KURULUŞ DÖNEMİ (1077-1205)
1. Süleyman Şah (1077-1086)
Anadolu Selçuklu devletinin kurucusudur.
İznik’i alarak burayı başkent yaptı. Fakat, Halep’i almak için Suriye Selçuklu
Sultanı Tutuş ile yaptığı savaş
sırasında öldürüldü.
Özellikleri:
Boğazlardan Sureye’ye kadar olan yerlerde kuvvetli
bir devlet kurdu
Anadolu’ya göç etmiş olan Türkmenleri birleştirdi.
Oğuzların kitleler halinde Anadolu’ya gelmelerine
imkan sağladı.
Ermeni ve Süryanileri Bizans’ın dini baskılarından
kurtardı.
Marmara denizi ve Üskudar’a kadar olan yerleri ele
geçirdi. Boğazdan geçen gemileri vergiye bağladı.
2. l. Kılıç Arslan (1092-1107)
Babası Süleyman Şah’ın
öldürülmesinden sonra Anadolu’da oluşan karışıklıkları önledi. l. Haçlı
seferleri ile Anadolu’ya gelen Haçlılarla savaştı. 1096 yılında İznik
haçlılarca alındığından merkezini Konya’ya taşıdı. Danişmentlilerle savaşarak
Malatya’yı aldı. Çaka Beyliğine son verdi. Musul’u ele geçirdi.
Özellikleri
Anadolu’nun siyasi birliğini sağladı.
Türkiye Selçuklarını güçlü hale getirdi.
Haçlılarla savaştı.
Onun ölümüyle yeniden buhranlı dönemler başladı.
3. l. Mesut (1116-1155)
Kardeşi Şahinşah’la yaptığı
taht mücadelesini kazanarak tahta geçti. ll. Haçlı seferleri ile savaştı.
Ermenileri itaat altına aldı. Bu dönemde Anadolu Selçuklu devleti belli bir
süre Danişmentlilere bağlı kaldı. Daha sonra Sivas ve Malatya’yı
Danişmentlilerden aldı.
UYARI: İlk Selçuklu parasını bastı. Bu para bakırdandı.
Özellikleri:
Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptı.
Türkiye Selçuklu devletini yok olmaktan kurtardı.
Batı kaynaklarında Anadolu ilk defa Türkiye adının
verilmesi onun zamanında olmuştur.
Anadolu Selçuklu devletinin ilk kurumlaşma ve
bayındırlık faaliyetleri onun zamanında olmuştur.
YÜKSELME DÖNEMİ (1155-1237)
1. ll. Kılıç Arslan (1155-1192)
Miryokefalon Savaşı (1176)
Nedenleri
Anadolu Selçuklu devletini yıkmak
Türkleri Anadoludan atmak
Bizans’ın Konya’ya giderek devletin merkezini ele
geçirmek istemesi
Sonuçları
Yapılan savaşı Bizans İmparatoru Mannuel Kommen
kaybetti
Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden almak ümidi sona
erdi.
Anadolu Türklerin ebedi yurdu haline geldi.
Not: Sakarya
savaşı da son savunma savaşıdır. Bu savaşla da Yunanlıların Anadolu’yu
Türklerden alma ümidi son buldu. Miryokefalon savaşı ile de Bizans’ın Anadoluyu
Türklerden alma ümidi son buldu.
Bizansın saldırıya geçme cesareti kırıldı. Bundan
sonra savunmaya geçti.
Haçlı seferleriyle Bizans’a geçen üstünlük yeniden
Türkler’e geçti.
Malazgirt savaşıyla Anadolu’nun kapıları açılırken,
Mirykefalon savaşı ile burasının Türk yurdu olduğu ispatlandı.
Özellikleri
Danişment beyliğine son vererek Anadolu’nun siyasi
birliğini sağladı
Devleti onbir oğlu arasında paylaştı.
Not: Bu
olayın sonuçları;
a) Böylece taht kavgalarının
yaşanmasına neden oldu
b) Anadolu’nun siyasi
birliği parçalandı.
Uyarı: ll. Kılıçarslan; eski Türk Töresine göre ülke hanedan üyelerinin ortak
malıdır anlayışına danayanarak oğulları arasında böldü.
Bu sırada lll. Haçlı seferleri yapıldı.
ll. Kılıçarslan’ın ölümü üzerine yerine Gıyasettin
Keyhüsrev geçti. Fakat kardeşi Rukneddin Süleyman Şah ile yaptığı savaşı
kaybetti.
2. Rükneddin Süleyman Şah (1196-1204)
Bizansla savaşarak onları
vergiye bağladı. Saltuklu beyliğine son verdi. Süleyman Şah, Selçuklu birliğini
sağladıktan sonra devletin sınırlarını daha da genişletti.
3. Gıyasettin Keyhüsrev (1205-1211)
Süleyman Şah’ın ölümü
üzerine ikinci kez, Selçuklu tahtına geçti. Antalya’yı alarak, Selçukluların
Akdeniz’e inmelerini sağladı. Burası ihracat-ithalat merkezi haline geldi.
Antalya’da bir donanma kurarak ilk defa denizcilik alanında faaliyet gösterdi.
İznik İmparatorluğu ile yaptığı savaş sırasında öldürüldü.
Özellikleri
· İlk defa denizcilik
faaliyetlerini yaptı.
· Ticareti teşvik etti
· Venediklerle ilk defa
ticaret antlaşmasını yaptı.
