Auto] seçeneğinde bırakırsanız,
ilgili IDE aygıtı için uygun olan PIO Modu otomatik
olarak seçilecektir.
o Primary/Secondary Master/Slave UDMA: Ide aygıtların direkt bellek erişimini kontrol edebileceğiniz
ayar. [Auto] sekmesinde kalması, her IDE aygıt için
uygun olan modun otomatik seçilmesi bakımından
faydalı olacaktır.
o Init Display First: Bu ayar ile, sisteme güç verdikten sonra hangi
görüntü aygıtının ilk olarak kontrol edileceğini belirtir. AGP ekran kartı
kullanıyorsanız [AGP], PCI ekran kartı kullanıyorsanız, [PCI Slot] ayarlarını seçmeniz mantıklı olacaktır.
o IDE HDD Block Mode: Eğer
IDE aygıtınız bu modu destekliyor ise, IDE aygıtlara
erişimi hızlandırabilir.
o OnBoard PCI Audio/Modem: Eğer
anakartınızın üzerinde entegre edilmiş ses/modem
entegresi var ise, bu ayar ile onları etkinleştirebilir / iptal edebilirsiniz.
o Onboard FDC Controller:
Disket Sürücü kontrolcüsünü iptal/etkin etmek için kullanılan ayardır. [Enabled] konumunda kalmalıdır.
o Onboard Serial Port 1/2: Seri Portlarınız için
IRQ değerini ve bellek adresini atamanız için bu ayar konmuştur. 1. seri portu için varsayılan ayar 3F8/IRQ4'dür. 2. seri portu için ise, 2F8/IRQ3'dür.
o POWER ON Function: Bilgisayarınızı nasıl açacağınızı
belirlemek için bu menü kullanılabilir. Örneğin
klavye ile bilgisayarınızı açmak istediğinizde, klavyenin hangi tuşları ile
bilgisayarınızı açmak istediğinizi buradan tanımlıyorsunuz. Mouse'dan ve
klavyeden açma özellikleri USB Klavye ve Mouse ile işlemiyor. Bunun için PS/2
Mouse ve Klavye kullanmak gerekiyor. Ayrıca Klavyeden ve Mouse'dan
bilgisayarınızı açabilmek için, bazı anakartlarda jumper oynaması yapmanız gerekebiliyor.
o UART Mode Select: Infrared portu destekleyen anakartlarda bulunan bir özellik. Kızılötesi aygıtların
gerektirdiği özelliklere göre, bu ayar [IrDA] veya
[ASKIR] moduna getirilebilir. Infrared
aygıt kullanılmayacak ise [Normal] moda getirilmesi tavsiye edilir.
o UART2 Duplex Mode: UART Modu olarak IrDA veya ASKIR
seçildiğinde bu ayar aktif olur. Bu şekilde full-duplex veya half-duplex transfer modunu
seçebileceksiniz.
o IR Transmittion delay: IR
durumu olan Rx'den Tx moduna veya Tx'den Rx moduna geçiş
için gecikmeyi açar/kapatır.
o Onboard Parallel Port: Paralel portun çalışma adresini
belirlemek için bu bölüm kullanılır. Varsayılan ayarı 378H/IRQ7'dir.
o Parallel Port Mode: Paralel portun çalışma modunu belirler. "EPP" maksimum hızda çift yönlü
çalışma hızıdır. "ECP", paralel portun iki
yönde maksimum transfer hızından da hızlı çalışmasına izin verir.
"ECP+EPP", normal hızda iki yönlü çalışmaya izin verir. SPP ise
Standart Paralel Port anlamına geliyor. Eğer
bağladığınız paralel aygıt, yüksek performans istiyor ise, aygıtın türüne göre,
EPP veya ECP seçilmelidir. ECP Modu direkt bellek
erişimine ihtiyaç duyduğundan, EPP modu seçildiğinde,
sizden bir DMA adresi atanması istenecektir. BIOS'un
önerdiği ayarda kalmasında bir sakınca yok. EPP modunu
seçerseniz, EPP modu seçmeniz gerekecek. Eğer
kullandığınız paralel aygıt, EPP modunu istiyor ise,
hangi EPP modunda çalışacağını kullanım kılavuzunda
belirtmiştir.
o PWRON After PWR Fail: Bu ayar [Enabled]
konumuna getirildiğinde, bilgisayarınız çalışırken elektrik giderse, elektrik
geldiğinde bilgisayarı tekrar otomatik olarak açıyor. [Disabled]
konumunda kalmasını tavsiye ediyoruz.
