KALİTE ÇEMBERLERİ Japonya’da Kalite Kontrol eğitimleri 1949 yılında başlatıldı. O yıldan itibaren Kalite Kontrol eğitimini ülkenin her tarafına yaymak amacıyla çaba harcanıldı. Eğitim öncelikle mühendislerden başlayarak daha sonra üst ve orta kademe yöneticilere, sonra da diğer gruplara yayıldı. Ancak sadece üst yöneticilere ve mühendislere eğitim vererek iyi kalitede ürünler elde edilemeyeceği anlaşıldı. Ürünleri yapan işçilerin tam işbirliğine ihtiyaç duyuldu. 1962’de kalite kontrolde başarıya ulaşabilmek için her kademeye bu tür eğitimlerin verilebilmesinin gerekli olduğu görüldü. Fakat, mühendisler ve personel gruplarını çeşitli seminerler ve konferanslar aracılığıyla eğitmek zor değildi. Oysa işçilerin sayısı bu tür eğitimler için çok fazlaydı. Bu amaca hizmet etmek için o yıl ustabaşılar için kalite kontrol dergileri çıkarıldı. (QC for Formen ). Bu derginin yayın kurulu başkanlığını üstlenen Tokyo Üniversitesi Mühendislik profesörü Kauro ISHIKAWA ilk sayıda derginin ilkelerini ve amacını üç başlıkta özetledi. İçerik herkesin anlayabileceği kolaylıkta olmalı. İş gücünün ön sıralarında yer alan işçiler arasında kalite kontrolün gelişmesine yardımcı olunmalı Dergiye herkesin erişebilmesini sağlamak için fiyatı düşük olmalı. Mümkün olduğu kadar fazla ustabaşı ve işçinin bu dergiyi okuması ve ondan yararlanması sağlanmalı. Atölyede ve diğer iş yerlerinde, ustabaşıları liderler ve diğer çalışanlar da üyeler olmak üzere gruplar oluşturmalı. Bu gruplar kalite kontrol çemberi olarak adlandırılmalıdır. Kalite kontrol çemberleri çalışmalarında metin olarak bu dergiyi kullanmalı ve işyerlerindeki sorunlarını çözmeye çaba harcamalıdırlar. Ishıkawa’nın çizdiği bu doğrultuda önceleri 20 Japon firmasında başlatılan çember faaliyetleri giderek yaygınlaşmış, hemen her ülkede ürettim ve hizmet sektörlerinde geniş bir uygulama sahası bulmuştur. Dr. Ishıkawa, bir ülkede uygulanan kalite kontrol uygulamasının aynen bir başka ülkede uygulanmasının söz konusu olamayacağını, her ülkenin kendi sosyal ve kültürel yapısına göre uygulamaların değişebileceğini söylemektedir. Nitekim Japonlar da batılılardan aldıkları yönetim tekniklerini hiç bir zaman aynen uygulamamışlar, kendi bünyelerine adapte etmişlerdir. Kuşkusuz Türkiye’de Japonya’dakinden farklı koşullar mevcuttur ve Türk yöneticileri kalite çemberlerinde başarıya ulaşmak için en doğru sentezi kendileri yapmak zorundadırlar. Toplam Kalite Yönetimi konusunda en başarılı uygulamayı yapan Japonya’nın bu başarısının altında yatan nedenleri anlamak ve bundan Türkiye koşullarında uygulanabilir dersler çıkarmak gerekir. Ishıkawa’ya göre firma çapında kalite kontrol etkinliklerinin bir parçası olarak yürütülen kalite kontrol çemberi etkinliklerinin arkasındaki temel fikirler şunlardır. Şirketin iyiye gitme gelişmesine katkıda bulunmak İnsana saygı duymak ve içinde yaşamaya değer, mutlu ve aydınlık bir işyeri yaratmak İnsan yeteneklerini tamamen harekete geçirmek ve sonuçta sonsuz olanaklar ortaya çıkarmak Ishıkawa Kalite Çemberi faaliyetleri yürütülürken dikkat edilmesi gereken 10 noktayı da şöyle belirtmektedir. Kendini geliştirme Gönüllülük Grup etkinliği Bütün çalışanların katılımı Kalite kontrol tekniklerinden yararlanma Çalışma ortamıyla yakından ilgisi olan faaliyetler Kalite kontrol faaliyetlerinde canlılık ve süreklilik Karşılıklı gelişme Özgürlük ve yaratıcılık Kalitenin sorunların ve gelişmenin farkında olma Bu on maddeden bazıları açıklanacak olursa; 1. Kendini Geliştirme Kendini geliştirme, tam anlamıyla birinin kendini incelemesi demektir. Toplam Kalite Kontrol’ün gelişmesine yardımcı olmak amacıyla eğitim ve yetiştirme yoluyla insanların yeteneklerini yükseltmeye önem verilmelidir. Okulda alınan eğitimlerden sonra çoğu kişi öğrenmenin durduğunu düşünür. Oysa ki eğitimden sonra, öğrenim ve kendini anlamanın devam etmesine izin verilirse, insanların yetenekleri düzgün bir şekilde artacaktır. Gönüllülük Yeni kuşak gençliği bekleyen en büyük sorunlardan biri başkalarına çok bağımlı hale gelmeleri ve başkaları tarafından öyle yapmaları söylendiğinden, işlerini istemeye istemeye yapmalarıdır. Makine ve hayvanlar, insanlardan farklıdır. İlk farklılık insanların kendi iradelerine sahip olmaları ve işleri isteyerek yapabilmeleridir. Eğer öyle yapmaları söylendi diye iş yaparlarsa makinelerden