4. İzzeddin Keyhüsrev (1211-1220)
Babasının politikasını
sürdürdü. Sinop’u fethetti. Böylece
Selçuklular Karadeniz’e de ulaşmış oldular. Bir çok tücarları bu şehire
yerleştirmeye çalıştı. Trabzon Rum İmparatorluğu ve Ermenilerle anlaşma yaparak
onları vergiye bağladı.
Özellikleri
Selçukluların Karadeniz’e ulaşmasını sağladı.
Ticarete önem verdi. Suriye ticaretini açmak için
Ermeniler’le savaştı.
Sinop’da ilk Selçuklu tersanesini kurdu.
5. l. Alaaddin Keykubat (1220-1237)
İzzeddin Keykavus’dan sonra
yerine kardeşi Alaeddin Keykubat geçti.
Yassı Çemen Savaşı (1230)
Nedenleri
Harzemşahlar hükümdarı Celaladdin’in Selçuklular’a
ait olan Ahlat’ı tahrip etmeleri
Harzemşahlar’ın Erzurum Melik’i ile ittifak
kurmaları
Sonuçları:
Savaşı l. Alaeddin Keykubat Kayı aşiretinin
yardımlarıyla kazandı
Kayı aşireti, Ankara’nı Karacadağ bölgesine
yerleştiler
Moğolar ile Anadolu Selçuklu devleti arasındaki
tampon devletin yıkılması ile Anadolu, Moğol saldırısı ile karşı karşıya kaldı.
Harzemşahlar’ın
yıkılması Moğollara Anadolu’nun kapılarını açtı.
Muhtemel bir Moğol tehlikesine karşı önlemler alarak
şehirlerin surlarını güçlendirdi.
Diğer Çalışmaları
Alanya fethedilerek burada bir tersana kuruldu.
(1223)
Kırım’a bir donanma görderilerek Suğdak limanı
alındı.
UYARI: Bu olay, Selçuklu donanmasının bir deniz aşırı sefer düzenleyebilecek
kadar kuvvetli olduğunu gösterdi. Ayrıca, ticaret de kontrol altına alında.
Mengücek beyliğini kendisine bağlayarak Erzincan ve
Kemah bölgelerini aldı.
Anadoluyu bir ticaret merezi yapmaya çalıştı.
Anadolu Selçuklu devletinin en parlak dönemi
yaşandı.
Devletin sınırları en geniş olduğu dönemdir.
Gürcistan’ı kendisine bağladı.
DAĞILMA DÖNEMİ (1237-1308)
ll. Gıyaseddin Keyhüsrev (1237-1246)
l. Alaaddin’in oğlu olan ll.
Gıyaseddin, babası gibi yetenekli değildi. Eğlenceye düşkündü. Bu nedenle
devlet ilişkileri daha çok Saadettin Köpek’in eline geçti.
Baba-i İsyanı (1240)
Nedenleri:
Moğolların önünden kaçan Türkmenlerin sosyal ve
ekonomik durumunun çok kötü olması
Türkmenlerin dini pek iyi bilmemeleri
Gelişimi
Baba İlyas adlı birisi
peygamberlik iddiasıyla Türkmenleri etrafında topladı. Baba İlyas’ın halefi
Baba İshak Baba-i İsyanını başlattı.
Sonuçları
İsyanların uzaması ülkeyi büyük bir buhrana itti.
Anadolu’yu işgalden çekinen Moğollar, bu isyandan
cesaret aldılar.
Baba İshak’ın öldürülmesi ile isyan güçlükle
bastırıldı.
UYARI: Selçuklularda dini karakterli ilk isyandır. Bu açıdan Osmanlılardaki
Şeyh Bedreddin isyanına benzemektedir.
Kösedağ Savaşı
(1243)
Nedenleri
Baba-i İsyanının Anadolu Selçuklu devletinin güçsüz
olduğunu ortaya koyması ve Moğolları cesaretlendirmesi
Harzemşahlar devletinin yıkılması üzerine Moğollar
ile Anadolu Selçuklu devleti arasındaki tampon bölgenin yıkılması
Moğolların Anadolu’yu ele geçirmek istemeleri
Savaşın
Gelişimi
Baycu Noyan komutasındaki Moğollar Erzurum ve
Sivas’ı alarak Kayseri’ye kadar ilerlediler. ll. Gayeseddin Keyhüsrev
komutasındaki Selçuklu ordusu Moğollara karşı yenildi.
Sonuçları
Anadolu, Moğol istilasına uğradı ve Selçuklu
devletinin yıkılmasına zemin hazırladı.
Anadoluda bağımsız beylikler ortaya çıktı.
Selçuklu devlet adamları arasında mücadele başladı.
Moğollar, Anadolu Selçuklu devletinden vergi ve
Haraç almaya başladılar.
Anadolu’da ticari faaliyet zayıfladı.
Anodolu halkı Memlük Sultan Baybars’tan yardım
istedi. Baybars, Anadolu’ya gelerek Moğolları 1277 Elbistan savaşında yendi.
Baybars, Anadolu halkından gerekli ilgiyi göremeyince geri döndü.
Karamanoğlu Mehmet bey, ll. İzzettin Keyhüsrevin
oğlu Aladdin’i Sultan ilan etti. ll. Alaaddin Siyavuş adını aldı. Tarihçiler
ll. Alaaddin’e Cimri adını vermişlerdir.
Son Anadolu Selçuklu sultanı ll. Mesut’un ölümü
üzerine 1308’de Anadolu Selçuklu devleti yıkıldı.