Uğur MUMCU
Ailesi Ankaralı olmasına karşın, babasının görevi nedeniyle bulundukları
Kırşehir'de, 22 Ağustos 1942' de doğdu. Tapu kadastro memuru Şinasi Hakkı
Bey ile Nadire Hanımın dört çocuğunun üçüncüsüdür.Babası Ankara' ya
atanınca, Ulus' taki Balıkpazarı' ında bulunan Devrim İlkokulunda başladığı
ilköğrenimini, Bahçelievler' deki Ulubatlı Hasan İlkokulunda tamamladı
(1954). Cumhuriyet Ortaokulundan (1957), sonra Deneme Lisesini bitirdi,
Ankara Hukuk Fakültesine girdi (1961). Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra
(1965), kısa bir süre avukatlık yaptı. Dil öğrenmek için gittiği İngiltere
dönüşünde, Hukuk Fakültesinin İdare Hukuku Profesörü Tahsin Bekir Balta'
nın asistanı oldu.Öğrencilik yıllarında " bilgi sahibi olunmadan fikir sahibi
olunmayacağı" nı kavramış, etkin, coşkulu bir gençti. Hukuk Fakültesi
Öğrenci Derneği Başkanıyken onun öncülüğünde yapılan toplantılara
zamanın politikacıları, bilim ve sanat insanları çağrılıyor, katıldığı "münazara"
lardaki başarılarıyla dikkati çekiyordu. Daha 20 yaşındayken "Türk
Sosyalizmi" başlıklı yazısı ile Yunus Nadi Makale Yarışmasını kazandı.
27 Mayısın getirdiği özgürlük ortamında çok okuyarak, araştırarak, yaşamı
sorgulayarak kendi düşünce evrimini kurmaya başlamıştı. 12 Martın aydınlara
yönelik baskıcı tutumundan o da payına düşeni aldı. Doğan Avcıoğlu' nun
yönetimindeki Yön dergisinde 29 yaşında bir öğretim görevlisi olarak
yazıyordu. Askerliğini yapmaya hazırlandığı sırada, "orduya" hakaret etmekle
suçlanarak tutuklandı. Kendi deyişiyle, Yön dergisi o sırada "sıkıyönetim
bekleme salonu" gibi olmuştu. Birçok demokrat aydına cezaevlerinin kapısı
ardına kadar açılmıştı.Bir yıla yakın kaldığı Mamak Askeri cezaevinde öteki
aydınlarla birlikte buz kırmak, tuvalet temizlemek zorunda bırakıldı. Açılan
davada, 7 yıl hapse mahkûm edildi, ancak "komünist düzenin getirilmesinde
bayrağı soldan sağa sallanacağını belirtmektedir" gibi ifadelerin yer aldığı
kararın Yargıtay'ca bozulmasından sonra serbest bırakıldı ve hemen askere
alındı. Tuzla Piyade Okulundaki üç aylık eğitimden sonra, okul yönetiminin
"kötü hal ve düşünce sahibi" diye suçladığı Uğur Mumcu, "er" çıkarıldı;
"Sakıncalı Piyade" oldu. Askerliğini Ağrı' nın Patnos ilçesinde tamamladı.
"Sakıncalı Piyade" sayıldığı için onurunun kırılmadığına inandığından, yedek
subaylık hakkı ve aylıkları için simgesel bir tazminat isteğiyle dava açtı.
Yedek subaylık hakkı geri verildi, ancak askerliği sırasında kendisi için
yapılan tüm harcamaları tazminat tutarından düşüldü. Yaşadıkları, gülmece
ustaları için bulunmaz bir malzemeydi. Kendisi de yazı ve konuşmalarında
gülmece öğelerini sık sık kullanan Uğur Mumcu, bu dönemi, önsözüne Aziz
Nesin' in "Bizi acı acı güldürdü diye yazdığı Sakıncalı Piyade adlı yapıtında
anlattı. Bu yapıt sonradan tiyatro oldu ve yüzlerce kez oynandı.Her zaman
duyarlı olan midesindeki rahatsızlığa doktorların tanısı ülserdi. Uğur Mumcu'
nun "12 Mart ülseri " tanımlaması bu dönemi özetlemeye yetiyordu.
