BERAT GECESİ

Cenâb-ı Allah, mekanlar içinde mukaddes mekanlar, zamanlar içinde mukaddes zamanlar yaratmıştır.

İçinde bulunduğumuz zaman bakımından Allahü Teâlâ’nın rahmet ve mağfiretini bol bol tecelli ettiği mübarek geceleri teker teker idrak ediyoruz.

Recep ayının ilk Cuma gecesi olan Regâib gecesinde en değerli armağan paketlerine kavuştuk. Peygamberimizin, göklere seyahat mucizesinin gerçekleştiği Mi’rac gecesini bol bol namazla, bol bol ibadet ve dua ile, günahlarımızdan arınarak, çok çok sevap kazanmaya çalıştık.

Kader’deki “ilahi program” ın yürürlüğe girdiği gece olan Berat gecesinde, inşallah beratımızı almaya çalışacağız.

Rabbimizin lütuf ve ihsanının bol bol aktığı, gönüllere nur kattığı bir geceyi yaşayacağız. İşte bu ulvi gece, Berat gecemizdir.

Berat lügatte; borçtan, hastalıklardan, suç ve cezadan kurtulmak, nişan, şehadetname, ferman manaların gelir. Istılahta ise, “Günahlardan kurtulmak, manen temize çıkmak, ilahi af ve rahmete ulaşma” demektir.

İşledikleri hata, kusur ve günahlarını itiraf edip Cenâb-ı Hakka tevbe ve istiğfarda bulunan Müslümanların ilahi rahmete nail olup affedilecekleri umulduğu için bu geceye “BERAT KANDİLİ” (Kurtuluş Gecesi) denilmiştir.

Bu gece sonsuz inayetiyle gönüllere, refah ve huzur bahşeden hidayetiyle Allah’ımız bizleri sıkıntılardan kurtaracaktır. Asrımızın sıkıcı ve ezici engellerini yok ederek alnımıza “Teslim Olma” beratını verecektir. Bu, bir Müslüman için en güzel nişan ve en geçerli madalyadır. İnandığımız, güvendiğimiz, yoluna baş koyduğumuz Allah’ımızın af ve mağfiret ilanıdır.

Berat gecesinin kudsiyetine dair bazı ayet-i kerime ve hadis-i şerifler mevcuttur. Mübarek gece hakkında nazil olan Duhan suresi, Mekke'de nazil olmuş olup bu sûre 59 (ellidokuz) âyettir. Adını, onuncu âyette geçen ve duman manasına gelen "duhan" kelimesinden almıştır. Surenin baş tarafında Cenâb-ı Allah şöyle buyuruyor:

3.Biz onu (Kur'an'ı) mübarek bir gecede indirdik. Kuşkusuz biz uyarıcıyızdır.

5.(Yani)katımızdan (verilen her) emir. Çünkü biz, peygamberler göndermekteyiz. [1]

Ha, Mim diye başladığından halkımız “Hamimler” diye isimlendirmiştir.

Kur’an-ı Kerim mübarek bir gecede indirilmiştir. “Mübarek gece” hangi gecedir? Burada bildirilmemiş. Ama “Kadir” suresinde “O gecenin Kadir Gecesi” olduğunu, Bakara suresinde de, Ramazan ayında indirildiğini Rabbim bize bildirmiştir.

“Allahü Teâlâ Hazretleri, Şaban’ın yarısı gecesinde dünya semasına iner ve Kelb kabilesinin koyunlarının tüyünün adedinden daha çok sayıda günahı affeder.” [2]

Bu hadis nısf-ı Şaban gecesinin faziletini beyan etmektedir. Nısf, “yarı” demek olduğuna göre, nısf-ı Şaban, Şaban ayının ortasındaki günün gecesi demek olur. Bu gece Şaban’ın on beşinci gecesidir. Beraet gecesi de denir.

Hadis metin olarak “... kelb kabilesinin koyunlarının tüyünden daha çok sayıda insana mağfiret eder.” şeklinde anlaşılmaya müsaittir... Ancak alimler o miktarda ashabın bulunmayışını göz önüne alarak tercümede kaydettiğimiz üzere “Kelb koyunlarının tüyünün adedinden daha çok sayıda günahı affeder” şeklinde anlamayı tercih etmişlerdir. Kelb kabilesinin koyunlarının zikri, “Onlar, koyun beslemede diğer kabilelerden ileri oldukları içindir” denmiştir. Böylece Allah’ın rahmet ve mağfiretinin çokluğu daha iyi ifade edilmiş olmaktadır. [3]

BERAT GECESİNİN İSLAM ALEMİNDE DERİN BİR SAYGI İLE KUTLANMASININ SEBEPLERİ

1. Kıblenin değişmesi gibi mühim bir hadisenin bu gece vuku bulmasıdır.

Müslümanlığın ilk yıllarında Kâbe, puthane halinde olduğu için, ilk namazlar Mescid-i Aksa’ya doğru kılınıyordu. Bu itibarla hicretten sonra Mescid-i Şerif’in Kudüs’e doğru yapılmıştır.

Halbuki Sevgili Peygamberimiz, Hz. İbrahim (a.s.)’ın kıblesini istikbal etmek istiyor ve Kudüs’e (Mescid-i Aksa) doğru namaz kılınması, Kâbe’nin arkada kalması kendisine ağır geliyordu. Yalnız Peygamberimiz Mekke’de namaz kılarken Kâbe’yi Mescid-i Aksa ile kendi arasına alırdı. Bu suretle hem Kâbe’ye, hem de Kudüs’e yönlenmiş oldu.

