8 juli
Nog altijd in de Drome. De acute lumbago die ik net voor mijn vertrek kreeg,
speelt me logischerwijs nog steeds parten. Marleen heeft voor mij een
massage-olie samengesteld, gebaseerd op een recept van Dr. Zhiri. Avocado-olie
(omdat we die bij hebben) gemengd met etherische olie van Kerryplant, Laurier en
Gaultheria. Marc, onze kinesist van dienst, heeft 'mijn heupen gecorrigeerd'.
Het voordeel van 'iets te hebben' is dat mensen tijdelijk iets voor je doen.
Klagen mag ik dus niet. Niet over de mensen en zeker niet over mijn heupen. Als
je weet dat ik op 3 juli volledig plat lag en me nauwelijks kon bewegen, dan mag
ik nu wel tevreden zijn. De anti-inflammatoire spuit die ik toen gekregen heb,
zal zeker ook wel wat geholpen hebben.
10 juli
In de Drome tussen Luc-en-Diois en Bellegarde richting col, in de vlakte nog wat
onrijpe groene noten geplukt of gestolen. Het is niet altijd duidelijk of het
bomen zijn die zomaar langs de weg groeien of dat we in een boomgaard
terechtgekomen zijn. In elk geval onze bedoelingen zijn goed, we willen er een
notenlikeur mee te maken.
Recepten?
10 groene noten in vieren gedeeld, de schil van een bittere appelsien (Citrus
aurantium), 20 klontjes suiker, eventueel 5 kruidnagels of kaneel, dit alles
overgieten met 4 liter rode wijn (Beaujolais, Cote du Rhone) en 0,5 liter
brandewijn van 40°, laten trekken (maceraat) 40 dagen op een koele, beschaduwde
plaats. Dan zeven en nog een tijdje laten rusten. De likeur wordt beter met de
maanden en de jaren. Waarom is niet duidelijk.
Andere mogelijke ingredienten: vele amara aromatica anijs, venkel, engelwortel
of specerijen zoals steranijs en muskaatnoot.
De Notenboom krijgt dit jaar nogal wat aandacht in mijn leventje, vooral door
de
belangstelling voor bomen van mijn beste vriendin. Zo hebben we de voorbije
maand verschillende zaailingen van de Juglans in en rondom onze tuin gevonden.
Ze zijn er waarschijnlijk gebracht door de eekhoorntjes of zou gewoon verlangen
naar noten en notenbomen ook al helpen.
11 juli
Een kleine avondwandeling in de Drome bij Bellegarde. Terug geworpen in de tijd.
Op de weg in de schemering, een oud heksachig vrouwtje met oude hond en 7
geitjes ontmoet. Een kruidenvrouwtje? Een echte herborist? En ik een valse
herborist?, een verleden tijd achterna lopend? Ik blijf hopen de nieuwe
herborist te worden, die oude en nieuwe waarden kan samenbrengen.
Verderop kruist het beekje ons pad; 2 wegen, één van water en één van aarde.
De mens noemt dit een doorwaadbare plaats, een gué, de plaats waar we, soms,
veilig aan de overkant geraken om onze weg te vervolgen. De juiste weg?
12 juli
Bellegarde, het oogsten van zaad langs de graanakker: Doorwas, gewoon de naam
van een plant in het Latijn Bupleurum falcatum en Bolderik, een zeldzaam
akkeronkruid met giftige zaden.
15 juli
Er groeit Postelein in mijn tuin.
Een onkruid dat bij ons steeds meer voor komt en dat zich tezelfdertijd ook
ontpopt als een nuttige en gezonde plant. Deze Portulaca oleracea is
traditioneel veel gebruikt geweest als wilde sla. De laatste jaren is ontdekt
dat de blaadjes een zeer rijke bron van omega-3-vetzuren zijn. Toch merkwaardig,
omdat vetten vooral in zaden van planten voorkomen en omega-3-vetzuren vooral in
visolie. Ik heb soms ook de indruk dat hij een beetje naar vis smaakt. Of is dat
pure inbeelding?
Portulaca oleracea L. - Postelein
Botanie
Een kruipende, dikbladige eenjarige met kleine gele bloemen, die bij mij tussen
de steentjes van de oprit groeit. Een echte cultuurvolger (wegen, tuintjes,
wijngaarden).
De naam Portulaca komt waarschijnlijk van het latijnse portula, kleine deur,
omdat de vrucht zich als een deurtje opent, om de zwarte, glimmende zaadjes hun
verspreidend werk te laten doen.
De Postelein hoort samen met de Winterpostelein en de Montia tot de kleine
familie van de Portulacaceae.