Askerlikten sonra gazetecilikte karar kıldı ve üniversitedeki görevinden
ayrıldı. Yön, Kim, Türk Solu, Ortam ve başka dergilerle, Akşam, Milliyet ve
Yeni Ortam gazetelerinden sonra uzun süre Cumhuriyet'te yazdı. Anka
Ajansında çalışırken Altan Öymen' le birlikte izlediği Yahya Demirel' e ilişkin
"Mobilya Dosyası" adlı bir kitap oluşturdu, "hayali ihracat" kavramı böylece
kamuoyunun sözlüğüne girdi.19 Temmuz 1976' da Güldal Homan ile evlendi,
1977' de oğlu Özgür, 1981' de kızı Özge doğdu. Aile bireyleriyle ve
dostlarıyla paylaştığı karşılıklı sevgi saygı onun üretkenliğine katkılı oldu.
"Susmayı, kendi kabuğunun içine çekilmeyi" çağın suçu olarak niteleyen
Mumcu "cesur bir kere, korkak bin kere ölür" diyordu. Demokrasi ve insan
hakları savunucusu olarak ülkü ve ilkelerinden hiç ödün vermedi. Katilleri
yakalanmayan gazetecilerin, bilim ve sanat insanlarının, tüm insanların kanı
yerde kalmasın diyerek savaşını verdi. Terörün silah kaçakçılığıyla ilişkisini
giderek artan gerici örgütlenmenin iç ve dış boyutlarını belgeleriyle gözler
önüne serdi. Kamuoyu, Susurluk kazasızla yeniden gündeme gelen Abdullah
Çatlı adını, ülkücü mafya kavramını ilk kez onun yazılarından duydu.
Kontrgerilla var mı, yok mu tartışmalarını, yurtdışındaki görevlilerimizin
aylığını ödeyen örgütleri rabıta olayını, kimi aydınların bile yüzeysel bir bakış
açısıyla ele aldığı Kürt sorununu, Abdullah Öcalan' ın iç ve dış ilişkilerini
İpekçi cinayetinin araştırılmasını, Ağca' yı, Papa suikastının perde arkasını
yılmadan ve korkmadan araştırdı. 12 Eylül adaletini, Özal döneminin kural
tanımayan uygulamalarını bıkıp usanmadan yazdı. 1990' ların sonunda
yaşananlar Uğur Mumcu' yu haklı çıkardı, ölümünden önce yayımlanan 25;
ölümünden sonra yayımlanan 40 kitaptaki belge ve bilgiler, etkili ve yetkili
olanlarca göz önüne alınmayı bekliyor.Mumcu' nun dikkate değer asıl özelliği
ise insan ilişkileri idi. Ailesine çok düşkün olan Mumcu, yakın çevresi için de
"hasta olan için hastanede, yargılanan için mahkemede, tahliye olan için
cezaevi kapısında; birisi pasaport mu almamış, kim olursa olsun o işin
peşinde" diye bilinen bir dost idi. Hatta tanımadığı insanların sorunlarıyla da
yakından ilgilenir, doğrudan ya da köşesi aracılığıyla çözüm bulmaya çalışırdı.
Araştırmacılığında, telefon numaralarından uçak biletlerinin tarihlerine,
Resmi Gazeteden Ticaret Sicil Gazetelerine dek hiçbir şeyi gözden
kaçırmayan Mumcu, aynı zamanda haber için ödün vermeyen, hiç kimsenin
özel yaşamıyla ilgili tek satır yazmayan, haber kaynağını her şeye rağmen
koruyan ve belgesiz yazı yazmayan örnek bir gazeteci idi.Yobazların,
kaçakçıların, hırsızların, sömürücülerin korkulu rüyası olan, Cumhuriyet ve
Atatürk' ü tüm ilkeleriyle benimseyip savunan Mumcu, din maskesi altında
Türkiye' yi emperyalizme teslim etmek isteyenlerin gerçek yüzlerini sergiledi.