Yahudilerin “Muhammed bizim kıblemize dönüyor da dinimizi beğenmiyor” demeleri daha ziyade üzüntüsüne mucip olduğundan kıblenin tahvilini dilemekten hali kalmıyordu. Bu hal Medine’ye muvasalatından sonra on altı ay kadar devam etmiştir.

Sevgili Peygamberimiz hicretin ikinci senesi Şaban’ın on beşinci Salı günü Bişr bin Benam’ın validesini ziyaret için Beni Seleme yurduna gittiğinde mescitte öğle namazının ikinci rekâtını eda ederken, Kâbe’nin kıble olduğunu beyan eden, “Namazda Mescid-i Haram yani Kâbe tarafına yüzünü çevir ve nerede olursanız Mescid-i Haram tarafına dönünüz.”[4] ayeti nazil olmuştur. Bu vahiy üzerine Peygamberimiz namaz içinde iken Kâbe-i Muazzama tarafına döndü. Cemaat de safları ile birlikte Kâbe’ye doğru yöneldiler ve böylece namazı eda ettiler. İşte bunun için o mescide “Mescid-i Kıbleteyn” iki kıble mescidi adı verildi.

İşte birlik ve beraberliğin işareti, izzetin şiarı olan istikbali kıble bu tarihi hadise ile sabit olmuştur.

2. Afv-ü mağfiret rahmet ve duaların kabul olunduğu mübarek bir gece olmasıdır.

Sevgili Peygamberimizin hayatı boyunca daima ümmetini düşündüğü bir gerçektir. Bunu Cenâb-ı Hakk’a yapmış olduğu niyazlarında da açıkça görmek mümkündür.

Hz. Aişe validemizden rivayet edilen diğer bir hadis-i şerifte şöyle buyruluyor:

“Günün birinde Hz. Peygamber yanıma geldi. Elbiselerini çıkardı. Aradan zaman geçmeden tekrar giyindi. Bunun üzerinde beni bir şüphe, kıskançlık sardı. Ortaklarımızdan birinin yanına gidecek sandım. Ve peşini takip ettim. Medine’nin kabristanı olan Cennetül Baki’de kendisine eriştim. Mü’minlere ve şahitlere dua ve istiğfar ediyordu. Kendi kendime, “Anam babam sana feda olsun. Sen Rabbimin rızası uğrunda, ben ise dünya peşindeyim.” diyerek döndüm.

Neden böyle hızlı nefes alıyorsun? dedi. Ben de “Anam babam sana feda olsun. Yanıma gelip elbiseni çıkardıktan sonra, tekrar gittin, beni bir kıskançlık tuttu. Ortaklarımızdan birinin yanına gideceğini sandım. Nihayet sizi kabristanda dua ederken gördüm” dedim. Bunun üzerine Rasülü Ekrem, “Sana haksızlık mı edeceğimi sandın? Cibril bana geldi şöyle dedi:

“Bu gece Şaban’ın 15. gecesidir. Cenâb-ı Hak da bu gecede Beni Kelp kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısı kadar kimseyi cehennemden azad eder.” dedi. [5]

3. Her önemli işin bu gecede hikmetli bir şekilde ayrımı ve seçimi yapılır.[6]

Yani bütün insanların gelecek seneye kadar rızıkları, ecelleri ve diğer işleri bu gecede yazılır, görevli meleklere teslim edilir. [7]

4. Berat gecesinde kılınan namazların, okunan Kur’an’ların, yapılan tevbe ve istiğfarların fazileti de çok büyüktür.

Bu geceye mahsus bir namaz yoktur. Bu gece hakkında rivayet edilen yüz rekat veya daha az rekat kılmanın faziletine dair yapılagelen rivayetlerin aslı yoktur.

“Bu geceyi kaim olarak, gündüzünü de saim olarak geçirin” Başka söze ne hacet.

“Şaban ayının yarı gecesi (Berat gecesi) oldu mu onu ibadetle geçirin. Gündüzünü de oruç tutun. Zira Allah Teâlâ, bu gece güneşin batışından itibaren dünya semasına rahmete tecelli eder ve şöyle buyurur:

- Yok mu şunu isteyen, yok mu bunu isteyen diyerek sabaha kadar devam eder.” [8]

Peygamberimiz bir gece kalktı, namaza durdu, secdeyi o kadar uzattı ki ruhunu teslim ettiğini sandım, kendisini bu halde görünce kalktım, baş parmağını hareket ettirdim, parmağı hareket edince döndüm, secdede şöyle dediğini işittim:

“Allahım! Azabından affına, gazabından hoşnutluğuna, senden yine sana sığınıyorum. Seni gereği gibi övmekten acizim, sen kendini övdüğün gibi yücesin.”

- Bu gece, Şaban ayının yarısı (Berat) gecesidir. Allah Teâlâ bu gecede kullarının durumuna bakar ve bağışlanmak isteyenleri bağışlar, rahmet isteyenlere rahmetini ihsan eder, ancak kinci olanları geri bırakır” buyurdu. [9]

Görülüyor ki, Berat gecesi, dua ve istekleri kabul edildiği, günahların bağışlandığı çok mübarek bir gecedir. Zamanlar aslında birdir. Ancak Cenâb-ı Hak; kullarının ibadetlerini kat kat mükâfatlandırmak, dua ve isteklerini kabul etmek, tevbelerini kabul ederek, günahlarının bağışlanmasına imkan ve fırsat vermek üzere bazı zamanları daha faziletli kılmıştır.

