Sau thiên tai phát hiện tình người

Tuesday, January 04, 2005 Ngô Nhân Dụng

Mọi người có thể đối đãi với nhau tốt hơn sau một tai họa do trời đất giáng xuống. Năm 1999, hai nước Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ cùng chịu những cơn động đất liên tiếp. Ðó là hai nước láng giềng mà qua nhiều thế kỷ có những người dân coi nhau là kẻ thù truyền kiếp, và đến giờ hai quốc gia vẫn còn tranh chấp về số phận đảo Cyprus. Nhưng sau khi hai bên cùng bị nạn như nhau, hai chính phủ đã hòa dịu hơn, những người dân gốc Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ trên đảo Cyprus nhờ thế bớt đổ máu.

Dân chúng các nước ở Nam Á và Phi Châu là nạn nhân của con sóng thần Tsunami ngày 26 Tháng Mười Hai năm 2004, cũng đang giúp đỡ lẫn nhau. Những nước ở xa đã phát tâm từ bi cứu trợ. Tổng Thống Bush lúc đầu hơi chậm chạp vì đang nghỉ lễ ở trang trại, đợi ba ngày mới lên tiếng chia buồn, rồi hứa giúp 35 triệu mỹ kim. Nhưng sau đó chính phủ Mỹ đã tăng lên thành 350 triệu. Ngoại Trưởng Colin Powell đã tới thăm các nước bị nạn và quân đội Mỹ mang phẩm vật cứu trợ tới sớm nhất so với các quốc gia khác. Nhật Bản đứng đầu sổ với lời hứa 500 triệu mỹ kim. Một nước nhỏ ít dân như Na Uy cũng tặng 150 triệu.

Hiện tượng “toàn cầu hóa” là một lý do khiến các nước nỗ lực cứu giúp các nạn nhân nhiều hơn. Nhiều du khách Tây Phương cũng thành nạn nhân, nhiều người khác chứng kiến rồi thuật lại các tai họa. Các tin tức nho nhỏ cũng được loan truyền nhanh chóng khắp nơi, như chuyện một phụ nữ được tàu biển cứu sau 5 ngày trôi lênh đênh, một thanh niên Indonesia 23 tuổi ôm cây trôi đi xa bờ 160 cây số, sau tám ngày vẫn được vớt lên. Thế giới nhỏ lại, mọi người đều trở thành láng giềng, nhà này khóc nhà kia nghe thấy tiếng. Con số người chết, trên 150 ngàn, cũng không lớn so với nửa triệu người chết vì bão lụt ở Bangladesh năm 1970, hay 600,000 ngàn người chết do trận động đất ở Ðường Sơn, Trung Quốc năm 1976. Chính hệ thống thông tin toàn cầu đã khích động tình tương thân, tương trợ. Nhưng tình thương đó chỉ có dịp thể hiện nhờ có thông tin. Hiện nay, những cuộc nội chiến ở Phi Châu có thể làm chết hàng trăm ngàn đến hàng triệu người, nhưng chuyện xảy ra ở những nước bưng bít tin tức. Thế giới bên ngoài có biết cũng không huy động được việc cứu giúp các nạn nhân, khi bị các chế độ độc tài ngăn cản. Nhưng ngay ở các nước mới bị sóng thần tàn phá, chính quyền phần lớn không đáp ứng được nhu cầu của các nạn nhân cần cứu giúp. Thái Lan được coi là quốc gia phản ứng nhanh nhất sau thiên tai này. Indonesia, với hơn 100,000 nạn nhân thiệt mạng, bị nhận xét là chậm chạp và gây thêm trở ngại cho người nước ngoài khi họ muốn giúp. Guồng máy hành chánh, tình trạng ù lì của các viên chức sợ trách nhiệm, và nạn tham nhũng là các trở ngại chính khiến người ta khó giúp lẫn nhau. Khi nào người ta được tự do cứu giúp, người trong nước cũng như ngoại quốc, khi đó mọi người giúp nhau hữu hiệu hơn.

