เดิมชื่อเมืองหริภุญไชย มีฤๅษี 2 ตนชื่อวาสุเทพ และสุกทันตะเป็นผู้สร้างเมื่อปีพศ.1311
(768) และได้ทูลเชิญพระนางจามเทวีแห่งเมืองละโว้ ให้ขึ้นมาครองขณะพระชนม์
39
พรรษา และทรงพระครรภ์ได้ 3 เดือน ได้เสด็จมาพร้อมพระเจ้าราม พระสวามี
พร้อมทั้ง
ไพร่พลเมืองประเภทต่างๆ อย่างละ 500 คน โดยเดินทางทวนกระแสน้ำปิงขึ้นมา
หลัง จากที่ได้ครองเมืองแล้วก็ได้ประสูติพระโอรส 2 องค์ องค์ใหญ่คือ เจ้ามหันตยศ
และองค์
น้องคือ อนันตยศ พระนางสร้างเมืองลำปางให้เจ้าอนันตยศครอง สิ้นพระชนมเมื่อพระ
ชนมายุ 92 พรรษา ในปี 1704
วัดพระธาตุหริภุญไชย
สร้างเมื่อปีพศ.1651(1108)ในสมัยพระเจ้าอาทิตยราช ในวิหารหลวงเป็นที่ประดิษฐาน
พระพุทธรูปปูนลงรักปิดทอง และพระโลหะสมัยล้านนายุคต้นและกลาง
พระบรมธาคุหริภุญไชย
อยู่ทางด้านหลังของพระวิหาร เป็นที่ประดิษฐานพระบรมเกศาธาตุ ซึ่งบรรจุอยู่ในโกศทอง
คำ องค์พระธาคุสูง 46 เมตร มีฉัตรยอด 9 ชั้น ทำด้วยทองคำหนัก 6.5 กก.
มีฉัครทิศอยู่
ที่มุมรั้วพระธาคุทั้ง 4 ทิศซึ่งเป็นเครื่องแสดงถึงความเป็นวัดหลวงของเมืองตามแบบวัฒน
ธรรมเมืองเหนือทั่วไป
ได้มีการบรูณะและซ่อมสร้างเพิ่มเติมพระบรมธาตุองค์นี้ในหลายยุคหลายสมัย
รายละเอียดเพิ่มเติมกรุณาดูที่เรื่อง หริภุญไชย