Rabbimiz kullarını affetmeyi istemektedir. Bu yüzden bazı gün, ay ve gecelere kudsiyet takdir eylemekte, böylesi gün ve gecelerde ibadet edip, tevbe, istiğfarda bulunanları affedeceğini bildirmektedir.

Berat gecesiyle, on beş gün sonraki Ramazan ayımız böylesi tevbe, istiğfar devrelerinin zirvesini teşkil eylemektedir.

Berat gecesinden geçip Ramazan’ı ikmal eden kimsenin hala tevbe, istiğfar edip de kendisini affetmeyişi anlaşılacak şey değildir” diyor alimlerimiz.

“ Bir kul Berat gecesinden geçmiş olsun, Ramazan ayına ulaşmış bulunsun, hala da tevbe, istiğfar edip de ilahi affa nail olmamış bulunsun. Bu mümkün değildir. Olsa olsa bu kul böyle gecelerdeki ilahi rahmetin bolluğunu bilmemekte, ciddi bir tevbe, istiğfar eylememiş bulunmaktadır.

Buna rağmen Kadir gecesi gibi mukaddes bir gece olan Berat gecesinin af ve bağışından mahrum kalıp istifade edemeyen bazı günahkarlar da vardır. Hadis-i şerifte bu günahların sahipleri sıralanmış, dikkatlerimize, aftan mahrum bırakan bu günahlar sunulmuştur. İsterseniz biz de şöyle bir göz atalım sahibini aftan mahrum bırakan bu günahlara. Bakalım hangi günahlar insanın manevi hayatını mahvediyor, ahiret saadetine engellemede bulunuyor. Sahibinin felaketine sebep oluyor.

1. Allah’a şirk koşan umumi aftan mahrum kalır. Halbuki Allah (c.c) birdir, ortağa, yardımcıya asla ihtiyacı söz konusu değildir. “Ortağı, yardımcısı var” demek, Allah’a şirk koşmaktır.

2. Anasına, babasına isyan eden, itaatten çıkan, hizmetlerini görmeyip, haklarını eda etmeyen evlad.

3. İçkide israr eden, vazgeçmeyi, düşünmeyen, bu konuda tevbe, istiğfarı aklına getirmeyen adam.

4. Din kardeşine haksız yere kindarlık eden, haksız olduğu halde ona düşmanlığını sürdürmek isteyen insan. Halbuki hem haksız olup hem de kindarlığını sürdürmek din kardeşliğiyle bağdaşan bir tutum olamaz. Böylesine kinli kimseler de aftan istisna edilen kimselerden olurlar.

5. Akrabasıyla alakasını kesen, imkanı olduğu halde onların ihtiyacını görmezlikten gelip sıla-i rahmi ihmal eden kimse de ilahi aftan mahrum kalanlardan.

6. Gurur ve kibir sahipleri: Sadece kendini beğenenler, kibirlenip büyüklük taslayanlar, hayat ve ihtişamlarına mağrur olanlar. [10]

Mübarek geceleri ve günleri ihya etmek müstehab ve güzel adetlerimizdendir. İmanımızın kemaline, dünya ve ahiret saadetine vesiledir.

Bu bakımdan mübarek gecelere önem vermeliyiz ve bu geceleri ihya etmeliyiz. Bunu sadece kendimiz değil, aile efradımıza, konu-komşu, hısım-akraba, eş ve dostlarımıza da aynı şekilde gecenin ihyası için telkinatta bulunmalıyız.

- Uzak akrabalarımızı, dostlarımızı telefonla arayarak kandillerini tebrik etmeliyiz.

- Nefsimiz, ailemiz, akraba, eş ve dostlarımız, aziz milletimiz ve bütün Müslümanların saadeti ve selameti için dua etmeliyiz.

- Çünkü bu mübarek günlerde, gecelerde ve aylarda yapılan duaların kabul olacağına dair Sevgili Peygamberimiz şöyle buyurmaktadır:

“Beş gece vardır ki, onlarda yapılan dualar geri çevrilmez, muhakkak kabul olunur. Bunlar:

Soru: Mevlit Kandili’nde yüz rekat namaz kılınacakmış. İkişer rekat olarak mı kılacağız? Niyeti nasıl yapacağız?

Mezkur soruda asıl cevaplandırılması gereken husus, bize göre yüz rekat namazın nasıl kılınacağı ve niyetin nasıl yapılacağı değil, aksine kandil mefhumu –mübarek gece de denilebilir- ile, bu kandilleri kutlama şekilleri adına söylenen –ki soruda da o istikamettedir- şeylerin doğruluğudur.

