«Δεν προτίθεμαι, σχετικά με καμιά όψη του ζητήματος, να καταφύγω σε πολεμικές, ούτε πολύ περισσότερο να πείσω. Τα παρόντα σχόλια δε νοιάζονται καθόλου να ηθικολογήσουν. Δεν εξετάζουν αυτό που είναι επιθυμητό, ή απλά προτιμότερο. Θα περιοριστούν στην παρατήρηση αυτού που είναι.»

Γκυ Ντεμπόρ

«Πόλεμος δίχως θάνατο» και «Επιτέλους! Σιωπηλά όπλα» ήταν τα βασικότερα συνθήματα-τίτλοι που κυριάρχησαν στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Ειδικοί των δημοσίων σχέσεων, χρηματοδοτούμενοι από τον Σύνδεσμο Χημικών Βιομηχανιών των ΗΠΑ και υποστηριζόμενοι από στρατιωτικούς κύκλους, είχαν αναλάβει την «προώθηση» της ιδέας περί του ανυπέρβλητου χαρακτήρα των χημικών όπλων ως μέσων άσκησης της άλλης πολιτικής. Ο στόχος της εκστρατείας ευδιάκριτος: άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση ώστε να χρηματοδοτηθούν προγράμματα έρευνας και παραγωγής νέων χημικών όπλων.

Τα χημικά όπλα ως εμπορεύματα ήταν για μια ακόμα φορά στην ημερήσια διάταξη. Όπως και σήμερα…

Μερικά χρόνια αργότερα, από τον Αύγουστο του 1962 ως τον Φεβρουάριο του 1971, αμερικανικά αεροπλάνα θα ψεκάσουν με εκατό εκατομμύρια λίτρα «αποψιλωτικού υγρού» τις ζούγκλες και τους αγρούς του Βιετνάμ. Κάθε είδους βλάστηση καταστράφηκε σε πάνω από είκοσι εκατομμύρια στρέμματα νοτιοβιετναμέζικης γης. Οι Βιετκόγκ δεν είχαν πια πού να κρυφτούν και τι να φάνε. Η επιχείρηση έφερε την κωδική ονομασία «Αγροτική Βοήθεια» και είχε σαν σύνθημα το «Αποψιλώστε τα δάση για να τελειώσει ο πόλεμος σε έξι μήνες». Ο πόλεμος τελείωσε σε δέκα χρόνια και τον έχασαν οι Αμερικανοί.

Λίγους, όμως, μήνες πριν τον τερματισμό του πολέμου το 1975 οι ΗΠΑ «έσπευδαν» να υπογράψουν το Πρωτόκολλο της Γενεύης, με καθυστέρηση μόλις πενήντα χρόνων. Ήταν η 95^η χώρα που επικύρωνε την Συμφωνία. Το Πρωτόκολλο της Γενεύης, που υπογράφτηκε στις 17 Ιουνίου 1925 και ισχύει μέχρι σήμερα, απαγόρευε την «χρήση των ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή άλλων αερίων και των βακτηριολογικών μεθόδων πολέμου». Το κείμενο αυτό, ωστόσο, δεν απαγόρευε την παραγωγή, μεταφορά και αποθήκευση των χημικών όπλων.

Παράλειψη; Όχι βέβαια!

Τα χημικά όπλα δεν ήταν γραμμένα στην ημερήσια διάταξη της Διάσκεψης της Γενεύης το 1925. Το πραγματικό της αντικείμενο ήταν το ιδιωτικό [μη-κρατικό] διεθνές εμπόριο όπλων. Το θέμα του ελέγχου του ιδιωτικού διεθνούς εμπορίου τοξικών χημικών τέθηκε προς συζήτηση από την αντιπροσωπεία των ΗΠΑ. Όμως… Οι περισσότερες χημικές ουσίες-όπλα της εποχής χρησιμοποιούνταν ευρύτατα από τις νόμιμες χημικές βιομηχανίες χρωμάτων, φαρμάκων κ.λπ. Πολλά ήπια χημικά εξάλλου μπορούν σε μεγάλες ποσότητες να αποβούν θανατηφόρα. Πώς μπορούσε να απαγορευτεί το εμπόριο τοξικών χημικών χωρίς να πληγούν ανεπανόρθωτα οι χημικές βιομηχανίες; Έτσι, υιοθετήθηκε η μεσοβέζικη, ή μάλλον εμπορική, λύση της απαγόρευσης μόνον της χρήσης.

Οι χημικές βιομηχανίες μπορούσαν να συνεχίσουν το θεάρεστο έργο τους. Τα χρόνια που ψεκαζόταν το Βιετνάμ, ο αμερικανικός στρατός όχι μόνον απορροφούσε ολόκληρη την παραγωγή ζιζανιοκτόνων των ΗΠΑ αλλά έκανε και εισαγωγές από το εξωτερικό. Φυσικά –«φυσικά!»– οι ΗΠΑ δεν παραβίασαν καμία διεθνή συμφωνία. Τα φυτοφάρμακα και τα αέρια καταστολής ταραχών, που χρησιμοποιούνται από όλες τις αστυνομίες του κόσμου, δεν χαρακτηρίζονται ως χημικά όπλα διότι, όπως λένε, δεν είναι θανατηφόρα.