POWER MANAGEMENT SETUP
Güç tüketimini ve(ya) tasarrufu ayarlamanız için
konulmuş bir menü. Bilgisayarınız açma olaylarını da
buradan kontrol edebilirsiniz.
o ACPI Function: Bu ayar ile, Gelişmiş Güç ve
Konfigürasyon Yönetimini etkin/iptal edebilirsiniz. Bazı Anakartlarda
desteklenen, STR (Suspend To
RAM) gibi özelliklerin çalışabilmesi için, hem BIOS'dan
ACPI fonksiyonunun etkinleştirilmesi hem de işletim sisteminin ACPI desteğinin
olması gerekiyor.
o Power Management: Bu
bölüm ile güç yönetim özelliklerini yönetiyorsunuz.[Max
Saving] modunda, sisteminiz
bir süre aktivitesiz kalırsa, güç koruma moduna geçiyor. [Min Saving]
ayarı ise, yine güç koruma moduna geçiriyor ama, güç
koruma moduna kadar gereken aktivitesiz kalma zamanı
daha fazla. [User Define] modunda
ise, güç koruma ayarlarını kendiniz seçiyorsunuz. Bu ayar normalde [User Define] modunda geliyor ve
şu özellikleri ayarlayabiliyorsunuz: HDD Power Down - Doze Mode
- Suspend
o ACPI Suspend Type: Bu
ayar ile, sisteminizi nasıl askıya alınacağınız belirliyorsunuz. Örneğin, anakartınız STR özelliğini destekliyor ise,STR özelliğini
kullanabilmek için bu ayara STR moduna getirmeniz
lazım. Fakat STR özelliğinin çalışabilmesi için, sisteminizde kullandığınız
diğer aygıtların kendilerinin ve sürücülerinin bu modu
desteklemesi lazım. Aksi takdirde sorunlar yaşayabilmeniz olası.
o PM Control By APM: Yeni
nesil Windows işletim sistemlerinde (9x & ME & Win2K) yapılarında olan
APM(Advanced Power Management) özelliği bulunuyor. Eğer bu özelliği [Enabled] yaparsanız, güç yönetimi Windows tarafından
yönetilir.
o Video OFF Option: Ekran görüntüsünün ne zaman
devreden çıkarılacağını belirler. "Suspend->Off" seçeneği, sistemi askıya alınca devreye sokar.
"Always On" seçeneği, Windows'tan
belirlediğiniz ürede aktivite olmazsa ekran görüntüsünün kapanmasını sağlar.
o Video Off Method:
Yukarıdaki Video Off yöntemini belirler. Ekran
kartınız DPMS özelliğini destekliyorsa, BIOS görüntü kartını kontrol edebilir;
bu durumda DPMS seçeneklerinden birisi seçilebilir. "Blank
Screen" seçeneği, güç koruması veya Energy Star desteği olmayan monitörlerde sadece ekranı
karartır. V/H SYNC+Blank seçeneği ekranı karartır,
yatay ve dikey taramayı da kapatır.
o MODEM Use IRQ: Eğer sisteminiz askıya alınmış
vaziyetteyken, gelen çağrılar ile sisteminizi tekrar normal moduna
geçmesini istiyorsanız, bu ayar ile hangi IRQ'nun kullanılacağını seçin. Varsayılan olarak seçilen
IRQ numarası [3]'dür.
o Soft-Off by PWRBTN: Bu ayar ile sisteminiz kapatırken, güç
düğmesinin davranışını belirliyorsunuz. [Instant-Off] ayarı seçildiğinde, güç düğmesine dokunduğunuz anda PC
kapanır. Fakat, [Delay 4 sec.]
ayarı seçildiğinde ise, sistemi kapatmak için güç düğmesine 4 saniye basılı
tutmanız gerekiyor. Yani yanlışlıkla güç düğmesine bassanız bile, sisteminiz
kapanmaz. Düşünsenize, onlarca sayfalık doküman yazıyorsunuz ve güç düğmesine
yanlışlıkla eliniz değiyor ve gidiyor güzelim yazdığınız şeyler.
o Wake UP Events:
Bilgisayarınız açılma veya askıdayken hangi durumlarda normal moda geçeceğini buradan belirliyorsunuz. Örneğin LPT&COM portunda bir aktivite olduğunda sistemin askı durumundan
normal moda geçmesini sağlayabilirsiniz. Veya, Wake ON LAN, Wake On Modem Ring
gibi, ek donanımlar ile sisteminizin açılması için gereken özellikleri buradan
yönetebiliyorsunuz. Automatic Power
Up seçeneği ile, belirlediğiniz saatlerde veya
tarihlerde PC'nizi otomatik açılmasını ayarlayabilirsiniz.