Hemen herkesin bildiği gibi halkımızın kandil günleri adını verdikleri günler Mevlit, Regâib, Mirac, Beraat ve Kadir olmak üzere beş tanedir. Mevlit hariç diğerleri üç aylar olarak bilinen Receb, Şaban ve Ramazan ayları içindedir. Çok açık ve net bir biçimde ifade edelim ki, bu geceler içinde Efendimiz’in sahih hadislerle ihyasını emrettiği tek gece Kadir Gecesi’dir. Berat Gecesi’nin mahiyeti ve ihyası adına ise İbni Mace’de geçen bir rivayet vardır. [13] Mirac ve hele Regâib için bir rivayet bulmak imkansızdır hadis külliyatı arasında. Ama bu, Regâib ve Mirac’ın hiçbir kudsiyeti yok demek değildir. Mirac, hemen herkesin bildiği gibi Allah Rasülü (s.a.s.)’nün Rabbisi ile mülaki olduğu gece, Regâib ise en müstakim yoruma göre Hz. Âmine’nin Hz. Muhammed (s.a.v.)’e hamile olduğunu anladığı gecedir. Mevlit’e gelince; bu Efendimiz’in doğum yıldönümüdür. İhtimal, tarihi seyir içinde Berat ve Kadir gecelerinin ihya edilmesi hakkında vârid olan hadislerden hareketle Müslümanlar sıra dışı özelliklere sahip bu üç günü de onlara ilave etmişlerdir.

Buraya kadar aktardığımız bilgilerden, bizim Regâib, Mirac ve Mevlit’in Berat ve Kadir’e ilave edilmesine, dolayısıyla sair günlerden daha farklı bir biçimde bu günleri geçirmeye karşı olduğumuz zannedilmesin. Aksine biz oruç, namaz, sadaka, sıla-ı rahim gibi ibadetlerin yapılmasına vesile olduğu için bunların teşvik edilmesi gerektiğine inanıyoruz. Yalnız yapıla gelen şeylerin İslami naslara aykırı olmaması şartıyla...

Kandil gecelerinin mahiyetini böylece özetledikten sonra kutlama şekillerine geçelim; bilindiği gibi, kandil günlerinin gündüzleri oruçlu gecirilir; geceleri camilerde veya başka mekanlarda bir araya gelinerek vaazlar ve sohbetler yapılır, Kur’an veya mevlitler okunur, nafile veya kaza namazları kılınır, akrabalar, komşular ziyaret edilip, hayır duaları alınır, kısmen de olsa aile içi hediyeleşmeler olur. Bunların hepsi ayet ve hadislerde yeri olan dolayısıyla “İslami” damgası vurulabilecek uygulamalardır. Yalnız hemen ilave edelim, bunlar İslam’ın “olmazsa olmaz” şartları arasında yer alan unsurlar değildir. Onun için kandil günlerinde oruç tutmayanların oruç tutanlar tarafından yadırganması, geceleri sabaha kadar ihya etmeyenlerin değişik değerlendirmelere konu olması doğru değildir. Bu ferdi ve iradi bir olaydır. Tutup-tutmama, kalıp-kalmama hususunda fert tamamıyla muhayyerdir. Sevabı veya varsa günahı ferde râcidir. Nafilelerin teşhir edilmemesi ihlasın genel prensipleri arasındadır. Yetiştiğim muhit itibari ile bu türlü anlayışlara şahit olmam sebebiyle, bu uyarıya yapmakta fayda mülahaza ettim.

Yukarıda belirttiğimiz kandil gecesini ihya uygulamalarında en çok dikkat edilmesi gereken husus, herhalde ve hiç şüphesiz nafile namazlardır. Her şeyden önce şunu belirtelim: Allah Rasülü’nün bu geceler mahsus olmak üzere kıldığı bir namaz yoktur. Sadece Kadir Gecesi için mutlak ihya emri ve bir de Hz. Aişe validemize öğrettiği “Allah’ım Sen affedicisin, affetmeyi seversin. Beni de affet” duası vardır. [14] Bunun ötesinde sahih hadisler arasında başka bir şey göstermek mümkün değildir. Buna rağmen bazı kitaplarda soruda bahsedildiği gibi yüz rekat namaz, her rekatta Fatiha’dan sonra on ihlas veya üç Kadir suresi, bir ihlas vb. rivayetvâri bilgilere rastlıyoruz. Rahatlıkla ifade edelim ki; bunların hiçbirinin Efendimiz’e isnadı mümkün olmadığı gibi, bunlar ibadet ahkamına da aykırıdır. İbadet alanında ortaya konan şeylerin mutlaka Allah Rasülü mahreçli olması şarttır. Aksi takdirde bid’atlar İslam toplumunu çepeçevre kuşatmaya başlar. Zaten bugün olan da bundan başka bir şey değildir. Kaldı ki Efendimiz (s.a.s.) “Kim şu dine uymayan bir şeyi uyduracak olursa, bu merduddur, kabul edilmez.” [15] buyurarak buna asırlar önce işarette bulunmuştur. Onun için Efendimiz’den mervi olmayan, başkan bir tabirle mesnun olmayan, bir ibadet şeklini dayatmak doğru olmasa gerektir. Şuurlu Müslümanların bu türlü bid’atların toplumda yer etmesine imkan vermemesi gerekmektedir.

İbadet ahkamına aykırı dediğimiz husus da mesela Fatiha’dan sonra herhangi bir surenin on defa okunması gibi şeylerdir ki, bütün fıkıh uleması bun en azından mekruh hükmünü vermektedir. Zira bu da mesnun değildir. Cemaatle nafile namaz kılmak için cemaate çağrıda bulunulmasına Ömer Nasuhi Bilmen mekruh demektedir. [16]

Hülâsa; kandil günleri nass veya yorum olarak bir asla dayanmaktadır. Bu günlerin geceleri ve gündüzler ile birlikte ihya edilmesi İslami öğretiler açısından teşvik edilen, edilmesi gereken bir husustur. Yalnız ihyanın mutlaka ayet ve hadislerle çerçevesi çizilen alan içinde olması şarttır. Hayırlı Cumalar....