Ας δούμε, λοιπόν, πόσο «ακίνδυνα» και «μη-θανατηφόρα» είναι τα φυτοφάρμακα. Η «Πορτοκαλί Ουσία», που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στο Βιετνάμ, είναι μίγμα δύο ζιζανιοκτόνων [2,4-D και 2,4,5-Τ]. Αυτό που την καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η μεγάλη της περιεκτικότητα σε διοξίνη, ένα από τα ισχυρότερα δηλητήρια που έχουν ποτέ παρασκευαστεί. Εκείνη την περίοδο στις ΗΠΑ, η μέγιστη επιτρεπόμενη ποσότητα διοξίνης στο ράντισμα ήταν 0,2 γραμμάρια ανά τόνο. Στο Βιετνάμ η περιεκτικότητα ήταν 40 γραμμάρια ανά τόνο… Η χρήση των δύο προαναφερθέντων ζιζανιοκτόνων απαγορεύτηκε αργότερα στις ΗΠΑ. Παρότι καρκινογόνα, χρησιμοποιούνται σήμερα σ’ όλον τον Τρίτο Κόσμο. Το εμπόριο βλέπετε…

«Φυσικά», δεν θα σας κουράσω με λεπτομέρειες για τις επιπτώσεις της διοξίνης στην υγεία των Βιετναμέζων – για να μην αναφέρουμε το περιβάλλον της χώρας τους. Εξάλλου, τα στοιχεία [καρκινογενέσεις, τερατογεννήσεις, αποβολές κ.λπ.] που δίνει η κυβέρνηση του Βιετνάμ χαρακτηρίζονται από «αντικειμενικούς» παρατηρητές ως «αναξιόπιστα». Πόσο «αναξιόπιστοι» είναι, όμως, μερικές δεκάδες χιλιάδες βετεράνων του Βιετνάμ που, εδώ και δεκαπέντε χρόνια, έχουν καταφύγει στα δικαστήρια των ΗΠΑ ζητώντας αποζημιώσεις για τις ανεπανόρθωτες βλάβες που υπέστη η υγεία τους, όταν εκτέθηκαν στη δράση της διοξίνης; Και πόσο «αξιόπιστοι» είναι ορισμένοι επιστημονικοί κύκλοι των ΗΠΑ όταν αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τα στοιχεία που τους παρέχει το Πεντάγωνο για να αποφανθούν αν και κατά πόσον επηρεάστηκε η υγεία των στρατιωτικών; Ας είναι…

Στις 10 Απριλίου 1970, υπογράφεται άλλη μία διεθνής συμφωνία που αφορά την γενική απαγόρευση [ανάπτυξη, παραγωγή και αποθήκευση] των βακτηριολογικών-βιολογικών όπλων και των τοξινών. Η υπογραφή αυτής της Συμφωνίας κατέστη δυνατή μόνον μετά τον διαχωρισμό αυτών των όπλων από τα χημικά όπλα, για τα οποία συνέχιζαν να υφίστανται τα γνωστά… εμπορικά κωλύματα. Φυσικά και αυτή η Συμφωνία παραβιάστηκε από διάφορες χώρες κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν.

Τέλος, στις 11 Ιανουαρίου 1989, υπογράφεται στο Παρίσι, από τους εκπροσώπους 149 κρατών, μία διακήρυξη με την οποία ζητείται η αποτροπή της χρήσης χημικών όπλων, μέσω της εξάλειψής τους, καθώς επίσης η σύντομη ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή μίας νέας συνθήκης για τα χημικά όπλα, η οποία θα απαγορεύει την ανάπτυξη, την παραγωγή, την αποθήκευση και την χρήση τους. Το ντοκουμέντο περιέχει και μία έκκληση για γενικό και πλήρη αφοπλισμό, χωρίς όμως να συνδέει άμεσα τα χημικά και τα πυρηνικά όπλα. Την σχετική σύνδεση επιδίωξαν αραβικές χώρες, που θεωρούν ότι ο χημικός αφοπλισμός θα ανέτρεπε σε βάρος τους την ισορροπία δυνάμεων με το Ισραήλ, δεδομένης της κατοχής από αυτό τόσο χημικών όσο και πυρηνικών όπλων.

* * * * *

«Πολεμοχαρής», «αιμοσταγής», «στυγνός δικτάτορας», «αδίστακτος εισβολέας» είναι μερικοί από τους… «τίτλους τιμής» που προσάπτουν στον «Χίτλερ της Βαγδάτης», Σαντάμ Χουσεΐν. Καθόλου αβάσιμοι, κατά τα άλλα, αυτοί οι χαρακτηρισμοί θυμίζουν –και είναι– φτηνές ηθικολογίες, στο βαθμό που διάφοροι αναλυτές, θεωρούν, σιωπηλά, το «φαινόμενο Σαντάμ» ως το προϊόν μιας μυστηριώδους παρθενογέννησης. Χαϊδεμένο παιδί Ανατολικών τε και Δυτικών κυβερνήσεων σε όλη την διάρκεια του Ιρανο-ιρακινού Πολέμου, όταν «ο ισχυρότερος στρατός της περιοχής» αντιμετώπιζε «τις φανατισμένες ορδές των ισλαμιστών του Ιράν», ήταν επίσης το χαϊδεμένο παιδί όλων των κατασκευαστών και εμπόρων όπλων του πλανήτη. Εκατοντάδες εταιρείες από όλον τον κόσμο συναγωνίζονταν για να αποσπάσουν ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι από την τούρτα που έφερε το όνομα «στρατιωτικός εξοπλισμός του Ιράκ». Ανάμεσά τους, δεκάδες εταιρείες που εμπορεύονταν χημικά όπλα και την τεχνογνωσία παρασκευής τους. Θεάρεστο έργο! Καμία Συμφωνία δεν απαγορεύει το εμπόριο χημικών όπλων. Όμως, τα χημικά όπλα, ως εμπορεύματα –όπως και όλα τα εμπορεύματα εξάλλου– πρέπει να καταναλώνονται…

Τα χαϊδεμένα παιδιά, όμως, όπως είναι γνωστό, είναι –από ηθικής απόψεως– αδύνατοι χαρακτήρες και κάνουν αταξίες. Η «πρώτη» αταξία του Σαντάμ αφορούσε στη χρησιμοποίηση εκ μέρους του Ιράκ χημικών όπλων στον πόλεμο με το Ιράν, γεγονός που ήταν πλήρως αποδεδειγμένο ήδη από το 1984. Οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας ήταν ήπιες έως ανύπαρκτες. Ο κίνδυνος των φανατικών ισλαμιστών προείχε… Απλά, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε το Ιράκ γιατί χρησιμοποίησε χημικά όπλα. Ήταν η πρώτη φορά, από την ίδρυση του ΟΗΕ, που καταδικαζόταν «ονομαστικά» μία χώρα για παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Γενεύης. Τι υποκρισία!

