|
|
 |
uit de Leeuwarder Courant:
Het vergeten kamp Blesdijke
Door Binne Keulen
BLESDIJKE (29 september 2002) - Het informatiebord van Waterschap Sevenwolden vat in één zin de geschiedenis van de Nijkspolder samen: 'In het kader van de werkverschaffing werd de polder ingericht voor de landbouw'. Verder geen woord over de arbeiders, en ook geen enkele verwijzing naar het drama dat zich hier in de nacht van 2 op 3 oktober 1942 heeft afgespeeld.
De Nijkspolder boven Blesdijke huisvestte korte tijd een kamp voor joodse dwangarbeiders. Een kleine vijftig mannen, uit de grote steden vooral, brachten er de drassige grond in cultuur. Het kamp heette niet zonder reden It Petgat. Begin oktober 1942 werden zij bijeengedreven en afgevoerd naar Westerbork. Daarna wachtte hen de dood in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor.
Het is een stukje vergeten geschiedenis, want met de joden verdween ook de herinnering. De vervallen barakken werden in de jaren vijftig afgebroken, nadat er in 1946 ook nog even NSB'ers waren ondergebracht. Niemand die er daarna enige waarde aan hechtte. De oorlog was tenslotte voorbij.
Wat nog rest van It Petgat is een klein bosje, halverwege de Nijksweg en de Markeweg. Omdat de betonnen fundamentpalen bleven liggen, nam geen enkele boer de moeite om het terrein bij zijn land te voegen. Zo kon de natuur het kampterrein geleidelijk in haar bezit nemen. Brandnetels, bomen en struiken kregen er alle ruimte.
Nu, bijna een halve eeuw na de ruiming, beijvert de Stichting Joodse Werkkampen in Friesland en Drenthe voor een blijvende herinnering aan de joodse dwangarbeiders. ,,Iedereen weet van Westerbork en Auschwitz'', stelt secretaris Niek van der Oord. ,,Maar bijna niemand realiseert zich dat het drama van de joden zich veel dichter bij huis heeft afgespeeld. De werkkampen waren het voorportaal van Westerbork.''
Woensdag, precies zestig jaar na de razzia, worden daarom gedenktekens onthuld bij de voormalige kampen in Fochteloo (Ybenheer) en in Oude Willem (Diever A en Diever B), tussen Appelscha en Diever. Volgend jaar zijn Blesdijke en Elsloo (De Landweer) aan de beurt. Vier onthullingen op ??n dag zijn lichamelijk en geestelijk te zwaar voor de weinigen die de kampen ?n de gaskamers hebben overleefd.
It Petgat was een van de bijna vijftig joodse werkkampen in Nederland. De Duitse bezetter wilde grip houden op de joodse mannen en zocht daarvoor begin '42 de voormalige werkverschaffingskampen uit. Die waren in de jaren dertig opgericht om werklozen van de straat te houden. Op een paar na lagen ze allemaal in de oostelijke helft van Nederland. Ook bij Rotsterhaule was een joods werkkamp, De Wite Peal.
Het Blesdijker werkkamp heeft maar vier maanden bestaan. Het was een strafkamp voor joden die zich in de andere kampen schuldig hadden gemaakt aan ,,herhaald wangedrag, oprui¥ng, handtastelijkheden en dergelijke''. Ook het ,,massale wegloopen'' was een probleem, want het waren doorgaans Nederlanders die toezicht hielden.
Voor deze ,,ongewenschte elementen'' gold daarom in Blesdijke een speciaal regime. De regels voor roken en het versturen en ontvangen van post waren strenger dan elders. Tien man, ook meer dan normaal, begeleidden de joden naar het werk. Dat was in dit geval de moerassige leegte langs de Linde.
Het was zwaar werk, vooral voor stedelingen die tot dan hun geld hadden verdiend in de handel of confectie. Echt klagen deden de tewerkgestelden niet, ook al verdienden ze 20 procent minder dan de christenarbeiders die onder meer in de Noordoostpolder werkten. Een werkkamp in Nederland, zo werd hen voorgehouden, was altijd beter dan de dwangarbeid in Polen.
Op 2 oktober werden alle kampen ontruimd. Onder het mom van 'gezinshereniging' gingen zo'n vijfduizend mannen op transport naar Westerbork. ,,Vanaf het moment dat de kampen werden ingericht, was dit het achterliggende doel'', weet Van der Oord. In Westerbork wachtten hun vrouwen en kinderen.
De Noordwoldiger werkt al een paar jaar aan een boek over de joodse werkkampen in Blesdijke, Fochteloo, Elsloo, Oude Willem en ook die in Vledder. Over het Blesdijker kamp is maar heel weinig bekend, zo heeft hij tot z'n verdriet gemerkt.
Het was een klein kamp, maar het lag bovenal ver van de bewoonde wereld. Weinig Blesdijkers zullen er weet van hebben gehad. ,,Het was in die zin de ideale plek om joodse mannen op te bergen.''
Woensdag is het zestig jaar geleden dat de joodse werkkampen in Nederland werden ontruimd. Kamp It Petgat in Blesdijke was er een van. Ver van de buitenwereld brachten een kleine vijftig tewerkgestelden het moeras langs de Linde in ontginning. ,,Een ideale plek om joodse mannen op te bergen.''
|
|
|
|