Kendisinde kudsi hadiseler cereyan etmiş olan gün ve geceler bizlere bir şeyler kazandırmalı, o gecenin hürmetine yeni fikri ve imani inkişaflar elde etmeliyiz. Şayet, kudsi gün ve geceleri yaşıyor, mukaddes zamanın içinden sıyrılıp geçiyor, yeni bir mefhum ve azme sahip olamıyorsak, bu zamanı değerlendiremediğimizin, gereği kadar ihya edemediğimizin delilidir.

Kandil gecelerin, mukaddes günleri ihya edip etmediğimizi anlamak isterseniz bu mana içinde kendinizi inceleyin. Yeni bir karar alıp, yeni bir fikre sahip olmuşsanız tebrike şayansınız. Geceyi ihya etmiş, en muteber haliyle değerlendirmişsinizdir.

Geceye girişinizle çıkışınız bir olmuşsa, yani ondan evvelki halinizle, sonraki haliniz aynı ise üzülmekte, esef etmekte haklısınız. Zira çok değerli bir zamanı harcamış, yeni bir ilham elde edemeden kaçırmışsınız.

Allah (c.c.)’ın her gün ve gecesi, mukadder olduğu, bir gün ve gecenin diğerinden farklı yaratılışta olmadığı halde, bazı gün ve gecelerin diğerinden ayrılışının hikmet ve maslahatı da buradadır. Yeknesak bir hayat tarzı içinde devam eden gecelerde bir ayrılık, farklılık duyacak, kendini kontrol edip, hayatına çeki düzen verecektir ki, diğer gün ve gecelerde farklı bir zamanı, hikmetine uygun şekilde yaşamış olsun.

Eskiler geceyi, (ihya) diye isimlendirirlerdi. (İhya) kelimesinin manası diriltmek, canlandırmaktır. Demek ki böyle gecelerden istifade edemeyen, yeni bir fikir ve mana alamayanlar geceyi ihya edememişler, belki de öldürmüşlerdir.

Gecenin ihyasının nasıl olacağını soranlar, iç alemlerine dalmalı, tefekkür etmeli, gelmişini, geçmişini bir bir hayalinde canlandırıp, mukayeseler yapmalıdır.

Kimler vardı bu alemde? Şimdi kimler kalıyor bu hanegâhta? Yarın kendisi de ruhlar alemine geçmişler arasına karışacak, kendinden sonra gelenler onu ancak hizmetleri ve hatıraları ile hatırlayacaklardır.

Yolların toz savurduğu gibi hayatı, savurup gitme!... Geride eserler, hizmetler kalsın. Vasıtanla imana girenler, hizmetler içinde yer almalar... gibi eserlerin yaşasın bu alemde.

Sahralar dolusu koyunu sadaka vermek bir adamın imana ve İslam’a yakınlaşmasına yapılan yardım kadar kıymetli değildir.

Kandil gecesinde düşünmeliyiz bunları. Var mı imana, İslam’a hizmetiniz? Tutuyor muyuz böyle kudsî hizmetin ucundan bucağından? Yoksa sadece nefsimizi düşünüyor, bir yaralı parmağı sarmayan hasisler silsilesine mi dahil oluyoruz? Meşhur tabiriyle (ot gibi bitip ot gibi giden) niceleri var bu alemde. Biz de onlardan biri mi oluyoruz yoksa? Kainatın Fahri Ebedisi bizlere;

“- Ümmetim fesada gittiği zamanda sünnetim üzere yaşayanlara yüz şehid sevabı verilecektir” buyurmuştur. Onun sünnet üzere hayatı imana, İslam’a hizmet ile geçmiş, bütün kudsi ömrü, hayırlı hizmetlerin tesisi ve inşası ile bize örnek olmuştur.

Acaba bizler sünnet üzere yaşamayı böyle mi anlıyoruz? Yoksa sadece namazın sünnetlerini kılıp yüz şehit ecrine layık mı olduk, diyoruz?

“Hayatımızı değerlendiriyor muyuz? Midemizin ihtiyacı dışında imanımızın ihtiyacı olan hizmetlerimiz hayatımızı zinetlendiriyor, ömrümüzü değerlendiriyor mu? Var mı böyle kudsi hizmetin ucundan bucağından tutuşumuz? Varsa seviyesi nedir? İmkanımızla mütenasip midir?”

Şunu unutmamalıyız ki, insan hayata birkaç defa gelmez. Bu hayat, bu imtihan meydanına geliş tek defadır ve geri dönüşü de yoktur. Ne kazanacaksak bu gelişte, ne elde edeceksek şu andır.

Size bu manaların tefekkürü içinde yaşayıp kararlar vereceğiniz Berat geceleri diler, imana, İslam’a hizmetle kudsileşen ömürler niyaz ederim.

BERATIMIZI ALALIM BU GECE

Bu gece sonsuz inayetiyle, gönüllere refah ve huzur bahşeden hidayetiyle Allahımız bizleri sıkıntılardan kurtaracaktır. Asrımızın sıkıcı ve ezici engellerini yok ederek alnımıza “Teslim olma” beratını verecektir. Bu, bir müslüman için en güzel nişan ve en geçerli madalyadır. İnandığımız, güvendiğimiz, yoluna baş koyduğumuz Allahımızın af ve merhamet ilanıdır. O öyle bir Allahtır ki, “Var mı tövbe ve istiğfar eden, mağfiret edeyim” diyen Allah’tır. “Kulum bana bir karış yaklaşırsa ben ona bir adım yaklaşırım” diye ferman buyuran Allah’tır. Biz günahkar kullarına rahmet kapılarını açan Allah’tır.