Silah kaçakçılığı, terör, Kürt sorunu ve benzeri konulardaki araştırmalarını
sağlam belgelere dayandırdı. " Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunmaz"
ilkesinden hareketle emperyalizmin, mafya aracılığıyla Türkiye' ye soktuğu
silahların terörü körüklediğini kanıtlarıyla gözler önüne serdi.Toplumsal sınıf
ve katmanlar arasında dengesizliğin ve sömürünün, planlı devletçilikle
önlenebileceğini, devlet kaynaklarını geniş kitleler yerine bir avuç azınlığa
aktarmanın bu sorunu çözmeyeceğini savundu.Demokrat, laik, cumhuriyetçi,
Atatürkçü, devrimci, emekten tüm hak ve özgürlükten yana, emperyalizmin,
çıkarcılar, vurguncular ve yobazların karşısında olan Uğur Mumcu, 24 Ocak
1993 Pazar günü arabasına konan bomba ile öldürüldü."Ben Ankara' nın
yerlisiyim" diyen Uğur Mumcu için Ankara, yalnızca yaşadığı kent değil, laik
cumhuriyetin simgesiydi. Ankara' da yaşanan ve tüm yurda yayılan
olumsuzluklar yüzünden zaman zaman "Ankara' nın taşına bak / Gözlerimin
yaşına bak / Uyan uyan Gazi Kemal / Şu feleğin işine bak" diye yazıyordu.
Bu halk türküsü, ölümünden sonra bir bakıma, Uğur Mumcu ile özdeşleşti.
Demokrasi, adalet özgürlükler, emek için, laik cumhuriyetin Atatürk
devrimlerinin yara almaması, terörün kaynaklarının bulunması, irticanın
boyutlanmaması için yaşamını yitiren Uğur Mumcu' nun ölümü, 24 Ocak 1993
ten bu yana sorgulanamamaktadır.24 Ocak 1993' ten bu yana hükümetler
kuruldu, hükümetler bozuldu; başbakanlar, içişleri bakanları geldi geçti, ancak
Uğur Mumcu cinayeti aydınlanamadı.Sosyalizmin, Marksist-Leninst, Avrupa
Komünizmi, Maoizm gibi değişik uygulamaları olduğuna dikkat çeken
Uğur Mumcu, Türkiye için de bağımsızlıkçı, antiemperyalist, kendi özgün
koşullarına uygun, kendi ulusal değerlerinden kopmamış bir "Türk Sosyalizmi"
modeli öneriyordu.Türkiye' de araştırmacı gazeteciliğin öncüsü olan Mumcu,
Irak' a yönelik operasyonlarda İncirlik Üssünün kullanılmasına izin veren
hükümetleri eleştirdi. Yolsuzluk iddiaları, yabancı istihbarat örgütleri, mafya,
Papa suikastı gibi konularda araştırmalar yaptı. Abdi İpekçi suikastının perde
arkasını belgeleriyle ortaya koydu.Siyasilere yönelttiği eleştiriler yüzünden,
yazıları aleyhine birçok dava açıldı. Hepsinde de Mumcu' nun haklılığı
kanıtlandı.Ankara Sanat Tiyatrosunda sahnelenen "Sakıncalı Piyade" adlı
oyunu büyük ilgi ve başarı kazanan Mumcu ilk ödülünü, 1962 Cumhuriyet
gazetesi Yunus Nadi Armağanı Makale Yarışmasında kazandı. 1979 yılında,
Türk Hukuk Kurumunca "Yılın Hukukçusu", aynı yıl Çağdaş Gazeteciler
Derneğince "Yılın Gazetecisi" seçildi. 1980, 1982, 1983, 1987 ve 1993
yıllarında İstanbul Gazeteciler Cemiyetinin inceleme ve röportaj dallarındaki
ödüllerine değer bulundu. 1984, 1985 ve 1987 yıllarında Nokta dergisi
Mumcu'ya "Yılın Doruktaki Gazetecisi" ödülünü verdi. 1980'de
(Cüneyt ARCAYÜREK'le birlikte) ve 1988'de Sedat Simavi Vakfı Kitle
Haberleşme ve Gazetecilik ödüllerini aldı.Mumcu'nun başka bazı ödülleri
şunlar: 1983'te Balıkesir Barosundan "Cumhuriyet Döneminin Anıtlaşmış
Hukukçusu" ödülü, Cumhuriyet gazetesinden 1987 yılında "Rabıta Olayı
Dolayısıyla Örnek Gazeteci" ve 1988'de "Bülent Dikmener Haber Ödülü";
Ankara Tabipler Odasından 1988'de "Basın Sağlık Ödülü"; Boğaziçi
Üniversitesinden 1988'de "En Çok Okunan Gazeteci Ödülü"; Hey Girl
dergisinden 1992'de "Yılın Gazetecisi Ödülü"; Ankara Sanat Kurumundan
"1992/93 Onur Ödülü".Büyük usta şöyle diyordu;''Ben Atatürkçüyüm, ben
cumhuriyetçiyim, ben laikim, ben anti-emperyalistim. Ben özgürlükçüyüm.