Lần đầu tiên tôi tham dự những cuộc cứu trợ do tư nhân tự động tổ chức là vào năm 1955 khi có những vụ hỏa hoạn lớn liên tiếp ở Sài Gòn. Ðó là nhờ có những hội đoàn từ thiện và thanh niên, chứ không phải nhờ chính quyền. Vì một mình chính quyền không thể làm xuể. Cuộc cứu trợ nạn nhân bão lụt miền Trung vào năm 1964 đã tạo cơ hội cho nhiều đoàn thể thanh niên ở miền Nam Việt Nam hợp tác. Họ là các đoàn thanh niên thuộc các tôn giáo khác nhau, hoặc các đoàn thể không có màu sắc tôn giáo như Hướng Ðạo nam và nữ, các hội sinh viên đại học, học sinh trung học. Khi các tổ chức tư này họp lại, họ được Quốc Trưởng Phan Khắc Sửu tiếp và ra lệnh các bộ cùng quân đội giúp đỡ. Nhưng bản chất của hoạt động đó vẫn là do các thanh niên tự nguyện. Nhờ báo chí tự do loan tin về tai họa bão lụt, và cũng nhờ một chính quyền không sợ dân, không sợ các tổ chức của xã hội công dân, cho nên thanh niên mới có dịp phục vụ đồng bào. Họ giúp đồng bào, họ cũng được đào luyện tình yêu nước, kinh nghiệm sống, tập phương pháp tổ chức và quản trị các công tác lớn, chính các thanh niên cũng được hưởng nhiều điều hữu ích. Ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa có những tổ chức thanh niên tư một cách chính thức, và đó là một trở ngại nếu có những thiên tai lớn cần huy động tư nhân giúp lẫn nhau. Chế độ độc quyền chính trị làm thiệt hại cho tất cả mọi người.

Ðứng trước các thiên tai, mọi người đều mủi lòng. Ðó chính là một mầm mống thiện mà Mạnh Tử nhắc đến khi ông chủ trương “tính bản thiện.” Mầm thiện đó có thể bị quên lãng đi, lâu ngày không dùng đến có thể bị hao mòn. Nếu trong xã hội lại chỉ nhắc đến những thù hận, oán cừu, thì mầm thiện có thể bị giết chết. Một chế độ có thể nói luôn miệng về điều thiện nhưng chỉ tuyên truyền, còn trong hạnh động thì làm ngược lại. Tuyên truyền gian dối cũng có nguy cơ làm chết niềm tin vào điều thiện.

Ngược lại, khi điều thiện được chứng minh qua các hành động thì điều ác sẽ bị đuổi đi. Ở các nước bị tai họa vừa qua, nhiều nhóm dân chúng trước có thể là thù nghịch nay đã trở thành bằng hữu. Làng Parangipettai nằm trên một ngọn đồi ở bờ biển phía Ðông Nam Ấn Ðộ, vốn là một làng Hồi Giáo. Bữa thiên tai xảy ra, cả làng may mắn thoát hiểm. Nhưng đa số dân các làng khác trong Quận Cuddalore là người theo Ấn Ðộ Giáo, rất nhiều người bị nạn. Anh Syed Mcaryacar, người làng Parangipettai, bữa đó đang chạy xe gắn máy bên bờ biển thì nhìn thấy sóng biển từ xa kéo vào. Anh vội hô hoán cho các gia đình thuyền chài quanh đó chạy, leo lên vùng đất cao hơn. Rồi anh chạy về làng mình, tới kêu gọi những người đang ở trong đền thờ (mosque) Hồi Giáo. Nhiều thanh niên đã chạy tới bờ biển cứu những người bị thương, vớt các xác chết, và đem những người sống về đền thờ tạm trú. Bà Arunugan, một người theo Ấn Giáo, đã tạm trú trong mosque Hồi Giáo cả tuần lễ. Bà không còn chỗ nào để trở về vì các căn lều trong làng ông đã bị sóng thần cuốn đi, có 19 người chết. Những nạn nhân còn sống đều được Tổ Chức Từ Thiện Hồi Giáo giúp. Nhưng kinh nghiệm sống với những người khác tôn giáo, với các hành động thiện, đã thay đổi tấm lòng của các nạn nhân. Ông Arunugan, 55 tuổi, đã bám lấy một cây sồi trong 45 phút chống cự lại sóng thần nên thoát chết. Bà Anjamma nhận xét về những người Hồi Giáo, “Họ tốt như các vị thần linh. Họ cứu bao nhiêu người thoát chết!”

Tại Ấn Ðộ có lúc những người khác tôn giáo đã giết lẫn nhau, và đến bây giờ lâu lâu các chính trị gia quá khích vẫn dùng tôn giáo để xúi giục người ta giết nhau. Nhưng một vụ thiên tai cũng giúp cho nhiều người nhìn thấy điều thiện, nơi người khác và nơi chính họ.

Ở Sri Lanka, các tổ chức vũ trang của người Tamil theo Ấn Ðộ Giáo cũng chịu hợp tác với chính phủ, với đa số là những người theo Phật Giáo. Ở Indonesia, chính quyền trung ương và các nhóm chống đối ở Aceh cũng chịu hợp tác trong công cuộc cứu trợ.

Hy vọng rằng sau tai họa thiên nhiên, mọi người sẽ hiểu rõ nhau hơn, để học được niềm tin vào tình thương. Như dân Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ đã học được và tiếp tục áp dụng bài học đó cho tới bây giờ.

Ngô Nhân Dụng

http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=16431&z=7