Kulu olmakla şeref duyduğumuz Allahımız, bu gecenin hürmetine, günahlarımızı af edeceğini müjdelemektedir.

Berat gecesinin kudsiyetiyle yepyeni bir güne, taze bir hayata başlıyoruz. Günahlarla kararan ömür dosyamızın yerine Berat’ın af ve merhametiyle başlayan yepyeni bir sayfa açılıyor. Bu bembeyaz sayfaları iyi değerlendirelim.

Bu gece camilerimiz ışıklandırılacak, mü’minler de camilerin arka bölümlerine varıncaya kadar, kadın-erkek, genç-ihtiyar, fakir-zengin herkes camilerin her yerinde diz çökecek, namazdan önce veya sonra yapılacak olan gecenin önemini içeren konuşmayı dinleyeceklerdir. Herkes huşu içinde ruhunu yücelere yükseltmiş, bir nevi yaratılış sırrındaki espriyi yakalamaya çalışmaktadır.

Her mü’min, kendini denetlemeye, değerlendirmeye çalışmaktadır. Bir kere daha geçmişimizin muhasebesini yapıp, geleceğe hazırlıklı olmanın tedbirlerini almalı ve sormalıyız:

1. Ey Allah’ı seviyorum diyen müslüman! Borçlu olduğun kulluk vazifeni yapabiliyor musun?

2. Peygamberimi seviyorum diyen müslüman! Onun sünnetini, ahlakını yaşayabiliyor musun?

3. Şeytanın düşman olduğunu Kur’an söylüyor, sen de biliyorsun. İman gücün ile karşı koyabiliyor musun?

4. Cennet haktır dediğin, inandığın ve onu arzuladığın halde ona layık neyin var?

5. Cehennnem de haktır diyorsun, -haklı olarak- korkuyorsun, ama cehenneme sokacak kötülüklerden uzak durabiliyor musun?

7. Kendi suçlarını düzeltip tövbe etmek varken, onun bunun ayıbıyla neden uğraşıyorsun?

8. Geçen yılın bu mübarek günlerinde beraber olduğun halde, şu anda göremediğin eşin, dostun, akraba ve arkadaşlarını düşünüp kendine çeki-düzen verebiliyor musun?

9. Hep kendin için çalıştın, durdun. Bugüne kadar İslam’ın yaşamasına katkıda bulunacak bir hizmetin var mı? Kaç kişiyi müslüman yaptın? Kaç yetimin başını okşadın, karnını doyurdun, üstünü giydirdin? Senden sonra insanlığa hizmet edecek, malından, ilminden, neslinden ve örnek ahlakından bir evlat kazanabildin mi?

Evet, bütün bunları kendimize sorup bir durum değerlendirmesi yapmak, bu mübarek gün ve gecelerin şuuruna varmak demektir. Her an günah lekeleriyle kirlenen dudakları duaya, gönülleri dergaha yöneltmek için verilmiş olan büyük bir fırsattır. İnsanların hayat defterine hayırların kaydedilmesine, hataların affedilmesine, sevapların verilmesine vesile teşkil eden bir nimettir.

Yalvaran elleri boş çevirmeyen Allah’ın kuluyuz. O’nun huzurundaki duygularımızla hareket edelim. Gidişimize bir yön verelim. Yaratılış gayemiz olan ibadetimizi ihmal etmeyelim. Toplum ilişkilerimize de önem verelim. Büyük mahkemeye kul hakkı ile düşmeyelim. Herkesi sevelim. Fikirlere hürmet edelim. Kimseden korkmamak için, kimseyi korkutmayalım. İncinmemek için kimseyi incitmeyelim. Gönüllere taht kuralım. Hakkın rızasına giden yola varalım. Berat gecesinde Beratımızı almaya çalışalım.

Berat gecesinde, tövbe, dua, niyaz ve istiğfarlarımızla Allah’a yaklaşmaya ve kendimizi affettirmeye çalışmalıyız. Ayrıca bol bol düşünerek Kur’an okumalı, kaza namazı kılmalı, kendimiz için, ailemiz için, milletimiz için ve bütün insanlık için ellerimizi Yüce Rabbimize açıp dualar etmeliyiz. Bu gecelerde yapılacak ibadetlerin, verilecek sadakaların daha çok kabul edileceği inancımızı hatırlayarak Allah’ın türlü nimetleri ile bizi sevindirdiği gibi bizler de birer yoksul aile bulup ihsan ve ikramla sevindirmeliyiz. Hastaları ziyaret etmeli, kimsesizlerin gönlünü almalı, büyüklerimize saygımızı, küçüklerimize sevgimizi en uygun usul ve yolla mutlaka göstermeli ve “Yüce İslam’ın size ikramıdır” demeliyiz. Bu gecede, tövbe ve niyazlarımızla kurtulacağımız her türlü davranışımızı bir kenara bırakmalı ve geleceğimizi de hiçbir kötü davranışımızı bir kenara bırakmalı ve geleceğimizi de hiçbir kötü davranışın gölgelenmesine müsaade etmemeliyiz.

