ขุมทรัพย์เมืองตราด 
        เมืองตราด เป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติมากมาย
 นับตั้งแต่ทรัพยากรป่าไม้ ทรัพยากรทางทะเล มาจนถึงแร่ธาตุต่าง ซึ่งเป็นทรัพยากร
ที่มีความสำคัญอีกอย่างหนึ่งของจังหวัดตราด ในปัจจุบันจังหวัดตราดมีแหล่งแร่และ
บ่อพลอยอยู่ในเขตอำเภอบ่อไร่ ซึ่งได้มีการขุดพบกันมามานานนับร้อยปีมาแล้ว
ในสมัยเริ่มแรกได้มีชาวกุลา หรือกุหล่า ซึ่งเป็นชนกลุ่มน้อยชาวไทยใหญ่ที่อพยพ
มาจากบริเวณชายแดนไทย-พม่า เดินทางเข้ามาอาศัยทำอาชีพขุดพลอยอยู่ในบริเวณ
จังหวัดตราด ชน กลุ่มนี้นับว่ามีความชำนาญในการทำพลอยอยู่มากทีเดียว 
        ดังนั้นการขุดหาพลอยในสมัยปัจจุบันจึงเป็นการขุดพลอยตามแหล่งเดิม               
ที่ชาวกุลา ได้เคยขุดมาก่อน ปัจจุบันบรรดากลุ่มคนที่มีอาชีพขุดหาพลอย
ส่วนใหญ่เป็นพวกที่อพยพมาจากถิ่นอื่นแทบทั้งสิ้น โดยเฉพาะทางภาคเหนือของประเทศ
เพราะคนเหล่านี้จะมีความสามารถและชำนาญในการขุดพลอยและ เจียระไนพลอยเป็นพิเศษ
ดังนั้นภายในพื้นที่อำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราดนี้จึงมีกลุ่มคน อยู่มากมายหลายกลุ่ม
 ซึ่งมาจากแต่ละท้องถิ่น การขุดพลอยที่จังหวัดตราด ผู้ได้รับอนุญาตขุดก็จะทำการขุดจนเป็นบริเวณ
กว้างขวางมาก ซึ่งส่วนใหญ่มักจะทำการขุดในบริเวณที่มีแหล่งน้ำและลำคลองต่าง ๆ เพราะการขุดพลอย
จำเป็นต้องอาศัยน้ำ เพื่อใช้ร่อนหาพลอยที่ขุดขึ้นมาได้ การขุดพลอย ก่อนอื่นจะต้องทำการสำรวจ
หาแหล่งที่คาดว่าจะมีสายแร่พลอยอยู่เสียก่อน ซึ่งค้นหาแหล่งสายแร่พลอยนี้มักจะทำตามแหล่ง
ที่พลอยที่มีอยู่เดิม เมื่อมีความมั่นใจแล้วจึงลงมือขุด โดยเขาจะขุดให้เป็นหลุมกว้างประมาณ 2 เมตร
 ค่อยๆ ขุดให้ลึกลงไปเรื่อยๆ จนกว่าจะพบดินที่มีลักษณะส่อให้เห็นว่าจะมีแร่พลอยปะปนอยู่จึงหยุดขุด
 แล้วนำดินจากหลุมที่ขุดมาร่อนหาแร่พลอย การขุดหลุมหาแร่พลอย มักจะขุดพร้อมๆกันไปหลายหลุม
 แต่ละหลุมจะอยู่ห่างกันประมาณ 2-3 เมตร ส่วนก้นหลุมลึกก็มักจะขุดเป็นอุโมงค์ทะลุเชื่อมถึงกันได้ ซึ่งก็เสี่ยงต่อการพังถล่มของดินและเป็นอันตรายได้เช่นกันเมื่อพบว่ามีเเร่พลอยปะปนอยู่ในดินก้นหลุม
ก็จะทำการตักเอาดินที่ขุดได้นำขึ้นมาร่อนในน้ำเพื่อค้นหาเเร่พลอยต่อไปซึ่งก็มีอยู่บ่อยครั้งที่คนขุดพลอย
โชคดีได้พบพลอยขนาดใหญ่มีน้ำหนักดี ราคาสูงก็จะทำให้ร่ำรวยขึ้นภายในพริบตาดังนั้นอาชีพการขุดหาพลอย
จึงเป็นอาชีพที่ท้าทายและจูงใจให้ผู้คนเดินทางมาแสวงหาโชคอย่างไม่ขาดพลอยที่ขุดได้บางครั้งก็จะมีการ
ซื้อขายบริเวณนั้นโดยมีพ่อค้าในท้องถิ่นหรือต่างถิ่นเข้า ไปคอยรับซื้อพลอยที่ขุดขึ้นมาได้ตลอดเวลาและ
พลอยที่ซื้อไปก็จะต้องนำไปใช้ช่างเจียระไนเสีย ก่อนจึงจะสามารถนำไปขายเป็นเครื่องประดับตกแต่งต่อไป
การอพยพเข้าออกของ ประชาชนในท้องถิ่นอื่นที่มาทำอาชีพซื้อขายพลอยหรือขุดพลอยในจังหวัดตราด และจังหวัดใกล้เคียงก็ยิ่งทำให้มีผู้คนหลั่งไหลเข้ามาในพื้นที่ซึ่งสิ่งเหล่านี้ก็อาจจะ สร้างปัญหาให้กับชุมชน
ของจังหวัดตราดอยู่บ้าง เพราะฉะนั้นทางเจ้าหน้าที่ของ บ้านเมืองจึงมักจะเข้มงวดตรวจตราอยู่เสมอ
ซึ่งนับเป็นผลดีแก่นักท่องเที่ยว หรือบรรดาพ่อค้าทั้งหลายที่เข้าไปในพื้นที่ของ จังหวัดตราดเมืองแห่งขุมทรัพย์
ของภาคตะวันออกแห่งนี้
 
1 1