Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie walczy w Powstaniu Warszawskim

Stołpce to niewielkie miasteczko, leżące nad Niemnem, tak około 15 kilometrów od dawnej granicy bolszewickiej. Na północ od Stołpc rozciąga się, licząca ponad 1000 kilometrów kwadratowych, Puszcza Nalibocka. To nieprzebyte lasy, knieje pełne zwierzyny, błota, w których człowiek nie znający drogi może się utopić. Na początku II Wojny Światowej znaleźli tam schronienie stawiający opór przeważającym oddziałom wojsk sowieckich żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza. Chronili się tam też zagrożeni wywózką do łagrów. Po wybuchu wojny niemiecko-bolszewickiej Puszcza Nalibocka stała się schronem Żydów z małych miasteczek z pobliża i części sowieckich wojsk, to znaczy politruków, pracowników wywiadu, tych, którym udało się nie pójść do niewoli niemieckiej. Oni wierzyli, że te ziemie będą do nich należeć i zaczęli politycznie penetrować wsie i miasteczka, wyszukiwać "wrogów ludu" i rabować "burżujów" z tego wszystkiego, czego nie miał obywatel sowiecki.

W Puszczy Nalibockiej powstawały oddziały Armii Krajowej. Z początku stosunki między oddziałami polskimi i sowieckimi układały się po sąsiedzku. Ale to krótko trwało. Oddziały sowieckie zaczęły rozbrajać oddziały polskie. W ręce polskie wpadł rozkaz z 30 listopada 1943 roku, ściśle tajny, odbity tylko w 10 egzemplarzach (to był egzemplarz nr 7), który mówił wyraźnie o konieczności rozbrajania polskich oddziałów, a w razie stawiania oporu - rozstrzeliwaniu tak zwanych (jak oni nazywali) "legionistów" na miejscu. Rozkaz podpisali: Komendant Brygady im Stalina płk. Gulewicz, Komisarz Brygady im. Stalina ppłk. Muranow, Naczelnik Sztabu Brygady im. Stalina ppłk. Karpow. Przez cały czas oddziały sowieckie napadały na polskie wsie, osiedla, zaścianki, mordowały ludność, a to co zrabowały wywoziły samolotami, bo krążyły samoloty, które w jedną stronę przewoziły broń, a w drugą - zdobyte dobro.

Oddziały polskie, akowskie, stawały w obronie tych wsi, osiedli. Dochodziło do walk wręcz. Generał Grot-Rowecki wydał rozkaz na piśmie, aby przed frontem sowieckim wycofywały się na zachód oddziały i ludzie, którzy w samoobronie walczyli z partyzantką sowiecką. Adolf Pilch, dowódca Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego, podaje, że z Niemcami stoczono 29 potyczek, a z oddziałami bolszewickimi - 104. Pamiętajmy o tym, że Związek Sowiecki był w tym czasie uważany za sojusznika. Był po prostu sojusznikiem naszych sojuszników. Ale sojusznikiem to był tylko w teorii.

Front się zbliżał, 29 czerwca 1944 roku Oddział Stołpecko-Nalibocki pod dowództwem cichociemnego Adolfa Pilcha zgodnie z rozkazem wycofywał się na zachód. Wraz z oddziałem ewakuowały się rodziny żołnierzy (to było 100, a później 150 furmanek). Zgrupowanie liczyło 861 żołnierzy, w tym 350 kawalerzystów, ponadto 589 koni, 320 siodeł, 180 wozów i 8 taczanek. Było dobrze uzbrojone i wyekwipowane, a przecież na wschód od Bugu nie było z Anglii żadnych zrzutów broni. Broń trzeba było zdobyć na wrogu. Inaczej się ginęło. Zgrupowanie maszerowało w szyku dzięki zdyscyplinowaniu i sumiennemu wykonywaniu rozkazów. Posuwano się bocznymi drogami, a w razie potrzeby przechodzono szosy. Ponieważ tyle było różnie umundurowanych, satelickich oddziałów, a przy tym oddział był tak liczny i tak dobrze uzbrojony, dlatego nie byli zaczepiani przez Niemców, i przez nikogo. Jednak nie obyło się bez potyczek. Stoczono 5 zwycięskich potyczek z Niemcami.