Bütün mü’minlerin mübarek Berat gecelerini tebrik ediyor, bu mübarek gecede Allah’a kul olmada üstün gayretler göstereceğinize inanıyor ve beratımızı bu gecede alanlardan olmamızı Cenâb-ı Allah’tan niyaz ediyorum.

“Bu geceyi ibadetle geçiren Mü’minler beraat ederler, kurtulur” diyorlar.

“İbadet” deyince akla evvelâ haramları terk etmek gelir. Bunlar içki, kumar, fuhuş, yalan, gıybet, dedikodu, tembellik, cahillik, beceriksizlik gibi. Özellikle kötü alışkanlıklar terk edilmeli.

Günümüzde sünnetlere önem verilmekte farzlar ihmal edilmektedir. Mesela yemekten evvel elleri yıkamak, besmele çekme, tuz ile yemeğe başlamak sünnettir. Fakat yemek haram ise, bu sünnetler havaya gider.

Müslümanlar üç yüz senedir “ibadet” kelimesini anlamadıklarından, üç yüz senedir “bereat” etmediler, bunun için her yerde öldürülen, aç kalan, dövülen, sürülen Müslümanlar.

“Bu gece Mü’minler affa uğrayıp, günahlardan kurtulacak...” deniyor. Tevbe etmeyenler af istemiyor demektir. Af istemeyenler neden affedilsin?

Seve seve günah işleyenler, günahtan nasıl kurtulacak? Bunlar beraat kandilinden nasibini nasıl alacak?

Hıristiyanlık tahrif edilip, İnciller’e beşerin eli karıştığından onlar kiliseye gidip “günah çıkarıyor.” Yani bir Hıristiyan gönlüne göre yaşayacak, sonra kiliseye gidip, papaza günahını itiraf edecek o da buna vaftiz edip, temizleyecek.... Yahut birkaç kuruş verip cenneti de satın alacak....

Bu hal bir kısım Müslümanlar da da görülüyor. “Haccını ifa etti mi anadan doğmuş gibi tertemiz olursun...”

Halbuki Allah’a asker olmak demek, kumandana itaat ettiğimiz kadar Allah’a da itaat edersek kurtuluruz. Bunun da şartı: Haramları terk, helalleri yapmaktır.

İslamiyet bir bütün halinde ele alınırsa, Müslüman muamelattan, İslam iktisadından haberdar olsun.... Sözünde durur, borcunu öder, yaptığı işi sağlam yaparsa rızkı genişler. Tembel, beceriksiz, cahil insanın tepesine rızık yağacak değil ya....

Bu devirde İslam ülkelerinin hepsi Hıristiyan devletlerden yardım alıyor. Dindarların ekserisi fakirdir. Demek ki bunlar Berat kandillerinden nasibimin almamış veya bu kandil semtimize uğramamış bereat etmemişiz, sürünüyoruz.

Bu kandilde rızık gibi ecel de tayin edilirmiş; fakir zengin; üstün düşkün taksimi yapılırmış...

Şimdi Müslümanların payına fakirlik, ölüm düşmüş, demek ki meziyetlerimiz gibi faziletlerimiz de düşman tarafına göç etmiş, biz düştükçe düşmüşüz.

Bu gece bir senelik sevapla, günah gündeme gelirmiş, tartışılırmış, sevap ağır geldi mi kurtuldu, günah ağır gelirse yandı...

Kış geldi, meşe, çınar, çalı gibi ağaçları kesip yaktıkları gibi, meyva vermeyen ağaçları da odun yaparlar.

Müslüman ibadet meyvası vermeli, haramlardan kaçıp, helaları yapmalı ki yanmıya....

Bir hadis-i şerifte mealen buyuruluyor ki: “Bu gece Beni Kelb kabilesin koyunlarının tüyleri sayısınca mü’mini Allah cehennemden kurtarır.”

Allah Rahman ve Rahim olduğundan ahiretimizi cennet edebilir. Fakat dünyamızı nasıl cennet edeceğiz?

İslamiyet dünya ve ahiretimizi cennet etmek için gönderilmiş bir dindir. Dünyasını cennet edememiş bir mü’min, İslam’ı anlamamıştır.

Berat Kandili’nde tevbe ederek berat etmeyi, af olmayı Allah cümlemize nasip etmiş, yeter ki bu nasipten payımızı alalım.

Allah’ın rahmeti her gece müsavi yağan yağmur gibidir, taşlar istifade etmez.

Şimdi bize düşen, bu gecede nefsimizin ve hayatımızın muhasebesini yapmaktır.

Hayatımızın hesabını yaparak kârımızın ve zararımızın bilançosunu çıkarmaktır.

Hangimizin elinde bir sene daha yaşayacağımıza dair bir garanti vardır? Ölümü akıllarından bile geçirmeyen milyonlarca kişi, bu geçen bir sene içinde dünya denilen yerden ahirete intikal etti. Bizler de biliyoruz ki, ömür sermayemiz her geçen gün bitmekte, buna karşılık bir çıkarımızın günahları artmaktadır.

İşte her gün artan günah yükünden kurtulmak için Allah’ın bizlere bahşettiği Berat gecesi lütfundan istifade edelim. Hayatımızın muhasebesini yapalım. Allah’ın açık olan tevbe kapısına iltica edelim. Rasül-ü Ekrem (s.a.v.) Efendimiz bu gecenin namaz ile ihyasını, gündüzün oruç ile geçirilmesini istemiş, güneşin batmasından o gece şafak sökünceye kadar Cenâb-ı Hak (c.c.) tarafından dua ve tevbenin kabul edileceğini müjdelemiştir. Bu muştuyu alabilenlere müjdeler olsun....