ve hayvanlardan bir farkları kalmaz. İkinci farklılık, insanların kendi kafalarını kullanabildikleri gerçeğindedir. Düşünceler ve bilgiyi depolamak, fikir üretmek için beyinleri vardır. Çalışanlar etkinliklerinde kendi serbest iradeleriyle yer aldıklarını hissetmezlerse, başarılı olamazlar. Toplam Kalite Yönetimi hareketi insana saygı esasına dayalı bir hareketir. Eğer gönüllülük konusunda ısrarlı olunmazsa insana saygı da mümkün olamaz. Bütün Çalışanların Katılımı Toplam Kalite Kontrol, şüphesiz bütün çalışanların ve bütün bölümlerin katılması demektir. Bununla birlikte, bir şirkette genel müdürden başlayarak herkesin belirli bir kalite kontrol çemberine ait olması demek değildir. Bazıları, özel kalite kontrol çemberleri yaratarak şirketin toplam kalite kontrol programına katılacak, diğer taraftan bazı yöneticiler ve teknisyenler onlara verilen normal görevler yoluyla programa katılabilecektir. Bütün üyelerin katılımında üç aşama vardır. İlk aşama herkesin belirli bir kalite kontrol çemberine katılımın sağlanmasıdır. İkinci aşama, toplantılara devam etmesi sağlanmalıdır. ( Bunun için uygun zaman ve yer bulunmalıdır. ) Üçüncü aşama, her üyenin belli bir görevle katılmasıdır. Bu üç aşama tamamlandığında çember tam katılımcı hale gelir. Süreklilik Kalite Kontrol Çemberleri belli bir süre devam ettirilip daha sonra yarıda bırakılmayacaktır. Bir işyeri veya şirket var olduğu sürece çemberler devam ettirilmelidir. Bir çok şirket, çalışma tarzlarının belirli yönlerini geliştirmek için ekipler oluşturur ve sorunlar halledildikten sonra bu ekipleri dağıtırlar. Böyle ekiplere proje ekipleri, kalite kontrol ekipleri yada görev kuvvetleri gibi değişik isimler verilebilir. Bu çeşit ekip etkinliklerini kalite kontrol çemberi etkinliklerinden ayırmak gerekir. Sürekliliği sağlamak için aceleci değil, sabırlı olmak gerekir. Kalite Kontrol Çemberi etkinliklerinin uzun süreli ömrü boyunca, kaçınılmaz iniş ve çıkışlar, cesaret kırıcı ani düşüşler olacaktır. Sabırlı olunması ve böyle durumların üstesinden daha yüksek düzeylerde yürütülen kalite kontrol etkinlikleri yaratılması gerekir. Karşılıklı Gelişme Çalışanlar kendi bölümleriyle ilgili çevrelerde yetişmeye eğilimlidirler ve dar görüş açılarına sahiptirler. Onlara daha geniş görüş açıları vermek gerekir. Olayları şirket açısından bir bütün olarak görmeli ve daha genel olarak dünya çapında bir görüş açısına sahip olmaları gerekir. Çalışanların düşünmeleri, diğer işyerindekilerle, diğer şirkettekilerle ve diğer endüstridekilerle görüş alış verişinde bulunmaları gerekir. Japonya’nın Toplam Kalite Yönetimi etkinliklerinin bu kadar çok gelişmesinin nedenlerinden biri karşılıklı gelişme olanaklarının çok fazla olmasıdır. “İnsanlar ihtiyacı kendileri anladıkları zaman işleri yapmaya isteklidirler. Başka biri tarafından öyle yapmaları istendiği zaman ağırdan alırlar.” EĞİTİM Ishikawa’nın Kalite Çemberleri eğitimine ilişkin düşünceleri basit olanla başlamak, ancak eğitimi sürekli kılmaktır. Ishikawa şu yedi tekniği kalite kontrolün yedi silahı diye nitelendirmektedir. Pareto Analizi Neden - Sonuç Analizi Verilerin Gruplandırılması Kontrol Tabloları Histogram Dağılma Diyagramı Grafik ve Kontrol Çizelgeleri Yine çember üyelerine Toplam Kalite Yönetimi, PUKÖ döngüsü gibi konularda bilgi verilmelidir. Ishikawa’nın söylediği gibi Kalite Çemberleri, Toplam Kalite Yönetimi olmadan uzun süre yaşayamaz. Kalite Çemberleri olmadan da Toplam Kalite Yönetimi’ne ulaşıldığı söylenemez. Toplam Kalite Kontrolün bu önemli bileşenini yaşatabilmek için Kalite Çemberlerine mühendis gözüyle değiı, insan ilişkileri uzmanı gözüyle yaklaşmalıyız. SONUÇ Şirket stratejisi olan Toplam Kalite Yönetimi, öncelikle insanla ilgilenir. Onun net sonuçları daha üretken işçiler, daha verimli yöneticiler, iyileştirilmiş iletişim ve daha sonuç alıcı örgütlenmedir. İnsanda ve yönetimde kalitenin doğal sonucu ise, daha kaliteli ve rekabet edebilir üründür, zaten aksi de söz konusu olamaz. Pazarda ulusal sınırların aşıldığı günümüzde uluslar ve kuruluşlar yoğun bir rekabet içindedir. Rekabetin temel kuralı ise değişmiyor. Daha kaliteli ürünü daha ucuza mal etmek. Bu gün uluslar ve kuruluşları rekabetçi ve kaliteli üretim hedefine ulaştıracak en etkili yol, başta Japonya olmak üzere bir çok ülkede uygulanan Toplam Kalite Yönetimi’dir.