Pilch, będąc w okolicach Wołkowyska, dowiedział się o przygotowaniach do Powstania Warszawskiego, a więc wiedział, gdzie będzie potrzebny. Rzekę Bug oddział przebył 16 lipca pod Dzierzbami. Woda była płytka, troszkę ponad metr. Kawaleria przejechała normalnie, a żołnierze przeszli rzekę niosąc broń nad głowami. Wisła była niemożliwa do przebycia wpław. Adolf Pilch (pseudonim "Góra") ze starszyzną z oddziału postanowili przejść przez most w Nowym Dworze Mazowieckim. Rodziny partyzantów, wozy i tych cywilów, którzy zagrożeni dołączyli do oddziału pozostawiono koło Białegostoku. Pod most w Nowym Dworze sunęła kolumna, zdyscyplinowana, równa kolumna. Na czele kolumny jechał porucznik "Kula" i chorąży "Warta". Obaj świetnie władali niemieckim. A most w Nowym Dworze był obsadzony przez Niemców. Kolumna zatrzymała się przed samym mostem. Zaczęły się rozmowy "Kuli" i "Warty" z Niemcami. Nadjechało kilkanaście czołgów niemieckich i ustawiło się wzdłuż oddziału, a partyzanci trzymali granaty w ręku. Resztę granatów mieli w zasięgu ręki na wozach. Ciężka bitwa wisiała w powietrzu. Nadjechał goniec od porucznika "Kuli" z wiadomością, że droga wolna. Czołgi się wycofały i Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie w zwartym pełnym szyku przeszło przez most. Kolumna zatrzymała się na noc w Dziekanowie. Przeszli w sumie ponad 500 kilometrów. Nieprawdopodobny marsz.

Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie w dniu 1 sierpnia weszło w skład Zgrupowania Kampinos jako Pułk Palmiry-Młociny. Zostało włączone do VIII Rejonu Warszawskiego Obwodu "Obroża" AK. Dowódcą był kapitan Jan Krzyczkowski (ps. "Szymon"). Powstanie w Puszczy Kampinoskiej zaczęło się 31 lipca. Tego dnia pod dowództwem "Helskiego" (był to podporucznik Jerzy Piestrzyński) trzecia kompania i 2 szwadrony kawalerii rozbiły i zniszczyły grupę kilkudziesięciu Niemców, kwaterujących we wsi Aleksandrów. 1 sierpnia wybuchło powstanie w Warszawie. 2 sierpnia Oddział Kampinoski atakuje lotnisko na Bielanach. Niemcy są czujni, przygotowani do obrony. Bój trwa od świtu do godzin popołudniowych. Nie zdobyto lotniska, ale było ono w takim stanie, że było nieczynne do końca wojny. Straty w zabitych i rannych były duże. Zginął kapitan "Karaś", porucznik "Janusz", porucznik "Helski". Ranny zostaje "Szymon". Przewieziono go do szpitala w Laskach, gdzie kapelanem był wtedy ksiądz Stefan Wyszyński, przyszły prymas. W czasie, kiedy trwała bitwa o lotnisko na Bielanach, przygotowano zasadzkę na pomoc niemiecką dla lotniska. We wsi Pieńków zabito 26 Niemców, zniszczono kilkanaście samochodów ciężarowych, zdobyto karabiny, pistolety i sporo amunicji. Musiano się szybko wycofać bo nadjechały czołgi - tygrysy z Modlina. Porucznik Adolf Pilch, pseudonim "Góra", dodał sobie wtedy do pseudonimu "Dolina", a więc był "Góra-Dolina". "Góra-Dolina" był zastępcą rannego dowódcy "Szymona", Jana Krzeczkowskiego. Pułk "Palmiry-Młociny" jako stałe nowe zadanie miał niedopuszczenie zbliżających się na pomoc Niemców, którzy chcieli wesprzeć swoje wojska walczące w Powstaniu Warszawskim i zniszczyć polskie oddziały. Na wszystkich drogach prowadzących do stolicy zorganizowano zasadzki dzienne i nocne. We dnie wyjeżdżały patrole kawaleryjskie, żeby zaobserwować zawczasu ewentualne przygotowania niemieckie do zniszczenia oddziałów polskich. 3 sierpnia walczono z powodzeniem z Niemcami w Truskawce i Lipkowie. 4 znowu w Lipkowie. 7 w Lipkowie i w Koczargach, 10 w Brzozówce, 12 w Leoncinie, 13 w Sadowej i w Krogulcu, 15 w Aleksandrowie, Mariewie, Mościskach, 22 w Brzozówce, w Pociesze, 28 w Pociesze, 29 w Zaborowie, 30 w Brzozówce, w Czeczotce, 31 w Truskawiu, 1 września w Pociesze, w nocy z 2 na 3 w Truskawiu, z 3 na 4 w Marianowie, 7 w Piaskach, 8 w Pilaszkowie, 13 w Mariewie, 15 i 17 w Pociesze, 21 w Polesiu Nowym, 24 w Rybitwie, 27 w Janówku, Sowiej Woli, Brzozówce, Pociesze, Zaborówku, 28 w Łuszczewkach, 29 w Baranowie.