Bazı anakartlarda bulunan IRQ Activitiy
Monitoring bölümü işe, kullanılan IRQ'ları
toplu halde görebilirsiniz.
PNP/PCI CONFIGURATION
Tak Çalıştır desteği olan aygıtların ve PCI veriyolu
ile ilgili ayarları bu bölümden yapıyoruz.
o PNP OS Installed: Bu bölümde, kullandığımız işletim
sisteminin PnP (Tak ve Çalıştır) destekli bir işletim
sistemi kullanıp kullanmadığınız belirtmek içindir. Örneğin Win9x, Win2000 gibi
işletim sistemi kullanıyorsanız, bu ayarı [Yes]
konumuna getirin. PnP desteksiz işletim sistemi
kullanırken ise [No] konumuna getirmeniz gerekiyor. Bu şekilde çakışmaların
önüne geçebilmek mümkün.
o Reset Configuration Data:
Eğer bu ayarı [Enabled] yapıp, sistemi yeniden
başlatırsanız, BIOS Setup'da bulunan PnP bilgileri bellekten temizleniyor. [Disabled]
konumunda kalması daha mantıklı.
o Resources Controlled By: Bu ayar [Auto] moduna getirilirse, sisteme taktığınız PnP
aygıtlar için gereken DMA ve IRQ ayarları otomatik olarak atanır. Eğer PnP olmayan bir ISA kart taktığınızda otomatik olarak
kaynak atanamıyor ise, bu ayarı [Manual] moduna getirip el ile ayarlamak gerekir.Bu ayarın [Auto] modunda kalması tavsiye
edilir.
o PCI/VGA Palette Snoop: Bazı MPEG kartları ve 3D
hızlandırıcıları gibi standart olmayan Vga veya Add-On kartlar, renkleri bozuk gösterebilir. Eğer öyle bir
sorun yaşanırsa, bu ayarın [Enabled] konumuna
getirilmesi önerilir. Aksi takdirde bu ayar [Disabled]
şeklinde kalmalıdır.
o Assign IRQ for VGA: Bu
ayar mutlaka [Enabled] konumuna getirilmelidir. 1997
yılında sonra üretilen tüm ekran kartları, doğru düzgün çalışabilmesi için IRQ'ya ihtiyaç duyarlar. Bu ayar ile VGA için IRQ atanıyor.
o Assign IRQ for USB: Eğer
USB aygıt kullanıyorsanız bu ayarı da [Enabled]
konumuna getirmelisiniz.
PC HEALTH STATUS/HARDWARE MONITOR
Bilgisayarınızda olan fanların dönüş hızı, işlemcinizi sıcaklığı, işlemci
voltajı gibi PC'nizin durumunu gözetleyebiliyorsunuz.
NOT: Markalara göre farklılık göstermekte olup,
işlemci ayarlarını BIOS'dan yapılmasına izin veren anakartlarda bölüm ismi farklılık gösteriyor. Örneğin, Abit anakartlarda Softmenu II(I); IWill anakartlarda SmartCPU şeklinde
özel bir menü atanmıştır. Yeni Asus
anakartlarda işlemci hız/voltaj ayarlarını Advanced bölümünden yapıyorsunuz. Yani, sözün özü, anakartınıza göre bazı ayarlar farklılık gösterebilir.
LOAD FAIL SAFE DEFAULTS
Bu ayarlar, donanımlarınızın stabil çalışması için
gereken minimal ayarları yüklüyor. Eğer sisteminizde bir sorun var ise, bu
ayarları yüklemeyi deneyin. LOAD FAIL SAFE DEFAULTS'un
üzerine gelip, Enter tuşuna basın.Y tuşuna
basarsanız, güvenli ayarlar yüklenecektir. Ancak güvenli ayarlar optimum ayar
değildir, sadece başa çıkılamayan sorunlarda teşhise yardımcı olması için
kullanılır.