Από το 1945 μέχρι σήμερα, έχουν χρησιμοποιηθεί χημικά [ακόμα και βακτηριολογικά] όπλα σε δεκαπέντε περίπου περιοχές του πλανήτη. Οι διεθνείς οργανισμοί, όμως, και οι μεγάλες δυνάμεις, που είχαν την δυνατότητα, ελάχιστες φορές καταδέχτηκαν να αποστείλουν επί τόπου επιτροπές για να ερευνήσουν τις καταγγελίες. Τα πορίσματα που τελικά συντάχθηκαν «θάφτηκαν», θυσία στον βωμό της πολιτικής ισορροπιών που ακολουθούν οι Μεγάλοι της εποχής μας.

Θα ασχοληθώ, εν συντομία, με δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, οι οποίες, αν και γνώρισαν μια σχετική δημοσιότητα, δεν αποτέλεσαν εν τούτοις κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να μπορέσουν οι «ευαίσθητοι» αυτού του κόσμου να διαδηλώσουν το «κλαψούρισμά» τους.

Οι Χμονγκ, ορεινή φυλή του Λάος, αναγκάστηκαν –μετά το τέλος της αποικιοκρατίας– να «συγκατοικήσουν», στα πλαίσια του ίδιου κράτους, με φυλές που το μόνο κοινό στοιχείο που είχαν μαζί τους ήταν ακριβώς αυτή η «συγκατοίκηση». Διόλου περίεργο, λοιπόν, που οι Χμονγκ συνεργάστηκαν, στη διάρκεια του Πολέμου της Ινδοκίνας, με την CIA για να αντιμετωπίσουν τις αντίπαλες πεδινές φυλές που κυβερνούσαν το Λάος και τύχαινε «εμφορούνται από κομμουνιστικά ιδεώδη». Ακόμα λιγότερο περίεργο είναι το γεγονός ότι επιδόθηκαν, ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Αμερικανών από την περιοχή, στη συστηματική καλλιέργεια της γνωστής παπαρούνας από την οποία λαμβάνεται το όπιο, που με τη σειρά του μετατρέπεται σε ηρωίνη.

Έτσι, όταν στο δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1970, τα χωριά των οπιοπαραγωγών Χμονγκ βομβαρδίζονταν από αέρος με ένα μίγμα χημικών και βακτηριολογικών όπλων από τους Σοβιετικούς, που έσπευσαν να ανταποκριθούν στην «πρόσκληση» της κυβέρνησης του Λάος, ο πλανήτης κοίταζε αδιάφορα… προς τα πού; Σημειωτέον ότι οι πληροφορίες ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων σε 15 ως 20.000.

Οι Σοβιετικοί ήταν σ’ αυτήν την περίπτωση –και σε άλλες περισσότερο γνωστές [για παράδειγμα Υεμένη, Αφγανιστάν] περιπτώσεις– ιδιαίτερα «άγαρμποι» στην επιλογή των χημικών ουσιών που χρησιμοποίησαν, μιας και παραβίασαν κατάφωρα τις σχετικές διεθνείς συμφωνίες.

Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ δείχνουν μια προτίμηση σε ουσίες που δεν θεωρούνται χημικά όπλα, αν και κατά περιόδους παραβίασαν τις διεθνείς συμφωνίες, στην περίπτωση της Κούβας, για παράδειγμα, την οποία έχουν επανειλημμένα ψεκάσει με διάφορους ιούς. Αυτή η προτίμηση των ΗΠΑ εμπλούτισε με ένα νέο είδος «την συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα»: τον οικολογικο-γενετικό πόλεμο.

Και για να θυμηθούμε τα λόγια του γερουσιαστή Γκέιλορντ Νέλσεν [Αύγουστος 1970]: «Ποτέ μέχρι σήμερα στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν κήρυξε μία χώρα τον πόλεμο στο βιολογικό περιβάλλον του λαού μιας άλλης χώρας. Οι ΗΠΑ διολίσθησαν σε ένα πείραμα που κανείς μέχρι σήμερα δεν τόλμησε».

Μερικά χρόνια αργότερα διολίσθησαν ξανά. Το 1983, μετά από «παράκληση» της κυβέρνησης της Βραζιλίας, το Πεντάγωνο ψέκασε με δηλητηριώδεις ουσίες 2,5 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα ζούγκλας. Η περιοχή έπρεπε να αποψιλωθεί για να κατασκευαστεί ένα φράγμα στον ποταμό Τόκαντινς. Τα θύματα; Πάνω από 7000 Ινδιάνοι. Δύο φυλές τους, μάλιστα, εξαφανίστηκαν τελείως.

Λεπτομέρεια: οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν στην Βραζιλία ήταν μια «προσφορά» της εταιρείας Ντόου Κέμικαλ, η οποία έχει συμφέροντα στην εκμετάλλευση των φωσφορούχων κοιτασμάτων [λιπάσματα] της Δυτικής Σαχάρας [ποιος θυμάται το Πολισάριο;] και όλως περιέργως ασχολείται με τη βιομηχανική παραγωγή λαχανικών! Προς τι το θαυμαστικό, θα ρωτήσετε.

Τα τελευταία χρόνια η καταστροφή των τροπικών δασών του Αμαζονίου παραμένει –και σωστά– στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Το ερώτημα που τίθεται είναι: τι απογίνονται οι τεράστιες δασικές εκτάσεις που καίγονται ή υλοτομούνται; Η απάντηση που συχνά δίνεται είναι η εξής: καλλιεργούνται ή χρησιμοποιούνται για τη βοσκή των ζώων. Από ποιους; Από βραζιλιάνους μεγαλοτσιφλικάδες, είναι μια συνηθισμένη απάντηση.

