เมืองตราด เป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติมากมาย
ในบริเวณจังหวัดตราด ชน กลุ่มนี้นับว่ามีความชำนาญในการทำพลอยอยู่มากทีเดียว
ที่ชาวกุลา ได้เคยขุดมาก่อน ปัจจุบันบรรดากลุ่มคนที่มีอาชีพขุดหาพลอย
ของประเทศเพราะคนเหล่านี้จะมีความสามารถและชำนาญในการขุดพลอย
และเจียระไนพลอยเป็นพิเศษ ดังนั้นภายในพื้นที่อำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด
จึงมีกลุ่มคนอยู่มากมายหลายกลุ่ม ซึ่งมาจากแต่ละท้องถิ่นการขุดพลอยที่จังหวัดตราด
ผู้ได้รับอนุญาตขุดก็จะทำการขุดจนเป็นบริเวณกว้างขวางมาก ซึ่งส่วนใหญ่มักจะ
ทำการขุดในบริเวณที่มีแหล่งน้ำและลำคลองต่าง ๆเพราะการขุดพลอยจำเป็น
ต้องอาศัยน้ำ เพื่อใช้ร่อนหาพลอยที่ขุดขึ้นมาได้ การขุดพลอยก่อนอื่นจะต้องทำ
การสำรวจหาแหล่งที่คาดว่าจะมีสายแร่พลอยอยู่เสียก่อน ซึ่งค้นหาแหล่งสาย
แร่พลอยนี้มักจะทำตามแหล่งที่พลอยที่มีอยู่เดิม เมื่อมีความมั่นใจแล้วจึงลงมือขุด
โดยเขาจะขุดให้เป็นหลุมกว้างประมาณ 2 เมตร ค่อยๆ ขุดให้ลึกลงไปเรื่อยๆ
จนกว่าจะพบดินที่มี ลักษณะส่อให้เห็นว่าจะมีแร่พลอยปะปนอยู่จึงหยุดขุด
แล้วนำดินจากหลุมที่ขุดมาร่อนหาแร่พลอย การขุดหลุมหาแร่พลอย มักจะขุดพร้อมๆ
กันไปหลายหลุม แต่ละหลุมจะอยู่ห่างกันประมาณ 2-3 เมตร ส่วนก้นหลุมลึกก็มักจะขุด
เป็นอุโมงค์ทะลุเชื่อมถึงกันได้ ซึ่งก็เสี่ยงต่อการพังถล่มของดินและเป็นอันตรายได้เช่นกัน
เมื่อพบว่ามีเเร่พลอยปะปนอยู่ในดินก้นหลุมก็จะทำการตักเอาดินที่ขุดได้นำขึ้นมา ร่อนในน้ำเพื่อค้นหาเเร่พลอยต่อไปซึ่งก็มีอยู่บ่อยครั้งที่คนขุดพลอยโชคดีได้พบพลอย
ขนาดใหญ่มีน้ำหนักดี ราคาสูงก็จะทำให้ร่ำรวยขึ้นภายในพริบตา
ดังนั้นอาชีพ การขุดหาพลอยจึงเป็นอาชีพที่ท้าทายและจูงใจให้ผู้คนเดินทาง
มาแสวงหาโชคอย่างไม่ขาดพลอยที่ขุดได้บางครั้งก็จะมีการ ซื้อขายบริเวณนั้นโดยมี
พ่อค้าในท้องถิ่นหรือต่างถิ่นเข้าไปคอยรับซื้อพลอยที่ขุดขึ้นมาได้ตลอดเวลาและพลอย
ที่ซื้อไปก็จะต้องนำไปใช้ช่างเจียระไนเสียก่อน จึงจะสามารถนำไปขายเป็นเครื่องประดับ
ตกแต่งต่อไป การอพยพเข้าออกของประชาชนในท้องถิ่นอื่นที่มาทำอาชีพซื้อขายพลอย
หรือขุดพลอยในจังหวัดตราดและจังหวัดใกล้เคียงก็ยิ่งทำให้มีผู้คนหลั่งไหลเข้ามาในพื้นที่
ซึ่งสิ่งเหล่าก็อาจจะสร้างปัญหาให้กับชุมชนของจังหวัดตราดอยู่บ้างเพราะฉะนั้นทาง
เจ้าหน้าที่ของบ้านเมือง จึงมักจะเข้มงวดตรวจตราอยู่เสมอ ซึ่งนับเป็นผลดีแก่นักท่องเที่ยว
หรือบรรดาพ่อค้าทั้งหลายที่เข้าไปในพื้นที่ของจังหวัดตราด เมืองแห่งขุมทรัพย์ของภาคตะวันออกแห่งนี้
