สารระเหย เป็นสารประกอบอินทรีย์เคมีพวกไฮโดรคาร์บอนที่มาจากขบวนการผลิตน้ำมันปิโตรเลียมมี ลักษณะเป็นไอระเหยได้ในอากาศ มีกลิ่นหอมชวนดม เมื่อสูดดมเข้าไป จะทำให้เกิดอันตรายแก่ร่างกายโดยเฉพาะสมอง ซึ่งไม่มีทางรักษาให้หายเป็นปกติได้
สารที่สำคัญคือ โทลูอีน (TOLUENE) ซึ่งเป็นส่วนผสมหลักที่พบอยู่ในสีต่างๆ และสารระเหยที่เป็นปัญหามากที่สุดในปัจจุบัน ได้แก่ ทินเนอร์ ซึ่งจะผสมอยู่ในผลิตภัณฑ์ เช่น สีพ่น แลคเกอร์ กาวยางน้ำ น้ำยางล้างเล็บ เป็นต้น
สารระเหยซึมได้ดี และเข้าสู่ร่างกายได้เร็วมากจากทางเดินหายใจแล้วเข้าสู่กระแสเลือด แพร่กระจายไปทั่วร่างกายสู่อวัยวะต่างๆ ที่มีส่วนประกอบของไขมัน เช่น ระบบประสาท ส่วนกลาง ตับ ไต หัวใจ กล้ามเนื้อพษต่อระบประสาทส่วนกลาง
พิษเฉียบพลัน
อาการเกิดขึ้นทันทีหลังสูดดมระยะแรก มึนงง เคลิบเคลิ้ม มีความสุข ตื่นเต้น ร่าเริง ต่อมาจะมีอาการมึนเมาเหมือน เมาสุรา ควบคุมตัวเองไม่ได้ คลื่นไส้ ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย ตามีความไวต่อแสงมาก มีเสียงในหู ประสาทหลอน เดินไม่ตรงทาง ต่อมาง่วงซึม งัก หมดสติ และตายอย่างเฉียบพลัน
พิษระยะยาว
- เกิดจากการสูดดมติดต่อกันเป็นเวลานานประมาณ 1 ปีขึ้นไป- มีอาการทางประสาท ทางจิต และสมองเสื่อม บุคลิกอารมณ์และนิสัยเปลี่ยนแปลง เฉื่อยชา ซึม ไม่สนใจสิ่งแวดล้อมและไม่สนใจตัวเอง อารมณ์หงุดหงิด ก้าวร้าว ประสาทหลอน หลงผิด หวาดระแวง
- แขนขาสั่น กล้ามเนื้อทำงานไม่ประสานกัน มือสั่น ลิ้นแข็ง พูดไม่ชัด เดินโซเซ
- ขาปลายมือ ปลายเท้า ปวดแสบปวดร้อน ตามมือและขาทั้ง 2 ข้างพิษต่อระบบทางเดินหายใจ
- ระคายเคืองเยื่อยุทางเดินหายใจ ทำให้ไอ อึดอัด แน่นจมูก เจ็บหน้าอก หอบ- ทำให้ปอดอักเสบ
- มีเลือดออกในถุงลม และระหว่างเนื้อปอด
- มีลมรั่วออกจากถุงลม เนื่องจากผนังถุงลมอ่อนแอพิษต่อระบบหัวใจ
- หัวใจเต้นผิดปกติ- สารเคมีในสารระเหย ทำลายกล้ามเนื้อหัวใจโดยตรงทำให้กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบพิษต่อระบบกล้ามเนื้อ
- ทำให้กล้ามเนื้อเปลี้ย หรือเป็นอัมพาตได้พิษต่อระบบโลหิต - ทำให้ไขกระดูกฝ่อ การสร้างเม็ดเลือดลดลง ทำให้ซีดภูมิต้านทานต่ำ ติดเชื้อได้ง่าย-ทำให้เกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวพิษต่อตับและไต
- ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน เบื่ออาหาร น้ำหนักลดลง เลือดออกในกระเพาะอาหารเมื่อหยุดใช้จะเกิดอาการอย่างไร
หลังจากใช้ไปนานๆ แล้วหยุดใช้ จะมีอาการขาดยาเกิดขึ้น- มีอาการหนาวสั่น ประสาทหลอน ปวดศรีษะ ปวดท้อง ปวดตามกล้ามเนื้อ มีอาการทางจิต คลุ้มคลั่ง
โมโหง่ายการสังเกตอาการของผู้ติดสารระเหย
- ง่วงซึม ตาแดง จมูกบาน- ไอบ่อยๆ น้ำหนักลด
- ลมหายใจมีกลิ่น
- ชอบมั่วสุมในที่ลับตาคน
- ผลการเรียนลดลงอย่างผิดสังเกต
- พบสารระเหยหรือภาชนะบรรจุ
ผู้ติดสารระเหย อวัยวะทุกส่วนจะถูกทำลาย โดยเฉพาะ
สมองจะถูกทำลายอย่างถาวร ไม่สามารถรักษาได้