Μικρή λεπτομέρεια: μια πλειάδα γνωστών εταιρειών του πλανήτη, από τη Φολκσβάγκεν, την Μιτσουμπίσι, την Λίκουιγκας [με την συμμετοχή του Βατικανού και της Μοντέντισον] και την Νεστλέ, ως την Μερτσέντες Μπενζ, τη Γιού Ες Στηλβ και την Γκουντγίαρ κατέχουν στην Βραζιλία –κυρίως μέσω θυγατρικών εταιρειών– εκτάσεις που κυμαίνονται από 800 χιλιάδες μέχρι 2 εκατομμύρια στρέμματα. Εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για παραγωγή τροφίμων. Αυτές οι θυγατρικές «κόστιζαν», πριν από δεκαπέντε χρόνια, ένα εκατομμύριο δέντρα την ημέρα. Ποιος ενδιαφερόταν τότε γι’ αυτές τις μικρολεπτομέρειες και ποιος ενδιαφέρεται σήμερα;

Αυτές οι μικρολεπτομέρειες αποτελούν ίσως την κύρια συνισταμένη μιας «νέας» μορφής πολέμου που ήρθε στο προσκήνιο πριν από δεκαπέντε χρόνια, του πολέμου της πείνας. Όποιος ελέγχει την παγκόσμια αγορά τροφίμων ελέγχει και το πεπρωμένο των λαών αυτού του πλανήτη.

«Ανεπίσημα» αυτός ο πόλεμος μαίνεται εδώ και δεκαετίες. Αδιάψευστες αποδείξεις οι δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων που πεθαίνουν από πείνα καθημερινά και τα δισεκατομμύρια των υποσιτιζόμενων στον πλανήτη. Η «επίσημη πρώτη» αυτού του πολέμου, όμως, έλαβε χώρα μόλις τις τελευταίες εβδομάδες με τον αποκλεισμό του Ιράκ. Αυτός ο αποκλεισμός συνιστά από μόνος του μια πολεμική πράξη [χωρίς καν να χρησιμοποιηθούν συμβατικά, χημικά ή πυρηνικά όπλα] σε βάρος του Ιράκ. Το Ιράκ εισάγει το 80% των τροφίμων που χρειάζεται…

* * * * *

Ας επιστρέψουμε στα «καθ’ ημάς».

Το Ιράκ έκανε την δεύτερη «αταξία» του, όσον αφορά τα χημικά όπλα, το 1988. Στα τέλη Αυγούστου και αρχές Σεπτεμβρίου αυτού του χρόνου, πραγματοποίησε μια εκστρατεία-γενοκτονία εναντίον των Κούρδων, βομβαρδίζοντας τα χωριά τους στο βορειοδυτικό Ιράκ με χημικά όπλα.

Τα θύματα ξεπέρασαν τις 5000. Οι αντιδράσεις ήταν έντονες, κυρίως από τις ΗΠΑ που επέβαλαν οικονομικές κυρώσεις στο Ιράκ. Οι χώρες του Συμβουλίου του Κόλπου [ανάμεσά τους το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία…] πρόσφεραν την υποστήριξή τους στην κυβέρνηση της Βαγδάτης καταγγέλοντας «την εκστρατεία που διεξάγεται εναντίον της μέσω των ξένων οργάνων πληροφόρησης που επιδιώκουν την παρεμπόδιση των ιρανο—ιρακινών συνομιλιών της Γενεύσης». Οι οικονομικές κυρώσεις σε βάρος του Ιράκ ατόνησαν τα τελευταία χρόνια και, μετά το τέλος του ιρανο-ιρακινού πολέμου, οι ΗΠΑ χορηγούσαν ετησίως ένα δισεκατομμύριο δολάρια ως «αγροτική βοήθεια» στο Ιράκ…

Το Ιράκ ενδιαφέρθηκε για τον χημικό του εξοπλισμό από τους πρώτους κιόλας μήνες του πολέμου με το Ιράν. Αρωγοί του σ’ αυτήν την προσπάθεια διάφορες δυτικογερμανικές –κυρίως– εταιρείες. Σήμερα, διαθέτει αρκετές χιλιάδες τόνους των χημικών ουσιών «αέριο μουστάρδας», «ταμπούν» και «σαρίν», αν και είναι λίγο απίθανο να μην έχει προχωρήσει αν όχι στην παραγωγή, τουλάχιστον στην ανάπτυξη κάποιων βακτηριολογικών όπλων.

Χημικά όπλα και γερμανικές βιομηχανίες χημικών. Ο συνειρμός αναπόφευκτος. Η κατάληξή του: I.G. FARBEN.

* * * * *

Οι Βίλχελμ Όστβαλντ, Φριτς Χάμπερ και Καρλ Μπος είχαν αρκετά κοινά σημεία. Ήταν Γερμανοί, χημικοί και τιμήθηκαν όλοι τους με το βραβείο Νόμπελ χημείας.

Ο Όστβαλντ το 1909, για τις έρευνές του πάνω στους καταλύτες και την θεωρητική μελέτη μετατροπής της αμμωνίας σε οξείδια του αζώτου, τα οποία μπορούσαν κατόπιν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή λιπασμάτων [και εκρηκτικών υλών].

Ο Χάμπερ το 1918, λίγο πριν από το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, γιατί ανακάλυψε μια μέθοδο παρασκευής αμμωνίας με την χρησιμοποίηση του αζώτου της ατμόσφαιρας.

Ο Καρλ Μπος μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ χημείας το 1931 γιατί βελτίωσε τη μέθοδο του Χάμπερ και την έκανε βιομηχανική αξιοποιήσιμη.

Τίποτε το περίεργο ως εδώ. Στο κάτω κάτω και οι Νόμπελ έκαναν την περιουσία τους πουλώντας νιτρογλυκερίνη.

