ประวัติศาสตร์ล้านนา
อาณาจักรล้านนามีอายุ
262 ปี ช่วงเวลาดังกล่าวนับจากกำเนิดอาณาจักรล้านนาใน พ.ศ. 1839 เมื่อสร้างเชียงใหม่
เป็นศูนย์กลาง จนถึงอาณาจักรล่มสลายลงในพ.ศ. 2101 เมื่อพิเคราะห์ถึงพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของอาณาจักรล้านนา
สามารถแบ่งเป็น 3 สมัยคือ
1.
สมัยสร้างอาณาจักร(พ.ศ.1839 - 1898 )เป็นช่วงสร้างความเข้มแข็งให้อาณาจักรซึ่งตรงกับสมัยราชวงศ์มังราย
ตอนต้น โดยเริ่มจากพญามังรายรวบรวมหัวเมืองต่าง ๆ ในแอ่งเชียงราย และขยายอำนาจลงสู่แอ่งเชียงใหม่
- ลำพูน เมือง
ในอาณาจักรที่รวบรวมได้ในสมัยนี้ได้แก่ เชียงราย เชียงแสน เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง
พะเยา นอกจากนั้นยังได้สร้างเครือ
ข่ายทางการเมือง โดยส่งราชบุตรไปครองเมืองเชียงตุง และเมืองนาย เป็นต้น สมัยสร้างอาณาจักรมีกษัตริย์ราชวงศ์มังราย
5 พระองค์ นับตั้งแต่พญามังราย จนสิ้นสมัยพญาผายู รวมเวลา 59 ปี
2.
สมัยอาณาจักรล้านนารุ่งเรือง (พ.ศ. 1898 - 2068 ) ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักรล้านนา
เริ่มพัฒนาการขึ้น
อย่างเด่นชัด นับตั้งแต่สมัยพญากือนา (พ.ศ. 1898 - 1928) และสืบตอมาจนถึงสมัยพญาแก้ว
(พ.ศ. 2038 - 2068 ) สมัย
รุ่งเรืองเป็นเวลา 170 ปี ความเจริญสูงสุดจะอยู่ในสมัยพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1984
- 2030) ซึ่งเป็นยุคทองของล้านนา
ในสมัยนี้อาณาจักรล้านนาแผ่อิทธิพลครอบคลุมไปกว้างขวาง โดยได้เมืองแพร่ เมืองน่าน
ไว้ในอำนาจและแผ่อิทธิพลไปถึง
เมืองต่าง ๆ ในเขตรัฐชาน ดังเช่น เชียงตุง เมืองนาย เมืองสีป้อ เมืองยอง และเชียงรุ่งในเขตสิบสองพันนา
ตลอดจนเมือง
ลาวหลวงพระบาง
3.
สมัยเสื่อมและอาณาจักรล้านนาสลาย (พ.ศ. 2068 - 2101 ) ความเสื่อมของอาณาจักรล้านนาเกิดในปลาย
สมัย
ราชวงศ์มังราย นับตั้งแต่สมัยพญาเกศเชษฐราช (พ.ศ. 2068 - 2081) จนกระทั่งตกเป็นเมืองขึ้นของพม่า
ใน พ.ศ. 2101
สมัยเสื่อมและสลายตัวเป็นช่วงเวลา 33 ปี สภาพบ้านเมืองแตกแยกวุ่นวายอย่างหนัก