LOAD OPTIMIZED DEFAULTS
Optimum ayarları kurmak içindir. Ancak bu yapılırken genel bir PC dikkate
alınır. Yüklendikten sonra disk, sürücü ayarları, bellek hızı ayarları (bellek
modeli tam biliniyorsa) vs. kendi donanımınıza özgü ayarları yaparak
performansı artırmanız mümkündür. Tabii Optimized Defaults üzerine donanımınıza uygun olmayan ayarları
yaparsanız stabilite sorunları çıkabilir. Hangi
değişiklikleri yaptığınızı unutursanız LOAD OPTIMIZED DEFAULTS'u
tekrar yükleyerek baştan ayar yapabilirsiniz.
SET SUPERVISOR & USER PASSWORD
Şifre koymak için bu menüler kullanılabilir. Supervisor şifresi koyarsanız, başkaları BIOS'a girip her ayar değiştiremezler. User
Password ise, sisteme şifre koyuyor. Bu şifreleri
iptal etmek için, yine bu bölümlere gelip Enter
tuşunu basıp şifre istediğinde, şifre kutusunu boş bırakıp Enter
tuşuna basmanız yeterlidir.
SAVE AND EXIT SETUP
Ayarları kayıt edip çıkmak için burayı kullanın.
EXIT WHITOUT SAVING
Değiştirdiğiniz ayarları kayıt etmeden çıkmak için kullanın.
BIOS GÜNCELLEME NEDİR? GEREKLİ MİDİR?
Biraz önceki ayarlarda gördüğümüz gibi, BIOS'dan
donanımlarınız ile alakalı ayarları değiştirebiliyoruz. Tıpkı işletim
sistemlerinde olduğu gibi BIOS'lar da hata
içerebilir. Eğer anakartınız bir donanım ile
çalışmayı reddediyorsa, veya uyumsuzluk yapıyorsa, bu sorunları ve(ya) hataları BIOS güncellemeleri ile gidermek mümkün. BIOS
güncellemesi, anakartınızın üreticisinin çıkardığı
daha yeni BIOS sürümünü, kullandığınız BIOS ile değiştirmektir. Çalışıyorsa,
elleşme mantığını kullanarak, ortada bir sorun yokken BIOS güncellemek pek
mantıklı değil. Ama bakarsınız, yeni özellikler gelmiştir, kritik sorunlar
giderilmiştir, o zaman güncelleriz. Tabii sırf sorunları gidermek için yapılan
bir şey değil BIOS güncelleme. Örneğin yeni bir işlemci çıktı, anakartımız teorik olarak bu işlemciyi destekliyor. Ama
işlemciyi taktığımızda, işlemcinin yanlış algılandığını görüyoruz. Yeni BIOS
güncellemesi ile bu işlemcinin tam anlamıyla desteklendiğini görürsünüz.
BIOS, sadece okunabilir bellek (ROM) üzerine yazılı olduğunu söylemiştik. Eğer
sadece okunabilir bir belleğin üzerindeyse, nasıl güncelleme yapacağız? Aslına
bakarsanız, günümüzde, BIOS'lar EEPROM üzerine
yazılıdır. EEPROM (Electrically Erasable
Programmable ROM), elektrik yoluyla kendini
programlamamıza olanak veren bir tip bellek. Dolayısıyla anakart
üreticimizin çıkardığı BIOS güncellemelerini yapmamız mümkün oluyor. Bu
güncelleme işini, BIOS yazılımının türüne göre veya anakart
üreticisine göre farklı farklı yazılımlar ile
yapabilmemiz mümkün. Örneğin, AWARD BIOS kullanan bir kişi, BIOS güncelleme yaparken
AWDFLASH programını kullanır. Anakart üreticine göre
de değişir demiştik. Asus anakartlar
AWARD BIOS kullanmasına rağmen, AFLASH adında kendilerine has bir program
kullanırlar.
BIOS GÜNCELLEME İŞLEMİ İÇİN NELER GEREKLİDİR?
RİSKLİ MİDİR?
Öncelikle sabırlı olmalısınız. BIOS güncelleme işlemi, eğer kurallara uyulmaz
ise riskli bir iştir. Kurallara uyarsanız gayet basit bir işlem. Eğer anakartınızın üreticisinin sayfasında yazılanlara harfiyen
uymazsanız, BIOS yazılma işlemi başarısız olarak sisteminiz tekrar
açılmayabilir. Sözün özü, BIOS güncelleme olaylarına girişmeden önce, anakart üreticinizin yazdığı uyarılara iyice uyun.
Piyasadaki popüler anakart markaları için ayrı ayrı güncelleme işlemlerini beraber gerçekleştireceğiz;
dolayısıyla olayın mantığını kavramanız açısından önemli olur diye düşünüyoruz.