Οι Χάμπερ και Μπος είχαν ακόμα ένα κοινό σημείο: εργάζονταν στην I.G. FARBEN. Ο Χάμπερ ήταν, επίσης, επικεφαλής του Τμήματος Χημικού Πολέμου του γερμανικού στρατού και θεωρείται ο «πατέρας» των χημικών όπλων, που χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το «αέριο μουστάρδας», όπως και οι υπόλοιπες ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν σε εκείνον τον πόλεμο, αναπτύχθηκε στα εργαστήρια της I.G. FARBEN και η μαζική του παραγωγή έγινε στα εργοστάσιά της. Ο δε Μπος εργάστηκε για την μετατροπή των εργοστασίων λιπασμάτων της I.G. FARBEN σε εργοστάσια παραγωγής εκρηκτικών υλών, όταν ο βρετανικός στόλος, που κυριαρχούσε στον Ατλαντικό Ωκεανό, κατέστησε αδύνατη την μεταφορά των αζωτούχων κοιτασμάτων της Χιλής στην Γερμανία.

Είκοσι χρόνια αργότερα, στα εργαστήρια και τα εργοστάσια της I.G. FARBEN, θα αναπτυχθεί η δεύτερη γενιά χημικών όπλων, τα αέρια νεύρων.

Το 1930, ο χημικός Γκέρχαρντ Σράντερ αρχίζει της έρευνες για την Παρασκευή ενός εντομοκτόνου με βάση ενώσεις του φθορίου και του φωσφόρου. Βασική παράλληλη προϋπόθεση: να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως χημικό όπλο. Το 1937 ανακαλύπτει το ταμπούν, το 1939 το σαρίν και το 1944 το σομάν.

Στο τέλος του πολέμου, Αμερικανοί και Σοβιετικοί θα μοιραστούν τα αποθέματα χημικών όπλων της Γερμανίας, που αν και διέθετε 25.000 τόνους ταμπούν και σαρίν –δεν είχε προλάβει να προχωρήσει στη βιομηχανική παραγωγή του σομάν– δεν τα χρησιμοποίησε σε πολεμικές επιχειρήσεις. Ίσως λόγω της αδυναμίας του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου να ενσωματώσει τα χημικά όπλα στην στρατηγική του, ίσως λόγω του φόβου ότι οι Σύμμαχοί διέθεταν ακόμα ισχυρότερες ουσίες [κάτι που δεν συνέβαινε], ίσως –και το πιθανότερο για ορισμένους– λόγω της απέχθειας του Χίτλερ προς τα αέρια, την φρίκη των οποίων είχε γνωρίσει από πρώτο χέρι στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η I.G. FARBEN ήταν το καρτέλ των χημικών βιομηχανιών της Γερμανίας [ανάμεσά τους η BASF, η Χεχστ, η Μπάγιερ…]

Τρεις ήταν οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν στην ίδρυσή της. Η αποφυγή περιττών τριβών μεταξύ των βιομηχανιών της Γερμανίας. Η καλύτερη εκμετάλλευση των ανακαλύψεων που επιτυγχάνονταν στα εργαστήριά τους και η μονοπώληση του εμπορίου χημικών στον πλανήτη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η I. G. FARBEN είχε γίνει η σημαντικότερη χημική δύναμη του πλανήτη. Ήλεγχε 400 εταιρείες και 500 εμπορικές επιχειρήσεις, διέθετε ιδιόκτητους σιδηροδρόμους, τράπεζες, ορυχεία και εργοστάσια σε πολλές χώρες. Για λογαριασμός της εργάζονταν οι περισσότεροι και πιο ειδικευμένοι ερευνητές και τεχνικοί, που είχαν ποτέ συγκεντρωθεί σε μία μόνον εταιρεία.

Ο Καρλ Μπος θα γίνει πρόεδρος του καρτέλ το 1935, ενώ συμμετείχε και στα διοικητικά συμβούλια πολλών ξένων εταιρειών, όπως η Γιου Ες Στηλ [των Μόργκαν], η Ντυπόν ντε Νεμούρ και η Στάνταρντ Όιλ οφ Νιού Τζέρσεϋ [των Ροκφέλλερ]. Ένας Γερμανός στα διοικητικά συμβούλια αμερικανικών εταιρειών; Τίποτα το περίεργο.

Στις ειρηνευτικές συνομιλίες των Βερσαλλιών, μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γάλλοι ζήτησαν την καταστροφή των πολεμικών και χημικών βιομηχανιών της Γερμανίας. Οι Βρεταννοί προχώρησαν περισσότερο. Ζήτησαν το μοίρασμα των χημικών μυστικών της I.G. FARBEN σε όλους τους συμμάχους. Το αίτημα απορρίφτηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσων, που το χαρακτήρισε ως «ανφέαρ». Οι Αμερικανοί συμφώνησαν, πάντως, στο ζήτημα της καταστροφής των εργοστασίων, Κατόπιν, κάτω από την πίεση της χημικής βιομηχανίας των ΗΠΑ [κυρίως της Ντυπόν], ζήτησαν και πέτυχαν να συμπεριληφθεί ως όρος στην συμφωνία ειρήνης η δήμευση των εγκαταστάσεων και των πατεντών της I.G. FARBEN στις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν δεσμευτεί όταν οι ΗΠΑ κήρυξαν τον πόλεμο στην Γερμανία.

Η διάλυση και η καταστροφή της I. G. FARBEN είχε επισφραγιστεί.