Samenstelling
-Opvallend veel 15,9 % vetten, vooral omeegga-3-vetzuren (400 mg
alpha-linoleenzuur per 100gr verse plant)
-Zeer veel anti-oxydanten vit. C 500mg, VViit. E 200mg, bbeta-caroteen 40mg per
100gr droge plant, glutathion en andere vitaminen (B1, B2, PP)
-Verdere voedingswaarde: calcium 100mg, kkaalium 580mg, mmagnesium 68mg
-Verder tyramine, noradrenaline en dopamiinne (Rombi 19988), neurotransmitters die
van belang zijn voor ons geestelijk welbevinden
Gebruik
Vooral rauw in salade met olijfolie (regime crétois): lekkerder en betere
opname
Decoct, afkooksel van de verse plant
6 augustus
Nog altijd bloedheet in België
We hebben samen een kruidenmengsel van Maurice Messegué geplukt voor Marleen
haar dochter. Rationeel gezien, zijn het recepturen die niet altijd te verklaren
zijn en praktisch zijn ze soms moeilijk samen te stellen. Maar romantisch is het
wel en misschien is dat ook energetisch wel belangrijk.
Ik bedoel het directe, zoeken en plukken van de planten in de natuur of in mijn
geval nu op ons gecontroleerd wild stukje grond in Schriek, is misschien wel de
essentie van de kruidengeneeskunde. Plukken is het rationele met het emotionele
in evenwicht brengen! Dus er tegenaan!
Wat hebben we nodig: (1) braambladeren, die zijn al eens afgemaaid maar daardoor
zijn er nu mooie, jonge blaadjes te plukken, rationeel gezien zijn de
braambladeren vooral looistofplanten, die bij diarree gebruikt worden; (2) klein
kaasjeskruid bloemen en blad staat er in het recept, wij hebben alleen het groot
kaasjeskruid, dus plukken we die maar (eerlijk gezegd lijken mij de grote beter
dan de kleine, maar ik ben wel Mességué zijn recept aan het maken en niet mijn
eigen samenstelling, ik mag dus zelf niet te veel nadenken, Mességué doet dat
voor mij); (3) kweekgras, we hebben volgens Mességué de bladeren nodig, dus
het gras zelf bedoelt hij zeker, dat is geen probleem, woekerend kweek hebben we
genoeg; (4) klaproosbloemen én zelfs zaaddozen, dat komt goed uit, want er zijn
nu nog bloemen maar ook al volop onrijpe en zelfs rijpe zaaddozen aanwezig,
zouden het rijpe of onrijpe moeten zijn? De onrijpe bevatten een bitter wit
melksap dat een beetje de verdovende werking bezit van de opiumslaapbol; (5)
tweestijlige meidoornbloesem, dat lukt ons niet meer om die vers te plukken, dus
laten we die maar weg, al zouden we het blad of de bessen kunnen proberen; (6)
stinkende gouwe, een lievelingsplant van onze Franse Maurice, kunnen we bijna
het hele jaar door vinden, dus geen probleem; (7) salie hebben we genoeg, alleen
vermeldt het recept tegen het klassieke gebruik in, om geen blad maar wel de
bloem te plukken, maar de plant is nu al lang uitgebloeid, dus gebruiken we toch
maar het blad; (8) maarts viooltjesbloemen in augustus, ook dat hebben we nu
niet, misschien het blad?
(Uit ''Mensen en Kruiden' van Maurice Mességué, oorspronkelijke titel ' Des
Hommes et des Plantes')
10 augustus
Italiaanse Alpen. Het is twee jaar geleden, dat ik hier nog was, op de Pian
della Nivoletta in mijn Gran Paradiso, nu maandagavond, hier voor de eerste maal
alleen, geen begeleider van mensen, maar toch met veel mensen, dagjesmensen om
mij heen, baders en zonnebaders in mijn 'Lago'. Een vorm van heiligschennis. Een
troost is dat ze vanavond terug afzakken naar hun Italiaanse huizen. In de
schemering verzamel ik een zak vol zaden, drink mijn 'laatste' cappuccino in de
wat gore bar van de refugio. Het cappuccino-ritueel: een bodempje straffe
koffie, heel veel opgeschuimde warme melk, die door het barmeisje afgeklopt
wordt en dan al draaiend op de koffie wordt gegoten. Vroeger werd er door de
moeder van het meisje ook nog een snuifje cacaopoeder over het melkschuim
gestrooid, maar de moeder is er niet meer, gestorven of gewoon even weg? Ik weet
het niet en wil het ook niet weten. Het meisje vervolgt het ritueel, overhandigt
mij onverschillig het kopje. Hoe kan zij ook weten dat dit voor mij meer is dan
cappuccino. Ik neem het schuimend kopje aan, betaal 1.50 en om het ritueel vol
te maken, strooi ik nog wat witte suiker over de bruine cacao. En dan rustig
slok voor slok opdrinken. Dit is niet alleen aards maar ook hemels genot. Dit is
niet alleen geluk maar ook verdriet.