Gerekli olan ve bilmeniz gereken şeylere topluca bir göz atalım:
- Anakartınızın markası & modeli
- Anakartınızın üreticisinin Web sitesi
- Anakartınız için gereken BIOS dosyaları ve sistem
disketi
Tekrarlıyoruz, BIOS güncelleme işlemi sırasında bir aksaklık olması, elektrik
gitmesi ile BIOS bilgileri uçabilir ve sisteminiz açılmayabilir. İşin özü, bu
iş deneyim ister ve olabilecek sorunlardan PC Magazine dergisi sorumlu
tutulamaz.
ÖN HAZIRLIKLAR
Birkaç ön hazırlık yapmamız gerekiyor. Bu konuda size anakart
kitapçığınız destek olacaktır ama bunları özetlemek gerek. Örneğin bazı anakartlarda, bazı virüslerden dolayı BIOS uçmasın diye,
BIOS Flash koruması koymuşlardır. Anakartınızın
kitapçığında bu belirtilmiştir. Daha doğrusu, anakartınız
için çekeceğiniz BIOS dosyasının yanında olan benioku
dosyalarında bu işlemler açıkça belirtilmiştir. BIOS güncelleme işlemi yapmak
için, bellekte çalışan programın olmaması gerekiyor. Dolayısıyla bu ortamı
sağlayabilmek için bir sistem disketi şart. Win9x işletim sistemi
kullanıyorsanız bu kolay; fakat Windows Me veya Win2K
işletim sistemini kullanıyorsanız durum biraz karışık. Tek çözüm, bir
arkadaşınızdan veya en yakın bir bilgisayarcıdan sistem disketi rica etmek olacaktır.
Bazı firmalar, "Canlı Güncelleme" olayına el attıklarından, bazı
markaların kullanıcıları şanslı sayılabilecek. Bu konuya ilerleyen bölümlerde
bahsettik. Artık bazı ünlü markaların BIOS'larının
nasıl güncellediğini adımlar halinde anlatabiliriz.
BIOS DOSYA ADRESLERİ
Anakart üreticilerinin BIOS dosyaları için sunduğu
direkt adresler ve programların adresleri işte aşağıda:
Asus: http://www.asus.com.tw/products/
motherboard/bios.html
GigaByte: http://www.gigabyte.com.tw/support/
mbbios_index.htm
Abit: http://www.abit-usa.com/english/download/
bios%20update/main.htm
MSI: http://www.msi.com.tw/support/bios/main.htm
Soyo: http://www.soyousa.com/686bios.html
Intel: http://support.intel.com/support/
motherboards/desktop/
IWill: http://www.iwillusa.com/support/
ProductSupport.asp?SupportID=8
FIC: http://www.fic.com.tw/techsupport/drivers/
searchbios1.asp
SpaceWalker (Shuttle): http://www.
spacewalker.com/english/download.htm
Tyan: http://www.tyan.com/support/html/
bios_support.html
BIOS GÜNCELLEME PROGRAMLARI
AFLASH programının son sürümü:
http://cgi.asus.com.tw/cgi-bin/dl.asp?filename=mb/flash/AFLASH.exe
AWDFLASH programının son sürümü:
http://www.hwstation.com/files/pcmag/awdflash.exe
Buradan çekeceğiniz AWDFLASH programı, Asus hariç, diğer AWARD BIOS kullanan anakartlar
içindir.
ASUS ANAKARTLAR
o ASUS anakartlarda,
genelde AWARD BIOS kullanıyor. Sadece, şu an için eski bir kart sayılan ASUS
K7M'de AMI BIOS kullanılmıştı. Onun haricinde, AWARD BIOS kullanılıyor. Fakat
ASUS, P3B-F dahil olmak üzere ondan sonra çıkan tüm anakartlarında,
alışık olduğumuz AWARD Moduler BIOS'un
aksine, AWARD Medallion BIOS kullanılmış. BU BIOS'dan geçtiğimiz sayfalarda
bahsetmiştik. ASUS anakartların BIOS'unu
güncellemek için, ASUS'a özel olan AFLASH programını
kullanmak gerekiyor. K7M serisi için ise, Flash822.exe
dosyasını kullanmak gerekiyor.
Genel olarak baktığımızda, Asus anakartların
BIOS'unu güncellemek için iki adet dosyaya
ihtiyacımız var. AFLASH.exe ve güncel BIOS dosyası.