Τότε, αναδύθηκε το άστρο του Μπος, ο οποίος είχε εκπροσωπήσει τα συμφέροντα του καρτέλ στις ειρηνευτικές συνομιλίες των Βερσαλλιών. Εξαγόρασε τους Γάλλους συμφωνώντας μαζί τους για την από κοινού παραγωγή λιπασμάτων και εκρηκτικών στην Γαλλία. Η γαλλική αντιπροσωπεία συμφώνησε στο να μην απαιτήσει την εφαρμογή των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών που προέβλεπαν την διάλυση της χημικής βιομηχανίας της Γερμανίας… Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι Αμερικανοί θα ανακαλύψουν σύντομα ότι δεν έχουν τις γνώσεις που απαιτούνται για την λειτουργία των εγκαταστάσεων του καρτέλ στις ΗΠΑ…

Έναν χρόνο μετά την ήττα της Γερμανίας, ο Μπος θέτει τα θεμέλια για μία ακόμα ισχυρότερη I.G. FARBEN. Η περαιτέρω ανάπτυξη του καρτέλ εξασφαλίζεται με τη βοήθεια αμερικανικών και αγγλικών κεφαλαίων. Πολλές μετοχές θα περάσουν στα χέρια αμερικανικών τραπεζών όπως η Chase Bank των Ροκφέλλερ, η Morgan, η Warburg.

Λεπτομέρεια: ο Πάουλ Βάρμπουργκ ήταν μέλος της αμερικανικής αντιπροσωπείας στις ειρηνευτικές συνομιλίες των Βερσαλλιών. Ο αδελφός του Μαξ Βάρμπουργκ εκπροσωπούσε τα συμφέροντα της Γερμανίας. Η Συνθήκη Ειρήνης των Βερσαλλιών χαρακτηρίστηκε –και δίκαια– από μερικούς ως «συνθήκη προσωρινής διακοπής των εχθροπραξιών στην Ευρώπη».

Δεύτερη λεπτομέρεια: η χρηματοδότηση της I. G. FARBEN από τις τράπεζες των Ροκφέλλερ μόνον θα ανέλθει στο ποσόν των 30 εκ. δολαρίων.

Τρίτη λεπτομέρεια: οι Ροκφέλλερ-Μόργκαν Βάρμπουργκ ήταν οι κύριοι παράγοντες του μεγάλου κεφαλαίου στις ΗΠΑ, που για δέκα περίπου χρόνια, στις αρχές του αιώνα, προσπαθούσαν να πετύχουν την ίδρυση μιας Κεντρικής [Εκδοτικής] Τράπεζας στην χώρα. Πράγμα που κατάφεραν το 1913, επί προεδρίας Ουίλσων, με την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων, την οποία θα συναντήσουμε πιο κάτω.

Το 1929, ιδρύεται στις ΗΠΑ η θυγατρική της I. G. FARBEN, American I. G. Chemical Corp. Στο διοικητικό της συμβούλιο, πέραν των Γερμανών [μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος Χέρμαν Σμιτζ] μετέχουν οι Γουόλτερ Τιγκλ, πρόεδρος της Στάνταρντ Όιλ οφ Νιού Τζέρσεϋ των Ροκφέλλερ, Τσαρλς Μίτσελ, διευθυντής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων της Νέας Υόρκης και της Νάσιοναλ Σίτυ Μπανκ των Ροκφέλλερ και ο Έντσελ Φορντ [γιος του Χένρυ] της Φορντ Μότορ…

Η συνεργασία αμερικανικών και γερμανικών εταιρειών και τραπεζών θα συνεχιστεί σε όλη την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τζένεραλ Μότορς, η ΙΤΤ, η Φορντ –μεταξύ άλλων– βοήθησαν «το κατά δύναμιν» την πολεμική προσπάθεια του Χίτλερ, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Να αναφέρουμε μόνον, ότι η Τζένεραλ Μότορς αποζημιώθηκε το 1967 από το αμερικανικό κράτος με το ποσό των 33 εκ. δολαρίων, «για τις ενοχλήσεις και τις καταστροφές που προκλήθηκαν από αμερικανικά αεροπλάνα στα εργοστάσιά της, τα οποία κατασκεύαζαν τροχοφόρα και αεροπλάν και βρίσκονταν στην Γερμανία, την Αυστρία, την Πολωνία και την Κίνα». Όλα αυτά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου!

Το κανάλι μέσω του οποίου οι «εμπόλεμες» εταιρείες επικοινωνούσαν σε όλη την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η Τράπεζα Διεθνών Διευθετήσεων, με έδρα την Ελβετία. Η ΤΔΔ ιδρύθηκε το 1930 από τις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου – ανάμεσά τους η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων της Νέας Υόρκης, η Τράπεζα της Αγγλίας, η Τράπεζα της Ιταλίας, η Τράπεζα της Γαλλίας, η Ράιχσμπανκ…

Η ΤΔΔ είχε σαν φανερό σκοπό την απόδοση των γερμανικών αποζημιώσεων, για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στους συμμάχους και στο καταστατικό της προβλεπόταν η συνέχιση των εργασιών της ακόμα και αν τα κράτη-μέτοχοι βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους. Μέσω της ΤΔΔ διοχετεύτηκαν στην Γερμανία αμερικανικά και βρετανικά κεφάλαια όπως επίσης πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα απαραίτητα για την συνέχιση της πολεμικής προσπάθειας των ναζί. Στο συμβούλιο της ΤΔΔ συμμετείχαν άνθρωποι των Ροκφέλλερ [Γκέιτς Γ. Μακ Γκάρα], των Μόργκαν [Λέον Φρέιζερ], της I.G. FARBEN [Χέρμαν Σμιτζ], των ναζί [Εμίλ Πουχλ, Βάλτερ Φουνκ, Ζάλμαρ Σαχτ]…

Η I.G. FARBEN θα διαλυθεί –τυπικά– το 1945 και μερικά από τα στελέχη της θα δικαστούν ως εγκληματίες πολέμου. Οι Μπάγιερ, BASF, Χεχστ θα συνεχίσουν το έργο τους ως τις μέρες μας…

Το έργο της θα συνεχίσει επίσης και η Τράπεζα Διεθνών Διευθετήσεων, παρότι κάποιοι επιδίωξαν, χωρίς να το καταφέρουν, και την δική της διάλυση…

* * * * *

Έτσι…

… στο τέλος του 1989, η Τράπεζα Διεθνών Διευθετήσεων αποτελούσε τον μεγαλύτερο πιστωτή του «νέου Χίτλερ». Το Ιράκ χρωστούσε στην εν λόγω τράπεζα το ποσό των 13,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

* * * * *

Οι σκηνές του δράματος που εκτυλίσσονται τις τελευταίες εβδομάδες στην Μέση Ανατολή δείχνουν ξαναπαιγμένες.