Ben Bağımsız Türkiye'den yanayım. Ben insan hakları savunucusuyum. Ben
terörün karşısındayım. Ben yobazların, hırsızların, vurguncuların, çıkarcıların
düşmanıyım. Öyleyse, vurun, parçalayın! Her parçamdan benim gibiler, beni
aşacaklar çıkacaktır.''
um:ag VAKFI
Uğur Mumcu'nun,
"Demokrat, laik cumhuriyetçi, Atatürkçü, tam bağımsızlıktan yana,
antiemperyalist, devrimci ilkelerinden ödün vermeyen; araştırmacı,
sorgulayan, emekten yana, inandığı ilkeler uğruna yaşamını verebilen
kişiliğini, gelecek kuşaklara aktarmak" amacıyla Ekim 1994'te ailesi
tarafından bir vakıf kurulmuştur. Bu amaç içinde,"Uğur Mumcu ile ilgili yazı,
kitap, süreli yayın, fotoğraf, resim, film... gibi türlü yayın ve etkinlikler
yapmak; bir UĞUR MUMCU GAZETECİLİK MERKEZİ kurarak
ilgili birimlerinde gerekli ürün ve belgeleri toplayıp değerlendirmek, bu
doğrultudaki çalışmalarla gazeteciliğin gelişmesine ve saygınlığının artmasına
katkıda bulunmak; haber alma ve haber verme özgürlüğüne saygılı, laik ve
demokratik cumhuriyetin ilkelerine bağlı, meslek bilgisini ve yeteneğini
geliştirecek araştırmacı gazetecilerin yetişmesi için eğitim kuruluşları
oluşturmak; çağdaş, cumhuriyetçi kuşaklar yetiştirmek için her derecede
eğitim veren kurumlar açmak ve işletmek; amaçla ilgili ve toplumsal alanlarda
bilgi toplamak, çağdaş bilimsel yöntemlerin, incelemelerin geliştirilmesine
katkıda bulunmak, toplantılar düzenlemek, araştırmalar yapmak ve
yaptırmak" yer almaktadır.Eşi Güldal Mumcu ile çocukları Özgür ve Özge'nin,
yönetim kurulunu oluşturduğu, logosu um:ag olan
UĞUR MUMCU ARAŞTIRMACI GAZETECİLİK VAKFI,
kuşkusuz demokrasilerde dördüncü kuvvet sayılan basının, ülkemizdeki sorun
ve sıkıntılarını da, bunların bir vakfın çabalarıyla aşılamayacağını da
bilmektedir. Ancak yaşamı boyunca demokrasinin bütün erdemleri ile
işlemesinin temel koşullarından birinin haber alma özgürlüğü olduğunu
savunan Uğur Mumcu'nun adına kurulan um:ag, araştırmacı gazetecilik
alanında çalışmalarını yoğunlaştıracaktır.Vakıf, Uğur Mumcu'nun önünde
öldürüldüğü, Uğur Mumcu'nun Sokağı 65 numarada kurulmuş, amacının,
birimlerinin belirlenmesi çalışmaları, Aralık 1995'e değin burada yapılmıştır.
Vakfın Danışma Kurulunda İlhan Selçuk, Metin Akpınar, Oktay Ekşi, Yiğit
Gülöksüz, Selim İlkin, Altan Öymen, İlhan Tekeli, Ali Sirmen ve Ercüment
Ulay; Denetleme Kurulunda Gürkan Süler, Selahattin Tokçaer, Sadettin Ulusu
yer almaktadır. Vakfın, mali danışmanlıklarını da Şefik Çakmak ile Barlas
Arat üstlenmişlerdir.Vakfın kurumsal kimlik çalışmaları 1994'te başlamıştır.