11 augustus
En nu actie! Op zoek naar de Rozenwortel in mijn Italiaanse Alpen. Om 7 uur sta
ik bij de bergboerderij tussen het meer van Serru en Agnel. Vijf honden van
allerlei allooi komen, de enen blaffend de anderen loerend op mij af. De boer
zit in de bijna donkere stal zijn koeien te melken. Ik vraag en gebaar, of ik
mijn auto 3 dagen bij de boerderij mag parkeren. Na enige verwarring, twijfel
wijst de man mij een plaatsje aan. En dan op weg naar het Rhodiolaplekje van 2
jaar geleden. Een half uur later, plek in zicht, de Rozenwortels zijn er nog
steeds. Meer dan ik me had voorgesteld. Een helling vol! De meeste planten zijn
moeilijk bereikbaar, maar vlak bij het pad in het losse gesteente zijn er
enkelen los getrapt, die kan ik met een gerust geweten mee nemen. Restjes
Rozenwortel drie dagen als geurig amulet in mijn rugzak. Nu kan mij niets meer
overkomen!
17 augustus
Terug thuis. Het inventariseren en verwerken van zaden en planten, die ik
meegebracht heb uit de Gran Paradiso. Het gemengd zaad van het plateau van
Nivolet dient niet alleen om te zaaien, maar zorgt ook voor een mooie, levende
herinnering aan mijn lievelingsplek. De forse planten die bij het meer van
Nivolet op 2500 meter groeien zijn niet alleen eigen aan deze natuur en de
hoogte maar profiteren ook van de menselijke aanwezigheid: het mest en de
betreding van zowel mensen als koeien. Alpenzuring, Meesterwortel,
Zwartmoeskervel, Vrouwenmantel, Brave Hendrik en zelfs de witte Alpenanemoon
vormen hier samen met allerlei grassen het biotoop van deze bergweilanden. Zelfs
op plaatsen waar de boerderijen verdwenen zijn, kun je nog vele jaren later deze
ruigtekruiden terugvinden als teken van vroegere menselijke aanwezigheid.
-Alpenzuring - Rumex alpinus: stevige tott 1 m hoge plannt met geelgroenige
langwerpige maar toch enigszins gedrongen bloem- en zaadpluimen. Groeit vooral
bij bergboerderijen tot 2500 m hoogte.
-Meesterwortel - Peucedanum osthruthium: sstevige tot 1 m hoge witbloeiende
schermbloemige. Vrucht bijna bolvormig, maar breed gevleugeld. Vrij sterke geur.
-Brave Hendrik - Chenopodium bonus-henriccuus
-Witte alpenanemoon - Pulsatilla alpina: WWitbloeiende aanemoonachtige, vooral ook
opvallend door zijn vuilwitte grote zaadpluizen in augustus, verwant aan ons
Wildemanskruid.
Rhodiola verwerken: zaaien, planten en tinctuur maken
Rozenwortel moeten stevig gewassen worden en strikt beoordeeld op kwaliteit. De
knobbelige bovenkant van oude wortels zijn dikwijls vezelig maar de binnenkant
is juist zacht sponsig. Tussen de kronkelige wortels zit zacht dood materiaal
van afgestorven bijwortels en natuurlijk ook veel aarde en steengruis. Na het
openbreken en spoelen, snij ik ze in dwarse plakjes en giet er ethanol van 45°
over, in een verhouding van 1:5 (gewichtsdelen). Ik laat dit mengsel 2 dagen
trekken en verdun dan de ethanol nog eens tot een gehalte van 30° en zo laat ik
het geheel nog 1 tot 2 weken verder trekken. Geur en de kleur bepaalt voor mij
de duur van het trekken.
19 augustus
Nog altijd naweeën van mijn Gran Paradisotrektocht. Ik vond bij Lago Serru een
Sedum Hemelsleutel, die net zoals de Rhodiola ook naar rozen leek te ruiken. Hij
was echter kleiner dan Rhodiola en ook kleiner dan onze inheemse Hemelsleutels.
