กระบวนพยุหยาตราชลมารคในพระราชพิธีสมโภชพระนคร
พระราชพิธีสมโภชพระนคร
ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ที่ได้มีการจัดกระบวนพยุหยาตราชลมารคครั้งยิ่งใหญ่ ถึง
๒ ครั้ง มาแล้ว คือเมื่อครั้งฉลองพระนครครบ ๑๕๐ ปี ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
และ ในวาระครบ ๒๐๐ ปี กรุงรัตนโกสินทร์ในสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบัน
เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๕ ที่ผ่านมานี้ ริ้วกระบวนเรือพยุหยาตราเมื่อเฉลิมฉลองกรุงครบ ๑๕๐
ปี ปรากฏตามหมายกำหนดการ พระราชพิธีเฉลิมกรุงเทพมหานคร ๒ เมษายน พ.ศ.๒๔๗๕ ดังนี้
'...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ออกประทับมุขพลับพลาโปรดเกล้าฯ ให้ยาตรา
กระบวนเรือรบแล่น จากท้ายน้ำลอดช่องสะพานผ่านหน้าพระที่นั่งถวายลำไปทางเหนือ ถ้วนทุกลำแล้ว
กระบวนเรือ พระบรมราชอิสริยยศจึงพายถวายลำต่อไป จนถึงเรือเอกชัยคุ่ชัก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เสด็จพระราชดำเนินลง จากพลับพลาไปประทับในบุษบกบัลลังก์กันยา เป็นเรือพระที่นั่งรอง
ทหารเรือยิงปีนเฉลิมพระเกียรติยศ ๒๑ นัด เสด็จพระราชดำเนินโดย กระบวน พยุหยาตราใหญ่ตามชลวิถี
จากท่าหน้าพลับพลาเชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้าฝั่งธนบุรี ยาตราตาม ลำแม่น้ำเจ้าพระยาไปเทียบเรือพระที่นั่งแทบท่าราชวรดิษฐ์
เสด็จขึ้นทรงรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จกลับพระราชวังดุสิต...'
ประกอบด้วยริ้วกระบวน ๔ สายดังนี้ เรือกราบกันยา ๒ ลำ เรือเสือคำรณสินธุ์ ๑ ลำ
เรือเสือทยานชล ๑ ลำ เรือดั้ง ๒๒ ลำ เรือตำรวจนอก ๑ ลำ เรือกระบี่รานรอนราพณ์ -
กระบี่ปราบเมืองมาร ๒ ลำ เรือกลองนอก ๒ ลำ เรืออสูรปักษา - อสูรวายุภักษ์ (กลองชนะ)
๒ ลำ เรือสุครีพครองเมือง - พาลีรั้งทวีป (กลองชนะ) ๒ ลำ เรือตำรวจใน ๑ ลำ เรือครุฑเตร็จไตรจักร
- ครุฑเหิรเกฃห็จ (แตร สังข์) ๒ ลำ เรือกลองใน ๑ ลำ เรือเอกชัยเหินหาว - เอกชัยหลาวทอง
(มโหระทึก) ๒ ลำ เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ ทอดบัลลังก์บุษบก (เป็นเรือพระที่นั่งทรง)
๑ ลำ เรืออเนกชาติภุชลค์ ทอดบัลลังก์กัญญา (เป็นเรือพระที่นั่งรอง) ๑ ลำ เรือตำรวจ
๔ ลำ เรือกราบกันยา ๒ ลำ สำหรับริ้วกระบวนเรือพยุหยาตราในวาระกรุงรัตนโกสินทร์
มีอายุครบ ๒๐๐ ปี เมื่อ วันที่ ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๕ ประกอบด้วยริ้วกระบวน ๔ สาย
ดังนี้ กระบวนหน้า เป็นเรือริ้วนำกระบวนด้วยเรือดั้ง เรือพิฆาต เรือรูปสัตว์ กระบวนเรือพระที่นั่ง
เป็นริ้วกระบวนตอนกลางมีเรืออนันตนาคราช เรือสุพรรณหงส์ และเรืออเนกชาติภุชงค์
กระบวนแซงเสด็จ เป็นเรือตามเสด็จมีเรือแซง เรือทองขวานฟ้า และทองบ้าบิ่น กระบวนหลัง
เป็นเรือท้ายกระบวนใช้เรือดั้งทั้งหมด