Ulusal bir yarışma sonucu, Yurdaer Altıntaş, Bülent Erkmen, Murat Dorkip,
Mengü Ertel, Turhan Selçuk, Ali Ulvi ve Güldal Mumcu'dan oluşan seçici
kurul, vakıf logosunu 587 yapıt arasından seçmiştir. Bu yarışma sonunda
Alper Tunga Şen'in çalışması birinciliğe, Altan Üren'in çalışması ikinciliğe,
Gözde Ural'ın çalışması üçüncülüğe değer bulunmuştur. um:ag logosu,
24 Ocak 1995'ten beri kullanılmaktadır. Çalışmaları yoğunlaşan vakıf,
Aralık 1995'te Atatürk Bulvarındaki 125/ 6 numarayı kiralamış, kendi
içindeki birimleri oluşturmuştur. Ancak eğitim çalışmalarının yoğunlaşması,
yayınlarının artması isteği, çalışanlarının çoğalması, vakfı daha geniş bir yer
arayışına yönlendirmiştir.1997 ortasında vakfın ilgili birimlerince hazırlanan
Eğitim Merkezi tasarısı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığına sunulmuş,
"Geliştirme ve Destekleme Fonu"ndan bu tasarının, mali açıdan
desteklenmesi istenmiştir. Bu istek, ilgili Devlet Bakanlığınca uygun
bulunmuş, Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulunca 1997 Aralığında kabul
edilmiştir. Tasarının kısa sürede onaylanmasından sonra, Paris Caddesi
14 numaradaki yedi katlı yapı satın alınmış, 1998'in ilk aylarında da üstünde
gereken değişikliklerin yapılmasına girişilmiş, tüm onarımları, döşenmesi kısa
sürede tamamlanan yeni yapıya, Temmuz 1998'de geçilmiştir.1997'nin
Temmuzunda, Bakanlar Kurulunca "vergi muafiyeti" de tanınan vakıf,
kurumlaşma çabasını hızlandırmıştır. Vakfın yönetimsel ve mali işlerini
yürüten bölümleriyle birlikte, amacını yaşama geçirmek için oluşturulan
Eğitim, Kültür Sanat, Yayın, Ajans ve İletişim Bölümleri ayrı birimler olarak
çalışmaktadır. Her bölümün sorumlu yöneticileri, bu bölümlerin tasarıları
üzerinde çalışanlarıyla birlikte, çok yakında kurumlaşma yolunda, ISO 9001
belgesine sahip ilk vakıflardan biri olacaktır.
SESLENİŞ
Dağ gibi karayağız birer delikanlıydık. Babamız,sırtında yük taşıyarak
getirdi aşımızı, ekmeğimizi. Arabalar şırıl şırıl ışıklarıyla caddelerden geçerken
bizler bir mumun ışığında bitirdik kitaplarımızı. Kendimiz gibi yaşayan binlerce
yoksulun yüreğini yüreğimizde yaşayarak katıldık o büyük kavgaya. Ecelsiz
öldürüldük. Dövüldük, vurulduk, asıldık. Vurulduk ey halkım, unutma bizi...
Bizleri yok etmek istediler hep. Öldürüldük ey halkım, unutma bizi...
Korkmadan öldük ey halkım, unutma bizi... Bir gün mezarımızda güller açacak
ey halkım, unutma bizi... Bir gün sesimiz, hepimizin kulaklarında yankılanacak
ey halkım, unutma bizi. Özgürlüğe adanmış bir top çiçek gibiyiz şimdi, hep
birlikteyiz ey halkım, unutma bizi, unutma bizi, unutma bizi....
25/08/1975 tarihli Cumhuriyet gazetesinden.
URL: http://www.umag.org.tr
E-Mail: umag@umag.org.tr
Adres: Paris Cad. No: 14
06540 Kavaklıdere ANKARA
Telefon: (0312) 417 77 20 PBX
Faks: (0312) 417 57 46