Ένας «χασάπης» χρηματοδοτείται, εξοπλίζεται, «λαιμαργοποιείται», ωσότου υποπέσει στο «πρώτο ατόπημα». Τότε, οι δυνάμεις που έχουν αναλάβει την προστασία του πλανήτη σπεύδουν προς υπεράσπιση των αρχών «της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης». Ως προς αυτή την σκηνή, δίκαια αποκαλούν «νέο Χίτλερ» τον Σαντάμ Χουσεΐν. Στο κάτω κάτω ούτε ο Αδόλφος ούτε ο Σαντάμ κληρονόμησαν τις πολεμικές μηχανές από τους μπαμπάδες τους και πολύ περισσότερο, ο πρώτος δεν υπέγραψε μόνος του την Συμφωνία του Μονάχου, ούτε ο δεύτερος αυτοαναγορεύτηκε σε κυματοθραύστη του ισλαμικού φανατισμού.

Ένας διεθνής οργανισμός για να ισχυροποιήσει την θέση του και να επιβεβαιώσει τον ρόλο του ως μιας –εν δυνάμει– Παγκόσμιας Κυβέρνησης «κινητοποιεί» τα μέλη του προς υπεράσπιση των αρχών του διεθνούς δικαίου. Τα Ηνωμένα Έθνη έπαιξαν τον ίδιο ρόλο και στον Πόλεμο της Κορέας. Οι Σοβιετικοί είχαν –και τότε– αποφύγει «επιδέξια» να ασκήσουν βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ…

Διακόσιες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες συγκεντρώνονται στην Μέση Ανατολή για να προασπίσουν τα πετρέλαια της Αράμκο, συγνώμην, την ανεξαρτησία της Σαουδικής Αραβίας εννοούσα.

«Στις 25 Απριλίου 1948, ο γερουσιαστής Μπριούστερ εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση σε μια σχεδόν άδεια και αδιάφορη αίθουσα της Γερουσίας. Περιέγραψε τις ενέργειες της Αράμκο σαν “πρωτοφανές παράδειγμα επαγγελματικής απληστίας σε μια περίοδο που η χώρα μας αντιμετώπιζε τεράστιες ανάγκες”. Ο γερουσιαστής Γουίλιαμ Λάνγκερ από τη Βόρεια Ντακότα είπε: “Οι άνθρωποι που υπέγραψαν αυτή τη συμφωνία [σ.σ. τη συμφωνία Αράμκο-Σαουδικής Αραβίας για τα πετρέλαια] έπρεπε να βρίσκονται στη φυλακή. Οι άνθρωποι που στέλνουν τα παιδιά μας να πολεμήσουν σε ξένες χώρες για να προστατέψουν τα δικά τους συμφέροντα, πρόδωσαν το αμερικανικό έθνος. Πρέπει ν’ αλλάξουν υπηκοότητα κι αν δεν το κάνουν μόνοι τους, ας τους την αφαιρέσουμε εμείς”.» [Charles Higham, Αμερικανοναζιστική Συνωμοσία]

Ο Γούντροου Ουίλσων εκλέχτηκε, για δεύτερη φορά, πρόεδρος των ΗΠΑ το 1916, ως «ο άνθρωπος που μας κράτησε έξω από τον πόλεμο». Το 83% του αμερικανικού λαού ήταν υπέρ της ουδετερότητας των ΗΠΑ. Λίγους μήνες αργότερα, οι ΗΠΑ θα εγκαινιάσουν την χωροφυλακίστικη πολιτική τους στον πλανήτη, κηρύσσοντας τον πόλεμο στην Γερμανία. Τον πόλεμο «που θα έθετε τέλος στους πολέμους». Το ποιοι επωφελήθηκαν από αυτήν την πολιτική είναι εύκολο να το διαπιστώσετε: ρίξτε μια ματιά στο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ στις αρχές του αιώνα και σήμερα.

Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που θα ακούσετε δεκάρικους περί χασάπηδων, ηθικών αρχών, δικαίου, παγκόσμιας τάξης, ασφάλειας και συνεργασίας, πάρτε τα τεφτέρια σας κι αρχίστε τους λογαριασμούς. Θυμηθείτε μόνον πως εκτός από την «κονόμα» κάποιοι επεκτείνουν και την κυριαρχία τους στον πλανήτη.

* * * * *

Απέχοντας πολύ απ’ το ν’ αποτελεί μια στενά μεσανατολική ιδιομορφία, ο πρόεδρος Σαντάμ, που πουλάει και προφασίζεται τα πάντα σ’ έναν κόσμο όπου παντού γίνεται το ίδιο, ήταν, πέρα για πέρα, σαν πολιτικός, σαν στρατιωτικός, σαν καπιταλιστής, απόλυτα αντιπροσωπευτικός του ενσωματωμένου θεαματικού και των επιτυχιών που ευνοεί στις πολυποίκιλες κατευθύνσεις της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής του. Είναι το πρότυπο του Ηγεμόνα του καιρού μας κι απ’ αυτούς που προορίζονται να έρθουν και να παραμείνουν στην εξουσία. Όπου κι αν βρίσκονται, οι ικανότεροι τού μοιάζουν πολύ. Δεν είναι το Ιράκ που γεννάει τέτοια θαύματα. Είναι η εποχή μας.

