De torpedering van de Lusitania
Toen de oorlog in 1914 uitbrak en gedurende de eerste jaren van het conflict was Amerika neutraal en hield zich formeel buiten de oorlog. Hoewel de Amerikanen over het algemeen sympathieker stonden ten opzichte van de geallieerden, waren de meesten van hen akkoord met deze houding, vooral na het zien van de eerste oorlogsgruwelen. Maar eigenlijk was het vooral de Amerikaanse president Woodrow Wilson die zich aanvankelijk pascifistisch opstelde. Door de oorlog bloeide de Amerikaanse industrie op: het was voor particuliere bedrijven in die tijd volstrekt legaal om wapens te leveren aan de strijdende partijen. Deze industrie begon zich echter eenzijdig te ontwikkelen want de geallieerden konden er ten volle van profiteren terwijl Duitsland en bondgenoten volledig van leverantie werden uitgesloten. Naarmate de oorlog vorderde, de wapenbestellingen steeds meer om astronomische bedragen gingen, en de geallieerden het als maar financieel moeilijker kregen, zag de Amerikaanse regering zich genoodzaakt om de wapenindustrie enorm te gaan financieren teneinde geen inkrimping van de economische groei tegemoet te gaan. Wilson aanvaardde dit voorstel en liet zo een belangrijk neutraliteitsprincipe varen. Omdat de economie pro- geallieerd was, werd ook de pers, en zo de publieke opinie, in die zin beïnvloed. Het tweede neutraliteitsprincipe dat men liet varen was dat men niet langer Britse gewapende koopvaardijschepen (in feite oorlogsschepen) in Amerikaanse havens weigerde. Naast de twee bovenvermelde neutraliteitsprincipes heeft volgende ook meegespeeld. De Amerikaanse regering accepteerde de Britse zeeblokkade van Duitsland. Dit was een duidelijke schending van de Declaration of London(1909). Amerika kreeg zelfs enkele moeilijkheden met de Britten die hele ladingen van Amerikaanse schepen als contrabande beschouwden (dat was zowat alles) en in beslag namen.
In 1915-1916 stuurde Wilson afgevaardigden naar de geallieerden om de Amerikaanse rol in het conflict te bespreken. De president begon rond die tijd ook vredesvoorstellen te doen maar de Fransen zagen in dat als die voorstellen aanvaard werden, Amerika vrijwel al zijn eisen zomaar kon dicteren. Daarom werden die voorstellen met kracht van de hand gewezen. Wat deze poging ons kunnen duidelijk maken was dat Wilson in feite al in 1915 van plan was een vrede te forceren die geheel in het voordeel van de geallieerden was. De motieven van de Amerikaanse president, die overigens zeker niet oorlogszuchtig was en zich hardnekkig inspande om een rechtvaardige vrede ("Peace without Victory") te bereiken, waren nogal dubieus. Hij was zeker pro-Brits en zou een Duitse overwinning niet geaccepteerd hebben. Naast die houding zal ook de economie van de VS een rol hebben gespeeld in zijn beslissingen. Hoewel hij-de ware motieven buiten beschouwing gelaten-zijn doelen aanvankelijk op vreedzame wijze wou bereiken, besefte hij dat zijn ideaal, een vredevolle wereld onder leiding van Amerika, niet zou kunnen realiseren als Amerika geen partij zou zijn in de oorlog. Eigenlijk besliste Wilson zeer vroeg dat van zodra het Amerikaanse volk het hem zou toestaan, Duitsland de oorlog zou verklaren. Hij wachtte gewoon de juiste gelegenheid af, die later de Duitse onbeperkte onderzeebootoorlog bleek te zijn.
Op 4 februari 1915 kondigde Duitsland de onbeperkte onderzeebootoorlog af rond de Britse wateren. Dit kwam als reactie tegen de Britse zeeblokkade. Op 7 mei 1915 torpedeerde een Duitse onderzeeër het Britse schip de Lusitania. Aan boord waren ruim 1700 Britse èn Amerikaanse staatsburgers. Van hen zouden 1198 hun bestemming, Groot-Brittannië, nooit bereiken en kwamen om in de golven. Uiteraard reageerden de Britten furieus: de "mof" had weer eens blijk gegeven van zijn barbarisme door een onschuldig lijnschip te torpederen. De Britten beweerden dat de Lusitania geen militaire goederen vervoerde en dus geen rechtmatig oorlogsdoel was. De Duitsers daarentegen, beweerden net het tegenovergestelde (ze hadden gelijk: er waren zo'n 5000 granaten aan boord) en dat de bemanning van onderzeeërs een schip de kans geven om ontruimd te worden alvorens te torpederen te risicovol was. Ook verklaarden ze dat de regering via advertenties in Amerikaanse dagbladen gewaarschuwd hadden voor het torpederingsrisico rond de Britse wateren. Door de Duitse verklaring kwam de Amerikaanse regering in een lastig parket. Men eiste dan ook dat de Duitse regering de volledige verantwoordelijkheid op zich nam, wat niet gebeurde. Na heel wat heen-en-weer getrek nam de aandacht voor de Lusitania af omdat er zich nieuwe gevallen van torpederingen voordeden. De Lusitania, die de gemoederen zo hoog liet oplaaien, had als enig effect op de Amerikanen dat de publieke opinie definitief omsloeg in het voordeel van de geallieerden. Maar toch verbrak men de diplomatieke betrekkingen met Duitsland nog niet; Amerika onthield zich van elke concrete maatregel.
Om verdere strubbelingen te vermijden onderbrak Duitsland de onbeperkte onderzeebootoorlog van 1915. Enige tijd later ontstond er binnen de Duitse regering een discussie over het al dan niet hervatten ervan. Op 1 februari 1916 werd deze toch hervat, ondanks de waarschuwingen voor een breuk met de Amerikanen. Vervolgens verbrak Wilson daadwerkelijk de diplomatieke betrekkkingen met Duitsland op 3 februari. Op 12 november vroeg Zimmermann, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, aan de Duitse ambassadeur in Mexico of de president ginder niet geïntereseerd zou zijn in een alliantie met Duitsland. Hij kreeg bevestigend antwoord en stuurde de ambassadeur op 19 januari 1917 volgend beroemd geworden telegram .
"Het ligt in de bedoeling de onbeperkte onderzeebootoorlog per 1 februari a.s. te hervatten. Tegelijkertijd willen we echter trachten de Verenigde Staten van Amerika neutraal te houden. Indien we in die poging niet slagen willen we Mexico voorstellen een alliantie met Duitsland aan te gaan onder volgende voorwaarden: Mexico neemt deel aan de oorlog aan onze zijde. Duitsland zal Mexico ruimschoots financiële steun geven. Duitsland steunt de teruggave van haar verloren gebiedsdelen in Texas, New-Mexico en Arizona.
U wordt verzocht dit voorstel aan de president van Mexico te overhandigen zodra de oorlog tussen
Amerika en Duitsland uitbreekt en daaraan toe te voegen dat de president op eigen initiatief contact
opneemt met Japan en dit land uitnodigt aan deze alliantie deel te nemen. Ik verzoek u de president
verder mede te delen dat de hervatting van een onbeperkte onderzeebootoorlog Groot-Brittannië zal
verplichten binnen enkele maanden met ons vrede te sluiten. Verzoeke de ontvangst van dit telegram
te bevestigen-Zimmermann."
(bron: "De Eerste Wereldoorlog in foto's", J.H.J. Andriessen)