Włączenie ponad 600 ludzi ze Zgrupowania do walk w Warszawie nastąpiło w dniu 14 sierpnia nad ranem na Żoliborzu. Miejsce spotkania z przebywającym już tam oddziałem porucznika "Witolda", była ulica Suzina albo ulica gen. Zajączka.

Pułkownik Mieczysław Niedzielski "Żywiciel", dowódca oddziału Powstania na Żoliborzu, zarządził odprawę dowódców oddziałów mających przebić się na Stare Miasto. Oddziały musiały przejść przez tory w pobliżu Dworca Gdańskiego. 21 sierpnia ruszyły. Walczyły bardzo dzielnie na umocnionym bunkrami terenie, parły naprzód. Teren był jeszcze opasany drutem kolczastym, ale oddziały parły naprzód. Nadjechał pociąg pancerny z Dworca Gdańskiego pokrywając ogniem cały teren. Tylko kilku grupkom udało się przekroczyć tory kolejowe. Większość poległa na przedpolach, przed torami, przed bunkrami i wśród zasieków z drutu kolczastego. Tego dnia przygotowano drugie natarcie, które nastąpiło nocą. Niemcy byli bardzo czujni. Nadjechał pociąg pancerny, a ogień artyleryjski dziesiątkował wycofujących się.

Do Puszczy dowodzący major "Okoń" doprowadził 150 żołnierzy. Blisko 200 pozostało na Żoliborzu, a tylko 32 przedarło się na Stare Miasto. 27 września nastąpił ciężki atak bombowy na Puszczę Kampinoską. W nocy z 27 na 28 pozostałości pułku "Palmiry-Młociny" opuszczały Puszczę. Wierni Polsce życie oddali Warszawie:

Cześć Ich Pamięci!

1997r.

Bibliografia

• Gasztold Tadeusz, 1991 - "Nad Niemnem i Oszmianką". Wydawnictwo "Głos Pomorza", Koszalin.
• Pilch Adolf, 1992 - "Partyzanci trzech puszcz". Editions Spotkania, Warszawa.
• Sędziak Stanisław - Wspomnienia (maszynopis).

List od Pana Stanisława Suszczyńskiego z 14 lutego 2009 r.

Odpowiedź