Uyanık bir kalple Allah’a dua ve niyazda bulunalım. Günahlarımıza tevbe ve istiğfar edelim. Bir sene boyunca yaptığımız işlerin vicdani muhasebesini yapalım. Allah’ın vermiş olduğu bunca nimetlere şükredelim. Yoksullara, kimsesizlere yardım elini uzatalım. Dargınlıkları kaldıralım, içki, zina, kin, nefret, kibir, adam öldürme ve her türlü haramları terk edelim. Hareketlerimizle, çoluğumuza, çocuğumuza güzel örnek olalım. Bu gece bol bol Kur’an okuyalım, namaz kılalım, zikir edelim, ölülerimizi ve şehitlerimizi rahmetle analım.

Şüphesiz, dini ve milli günlerin ve gecelerin millet, hayatında büyük yeri ve değeri vardır. Milletler, böyle anlarda barışmak, kaynaşmak ve yardımlaşmak suretiyle millet olmanın ve toplu halde yaşamanın zevkini tadarlar. Fertler, bu gibi zamanlarda nefis muhasebesi yapmak suretiyle geçmişi hakkında bir değerlendirme yapma imkanına kavuşurlar. Bu değerlendirme sorusuna göre ve geçmişten edindiği tecrübenin ışığı altında geleceğinin planını çizmeye gayret sarf ederler. İşte böyle bir ruh haleti içerisinde ibadet ve taate yönelerek günah işlememeye azmettiği gibi, geçmiş hatalarının bağışlanması için de Cenâb-ı Allah’a tevbe ve istiğfarda bulunurlar. Sözümüz bu noktaya gelmişken kısa bir açıklama yapmayı yararlı bulmaktayız. Bilindiği gibi haklar:

Allah hakkı ve kul hakkı şeklinde sınıflandırılır. Allah’a karşı günah işleyen, bir suç irtikab eden bir kimse yaptığına pişmanlık duyarak ve samimi olarak affını isterse rahmeti geniş olan Cenâb-ı Allah dilerse onu bağışlar. Kul hakkına gelince: Onun bağışlanması için tek çare o hakkı sahibine iade etmek veya hak sahibi ile helalleşmesidir. Burada kısa bir açıklama yapmak suretiyle kul hakkına tecavüzün nasıl tehlikeli bir şey olduğuna işaret etmiş olduk.

Hülâsa: İdrak ettiğimiz bu gece Allahü Teâlâ’nın rahmetinin bol bol tecelli ettiği bir gecedir. Ancak böyle gecelerden kimlerin nasibini alacağını belirttik.

Geliniz hep beraber, mukadderatımızın tayin olduğu, amellerimizin Rabbimize arzolunduğu şu mübarek gecede nefsimizin ve hayatımızın muhasebesini yapalım. Bir yıllık kâr ve zararımızın bilançosunu çıkaralım. Abid isek, alimsek ilmimizin, zengin isek milyarlarımızın, fakir isek sabrımızın, hayırsever isek yardımlarımızın Allah (c.c.) yanındaki değeri ve değmezi nedir ve ne değildir diye geliniz uzun uzun düşünelim, tefekkür edelim.

Ramazan ayının müjdecisi Berat gecesinin tüm İslam alemine hidayet ve mağfiret vesilesi olmasını temenni ederim. [20]

[1] Duhan 44/1-5.

[2] Tirmizi Savm 39 (739)

[3] İbrahim Canan, Kütüb-ü Site Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992, c.13, s.137-138.

[4] Bakara, 2/144.

[5] Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6/28; Tirmizi, Savm 39; İbni Mace, İkame, 191

[6] Duhan 44/4.

[7] Elmalı, c.6, s.4395; Alusi, c.25, s.113; Çantay, c.2, s.905.

[8] el-Terğib ve’t-Terhib, c.2, s. 119 (Beyhaki rivayet etmiştir); İbni Mace, İkametü’s-Selah, H. No:1388, 1/444; Tac, II, 107.

[9] İbni Mace; c.1, s.444,Terğib ve’t-Terhib, c. 2, s119.

[10] Ahmet Şahin, Sohbetler, “Berat Gecesinde Affedilmeyenler, Zaman Gazetesi, 05.01.1996; Ragıp Güzel, Berat Gecesi, Güher Yayınları, İstanbul, 1990, s.5-6.

[11] Deylemi, Firdevs, 2/196, No:2975.

[12] Ahmet Kurucan, Fıkıh Dünyası “Kandil Gecelerini İhya”, Zaman Gazetesi, 12 Eylül 1997.

[13] İbn-i Mêce, İkâmet’s-Salat, 191.

[14] Tirmizi, Davât, 89.

[15] Buhari, İ’tisam 5, Büyû 60, Sulh, 5; Müslim, Akdiye 18; Ebud Davut, Sünnet 6.

[16] Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, s. 187.

[17] Ahmet Şahin, Sohbetler, “Kandil Gecelerimiz Nasıl Geçiyor?”, Zaman Gazetesi, 06.0.21993,

[18] Hekimoğlu İsmail, Tefekkür, “Berat Kandili”, Zaman Gazetesi, 06.02.1993

[19] Talip Uluşan, Berat Kandili, Diyanett Aylık Dergi, Ekim 2002, Sayı:142, s. 40.

[20] Mehmet Talu, Milli Gazete, 05.01.1996.