Hij was zo'n 20cm hoog en bloeide op 15 augustus met de typische roodbruine
schermen eigen aan de Sedums. In de Alpenflora van Huxley bladerend vind ik nu
een Sedum die sterk gelijkt op mijn Paradisosoort met de naam Sedum anacampseros
en met de prachtige Nederlandse naam van Liefdes-Vetkruid. Met zo'n naam wil ik
maar al te graag deze soort gezien hebben. Anacampseros zou komen van het
Griekse 'ana' weder, terug en 'kamptein' ombuigen, terugkeren en volgens Plinius
zou de naam geschonken zijn aan een gewas, 'welks aanraking geacht werd
voldoende te zijn om verloren gegane liefde te doen wederkeren, zelfs als zij
reeds in haat verkeerd was' (Historia Naturalis XXIV, 102).
Heb ik wat te leren van de planten, die ik ontmoet?
RHODIOLA ROSEA L. - R0ZENWORTEL
Algemene en botanische informatie
Familie Crassulaceae - Vetplantachtigen
Naam Arctic root (E.), Rozenwurz (D.), Rhodiole (F.)
Soorten verwant aan de Sedum, vooral aan de Hemelsleutel - Sedum telephium
Andere verwante geslachten: Sempervivum, Kalanchoe en Briophyllum
Biotoop Vooral in de koudere Noordelijke landen, Scandinavië en Rusland en in
berggebieden boven 2000m, ook in de Alpen (Gran Paradiso). Niet inheems in
Belgie, wel in tuinen.
Groeit op rotsranden, morenen en gestabiliseerde puinhellingen zowel op zure als
op kalkrijke vrij vochtige grond tot 3000m hoogte.
Etymologie Crassus (lat.) = dik, dus dikbladigen
Rozenwortel omwille van de geur
Rhodiola van rhodiolus, naar rozen riekend, rooskleurig
Beschrijving Pollenvormende vaste plant 30 - 40 cm hoog, vette bladeren licht
getand met dikwijls rose-purperen randen, bloemen donkergeel 4-tallig in dichte
kluwens met lichte rozengeur, kokervruchten roodoranje. Wortelstokken opvallend
dik knoestig, gedeeltelijk taai en gedeeltelijk poreus en naar rozenwater
ruikend.
Materia medica
Rhodiola radix en rhizoma,
de wortel en wortelstok van Rhodiola rosea (L.) Scop.
Oogst de 2 tot 4 jaar oude wortels worden in het najaar (september / oktober)
geoogst, in stukken van 3 cm gesneden en bij een temperatuur van 30 à 40° met
een goede luchtcirculatie gedroogd.
Samenstelling
Phenolglycoside: vooral rhodioloside
Farmacologie
-Adaptogeen: verbetert aanpassingsvermogeenn zowel lichammelijk als geestelijk
-Leverbeschermend bij intoxicatie
-Afrodisiacum?
-Huidverzachtend zoals Aloe en andere vettpplanten (Huisllook, Sedum)
Indicatie Andere toepassingen Receptuur Literatuur 22 augustus 22 augustus? Moment 1 Moment 2 Moment 3 Moment 4 23 augustus 24 augustus Vanmorgen een fietsclub in mijn tuin ontvangen. Altijd wel weer plezierig,
voor even tenminste. Vrouwen hebben toch veel meer affiniteit met
geneeskrachtige planten en met de esthetiek en spiritualiteit van een tuin. Maurice Godefridi.
-Stress, vooral lichamelijk: bij zware haanndenarbeid, naachtwerk.
-Bij duursporten, vooral wintersporten, vveerbetert aanpaassing aan koude.
-Hoogteziekte (+ Ginkgo biloba)
-Sexuele asthenie, erectieproblemen (+ affrrodisiaca)?
-Het blad werd vooral in Rusland ook als ggroente gebruiikt
-Liefdesdranken: Volgens een legende uit dde 13de eeuw zzou een oekrainische prins
Danila Galitsky de Rozenwortel als afrodisiacum gebruikt hebben bij zijn
Casanoviaanse avonturen
-Zou ook door de Vikings gebruikt geweestt zijn tijdens hun veroveringstochten.
-Drank uit Ukraine: Nastojka samengesteldd uit gelijke ggewichtsdelen van
ethylalcohol 40° (wodka) met verse Rozenwortel, 2 weken laten trekken op
kamertemperatuur (maceraat)
-Drogen mit 'Adaptogenwirkung' zur Starkiinng der Widersttandskrafte. H. Wagner, H.
