| อุตรดิตถ์ แปลว่า "ท่าเหนือ" เนื่องจากในสมัยก่อนพ่อค้าจะนำสินค้ามาจากหลวงพระบาง น่าน หรือเมืองเหนืออื่น ๆ ไปค้าขายกับทางใต้ เช่น พิษณุโลก นครสวรรค์ อยุธยา กรุงเทพฯ หรือสินค้าจากทางใต้จะนำขึ้นเหนือ ซึ่งต้อง แวะพักกันตามท่าน้ำจอดเรือของอุตรดิตถ์ ทำให้มีการแลกเปลี่ยนสินค้า และวัฒนธรรม ตลอดจนการโยกย้ายถิ่นที่อยู่อาศัย ของกลุ่มต่าง ๆ ตามแนวลำน้ำเกิดขึ้น อุตรดิตถ์ เป็นตำบลหนึ่ง ชื่อ "บางโพท่าอิฐ" ขึ้นกับเมืองพิชัย ตั้งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำน่าน และมีความเจริญอย่างรวดเร็ว เพราะเป็นเมืองท่าเรือขนถ่ายสินค้า พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้เสด็จถึง "บางโพธิท่าอิฐ" เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2444 โดยเรือพระที่นั่ง ได้จอด ณ บริวเณหน้าวัดวังเตาหม้อ ซึ่งก็คือ วัดท่าถนน ต.ท่าอิฐ อ.เมืองอุตรดิตถื ในปัจจุบัน ต่อมาทรงพระราชดำริเห็นว่า ตำบลบางโพท่าอิฐคงจะเจริญต่อไป จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งเป็นเมืองเรียกว่า "เมืองอุตรดิตถ์" เนื่องจากเมืองอุตรดิตถ์มีผู้คนมาอยู่อาศัย ประกอบกับมีการค้ามากขึ้น ในขณะที่เมืองพิชัยร่วงโรยไป และเมื่อ พ.ศ. 2457 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนคำว่า "เมือง" เป็น "จังหวัด" ดังนั้นเมืองอุตรดิตถ์ จึงเปลี่ยนเป็นจังหวัดอุตรดิตถ์ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ในปี พ.ศ.2539 เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่าน ชาวจังหวัดอุตรดิตถ์ได้เห็นพ้องต้องกันสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ รัชกาลที่ 5 ณ บริเวณลานเอนกประสงค์ริมน้ำน่านและกระทำพิธีอันเชิญพระราชานุสาวรีย์ รัชกาลที่ 5 ขึ้น ประดิษฐาน ณ แท่นชัยประดิษฐาน เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2539 ซึ่งเป็นบริเวณที่พระองค์ท่านเสด็จมา เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2444 |