Τα παραπάνω, γραμμένα από τον Γκυ Ντεμπόρ για τον στρατηγό Νοριέγκα, μπορούν να διαβαστούν και αντίστροφα. Οι Σαντάμ και Νοριέγκα δεν αποτελούν απλά τα πρότυπα των ηγεμόνων της εποχής μας, αλλά και οι ίδιοι είχαν σαν πρότυπα ηγέτες που σ’ όλη την διάρκεια του αιώνα μας κυριάρχησαν στον χώρο του εμπορίου, της πολιτικής ή της στρατιωτικής ισχύος. Φυσικά, όσοι «κατόρθωσαν να κάνουν τόσα πολλά άκοπα, θα προχωρήσουν αναγκαστικά μακρύτερα […] με βάση την ακόλουθη πρωταρχική απαίτηση: να γνωρίζουν ξεκάθαρα από ποια εμπόδια έχουν απαλλαγεί, και για τι πράγμα είναι ικανοί» [Ντεμπόρ].

Το γεγονός που δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν οι Σαντάμ και Νοριέγκα είναι, πως η τάξη των εμπόρων που κυριαρχεί στο «παγκόσμιο χωριό» δεν μπορεί, σε μια εποχή που «τα τείχη γκρεμίζονται», να ανεχτεί την ύπαρξη εθνικών θυλάκων κυριαρχίας όπως, επίσης, δεν ανέχεται την ύπαρξη ηγετών που συγκεντρώνουν στο πρόσωπό τους τις ιδιότητες του πολιτικού, του στρατιωτικού, του έμπορα και του τραπεζίτη. Αυτό που δεν ήταν ανεκτό για τους ηγεμόνες του Πρώτου Κόσμου δεν μπορούσε, σε καμία περίπτωση, να ισχύσει για τους ηγετίσκους του Τρίτου Κόσμου. Παρά το γεγονός ότι οι Σαντάμ και Νοριέγκα δεν ήξεραν –ή δεν τους δόθηκε η δυνατότητα να μάθουν– να περιμένουν, δεν παύουν να αποτελούν τα «αρρωστημένα» πρότυπα ηγεμόνων σε έναν, ούτως ή άλλως, «αρρωστημένο» κόσμο.

Όσο για «μας», τους υπόλοιπους, τον χύμα λαό, δεν απομένει παρά η, γεμάτη ενοχές, καθήλωση μπρος στις οθόνες των τηλεοράσεων για να παρακολουθήσουμε από το CNN σε «απευθείας σύνδεση» την σύρραξη του Κόλπου ή, ίσως, η εναγώνια αναζήτηση σε βιβλιοθήκες, εγκαταλελειμμένες από χρόνια, των προφητειών του Νοστράδαμου. Αλλά αν η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, τότε οι προφητείες είναι σίγουρα η ηρωίνη του, η «παραμύθα» του, το παραμύθιασμά του.

Όσο για «το τέλος της ιστορίας» που κάποιοι ευαγγελίζονται, δεν είναι παρά το «τέλος» των νεκροταφείων του πλανήτη, που πλανήτη ως νεκροταφείου. Από το φαινόμενο του θερμοκηπίου ως την Τιέν Αν Μεν, από τις μάσκες ενάντια στον μολυσμένο αέρα που μοιράζονται στα παιδιά του Κατοβίτσε ως τις μάσκες ενάντια στα χημικά που μοιράζονται στα «παιδιά» της αραβικής ερήμου, από τα καμένα δάση του Αμαζονίου ως τα νεκρά ύδατα των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών, από τους νεκρούς του AIDS ως τους νεκρούς λόγω πείνας ή δίψας… παντού απλώνεται η μυρωδιά της σήψης, η μυρωδιά της σιωπής, η μυρωδιά της συνενοχής.

…Αυλαία…

Χρήστος Μόρφος

[Το παραπάνω –αδημοσίευτο μέχρι σήμερα*– κείμενο είχε γραφεί τον Αύγουστο του 1990, δυο-τρεις εβδομάδες μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ. Παρότι γραμμένο πριν από τον Α΄ Πόλεμο του Κόλπου, διατηρεί πιστεύω και σήμερα το ενδιαφέρον του. Πέραν κάποιων συντακτικών και ορθογραφικών διορθώσεων τίποτα δεν προστέθηκε και δεν αφαιρέθηκε από το αρχικό κείμενο.]

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2003 στο www.innernet.gr.

Αφίσα που καλεί σε διαδήλωση κατά της I. G. Farben στις 18-12-2002 στην Φρανκφούρτη. Πενήντα χρόνια μετά την απόφαση για εκκαθάριση και διάλυση της I.G. Farben, οι μετοχές της διαπραγματεύονται ακόμα στο χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης. Λέγεται πως φέτος θα επέλθει το οριστικό τέλος για ό,τι απέμεινε από την περιουσία της εταιρείας. Μετά τον πόλεμο τα περισσότερα περιουσιακά της στοιχεία είχαν μεταβιβαστεί στις εταιρείες Bayer, Hoechst, Agfa και BASF… Η I.G. Farben δεν αποζημίωσε ποτέ όσους εργάστηκαν αναγκαστικά στα εργοστάσια σκλάβων του ναζιστικού καθεστώτος. Το 1944 στο εργοστάσιο της I.G. Farben στο Άουσβιτς εργάζονται 83.000 σκλάβοι.

Σχεδιάγραμμα που δείχνει τις στενές σχέσεις –στα πλαίσια της I.G. Farben– μεταξύ αμερικανών και γερμανών τραπεζιτών και επιχειρηματιών.

Τα κεντρικά γραφεία της I.G. Farben στην Φρανκφούρτη.

Στιγμιότυπο από τη δίκη των στελεχών της I. G. Farben, στη Νυρεμβέργη μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το σαρίν χρησιμοποιήθηκε και από τη σέχτα Αούν Σιν Ρικίο κατά την επίθεση στο μετρό του Τόκυο.

Ιράκ, 1988. Το καθεστώς Σαντάμ Χουσεΐν είχε εξοντώσει με χημικά 5000 Κούρδους.