Norr und H. Winterhoff. Ztschr. fur Phytotherapie 13, 42 - 54 (1992)
-Les cultures médicinales canadiennes. E.. Small en P. CCatling. Rhodiola rosea
(163 - 167)
-Artic Root, the powerfull new Ginseng alltternative. C. Germano en Z. Ramazanov
(1999)
-Rhodiola: Not just another Adaptogen. Viittamin Retailerr. August 1998
-Rhodiola - De Ginseng van de 21ste eeuw.. Folder Solgarr
http://www.bio-synergy.com/articles/rhodiola.html over clinical research of R.
rosea on healthy people
-Krasnov e.a. - Effet stimulant des prépaarration a base d' espèces de Rhodiola.
Rastit. Resur. 14 (1978)
-Krasnov e.a. - Etude chimiosystématique ddes espèces duu genre Rhodiola.
Rastit. Resur.14
-Lismanov e.a. - The anti-arrhytmia effecctt of R. rosea and its possible
mechanism. Bull. Eksp. Biol. Med. 116 (1993)
-Maslova e.a. - The Cardioprotective and aanti-adrenergiic activity of an extract
of R. rosea in stress. Eksp. Klin. Farmakol. 6 (1994)
-Petkov e.a. - Effets de l' extrait alcooollique-acqueux de racines de Rhodiola
rosea sur l' apprentisage et la mémoire. Acta Physiol. Pharmacol. Bulgarica 12
(1986)
-Zhang e.a. - Effect of R. kirilowii Maxiimm. on preventiing high altitude
reactions. A comparison of cardiopulmonary function in villagers at various
altitudes. J. of chinese Med. 14 (1989)
Over Guldenroede. Ondanks de hete, droge zomer bloeit de Echte guldenroede op
zijn gewone tijd, dus geen 14 dagen vroeger zoals de druiven, de maïs of de
peren
Guldenroede nog steeds mijn basisplant voor nieren en urinewegen, moet tijdens
de bloei, dus nu geoogst worden. De kleine gele bloemetjes worden gelukkig samen
met stengels en stengelbladeren geplukt, zo krijgen we tenminste wat meer
opbrengst. Ook andere Solidagosoorten mogen gebruikt worden, bijvoorbeeld de
Canadese guldenroede, die al enkele weken eerder bloeide en ook de Late
guldenroede, die zijn bloeiperiode pas eind september heeft. Wel handig voor een
plukker-herborist zo kunnen we de oogst spreiden.
Een week geleden heb ik wat guldenroede uit de bergen meegebracht. De echte
neemt daar natuurlijk zijn gedrongen berggedaante aan, hij is 30 cm korter dan
die uit de lage landen. Geen andere soort?
Ik zit in de ochtendzon. Een augustuswindje, een vleugje koelte geeft mij besef
van warmte. Een smorgensvroeggevoel van leven.
Ochtendzon
gezeefd door zomerbries.
Een mens
vermoeden van eeuwigheid.
Rustig buiten in de tuin.
In de verte en dan steeds dichterbij
het klepperend geluid van kleine paardenhoeven.
Zelfs het keelgekruin van kippen is hoorbaar. Vlakbij
in de vlierbomen verstoren lompe houtduiven
mijn eeuwig moment.
Mijn tuin lijkt
van heel lang.
En toch
is hij
van gisteren.
Eeuwigheid
van één dag.
Metershoge hop in groene bellenbloei
Stevige Belladonna blijft maar bessen vormen
Rode zonnehoed tovert bijna onbeschoft grote geneeskrachtige bloemen
En de Kruipende rozemarijn lijkt wel een grondbedekker te willen worden
De hop in Schriek begint massaal bloeibellen te vormen. Het zijn gelukkig toch
vrouwelijke planten. Begin september zullen we er, tinctuur van maken,
hopslaapkussens mee vullen of ze gewoon als decoratie gebruiken.
Nog eens opnieuw Rode Zonnehoedtinctuur gemaakt. Rond 19.00 uur jonge en oudere
bloemen samen met wat blad geoogst. Welke bloemen zouden de beste werking geven?
Normaal gezien gaan we er vanuit dat jonge geoogste bloemen het best zijn (bvb
Kamille, kaasjeskruid), maar onderzocht is het volgens mij niet.
De oudere bloemen, kroonbladeren en vooral de buisbloemen zijn veel groter, ze
bevatten veel meer merg en ik veronderstel dat daar veel minder werkzame stoffen
(alkylamiden) in zitten. Maar zeker ben ik daar niet van.
Mijn tuin is eigenlijk een verborgen tuin. Elk plantje heeft zijn eigen verhaal.
Zijn avontuur met de mens en zijn avontuur met mij.