Dr. Yaşar KALAFAT

 

 

 

KASTAMONU VE YAKIN ÇEVRESİNDE İSLAM AZİZLERİ

Dr. Yaşar KALAFAT
ASAM
Kafkas Ülkeleri Masa Başkanı

GİRİŞ

Bu yazımızda hakkında bilgi vermeye çalışacağımız Hakadamı / Gönülleri ve İslam azizi 23 adet canı Kastamonu ve yakın çevresinden seçtik. Bu çevredeki ulucanlardan bilinenlerin miktarı şüphesiz bu miktarda sınırlı değildir. biz Diyanet İşleri Başkanlığı kayıtlarını esas aldık. Bu türbeler ile yapılmış inanç tesbitleri de keza daha kapsamlıdır.anılan kaynaktaki formatların sınırını fazla zorlamak istemedik. Formatlarda yer verilen bilgileri Türk halk inançlarının derinliklerindeki inanç sistemleri ile karşılaştırmaya çalıştık. Hocam rahmetli Prof. Dr. Şaban Kuzgun'un geliştirdiği fenomolojik yaklaşımla, dini tabakalaşmaya dinler tarihi açısından katkıda bulunmaya çalıştık. Evvelce Safranbolu konulu bir yazımız münasebeti nedeniyle bir kısmına yer verdiğimiz bilgileri genişleterek müstakil bir yazıda ele almaya çalıştık. Türbelerde yatan zatlar için "aziz"tabirini kullandım. Kerem Türklerinden bu tabir çok kullanılıyor. Azerbaycan'da "Pir" veya "Aziz" tanımı yapılıyor. Eskiden Anadolu'da da kullanılırdı.

METİN

İsmail Bey Türbesi: Kastamonu ili merkezinde İsmail Bey mahallesindedir. Mahalleye ismini vermiştir. Bu türbede Candaroğlu İsmailbey'in ailesinden ve Ulemadan toplam 10 kişi medfundur. Candaroğlu İsmailbey'in türbesi kesme taştan kubbeli olarak yapılmış olup ön cephesi süslüdür. Mimari ve tarihi değeri vardır. Fatiha okumak için yılda 5.000 kişi tarafından ziyaret edilir.

Hatun Sultan Türbesi: Kastamonu ili Cebrail mahallesi Selçuk sokaktadır. Türbede Candaroğlu İbrahimbey ile Osmanlı Sultanı Çelebi Mehmet'in kızı Selçuk Hattun 5 çocuklarına ait toplam 8 lahit bulunmaktadır. Türbe Moloz taşdan yapılmış olup üzeri tonozlo örtülü olup üç dilimli kemer içerisindedir. Tarihi bilgi edinmek için yolda 300 kişi tarafından ziyaret edilir.

Adilbey Türbesi: Kastamonu ilçesi Terzi köyündedir. Türbede Candaroğlu Hükümdarı Adilbey ve 5 kişi yatmaktadır. Kesme taştan çadır biçiminde iki katlı bir türbe olup harap haldeki caminin bitişiğindedir. Burası evliyaya hürmeten ve tarihi bilgi edinmek için Ziyaret edilir. Yılda 150 kişi tarafından ziyaret edilmektedir.

Benli Sultan Türbesi: Kastamonu ili Ahlat köyünde Benli Sultan mahallesindedir. Mahalleye ismini vermiştir. Nakşibendi - Bayrami Şeyhi Muhiddin Mehmet Efendi ve Postnişinlerine§ ait toplam 10 adet sanduka vardır. Türbe Yavuz Sultan Selim Han tarafından yaptırılmıştır. Türbe harçla moloz taştan yapılmış olup üzeri kubbelidir. Türbe, cami, imaret mutfağı ve misafirhane ile birlikte külliye halindedir. Türbe buradaki evliyanın himmetinden istifade için ziyaret edilir. Benli Sultan'ın vahşi hayvanlar ile ünsiyet§ halinde olduğu ve bazı hastalıkları tedavi ettiğine inanılır. 3.000 kişi kadar ziyaretçisi vardır.

Hz. Pir Şeyh Şaban -/Veli : Kastamonu ili Musafakih mahallesi Gümüşlüce caddesindedir. Türbede; Halveti tarikatının Şabani kolunun kurcusu Şeyh Şaban-i Veli§ ve kendisinden sonra aynı dergahta şeyhlik yapmış olan onüç zevata, şeyhin peşgirdan§ ve ibrikdarına§ ait toplam 16 sanduka vardır. Türbe 1611 tarihinde Sultan I. Ahmet döneminde Şehzade Osman (Genç Osman)ın emri ile Ömer Kethuda tarafından yapılmaya başlanmış daha sonra hayırseverlerin yardımı ile tamamlanmıştır. Türbe kesme taştan tek kubbeli ve üzeri kurşun örtülüdür.

Türbenin Müstemilatında ki: Kütüphane, Asa Suyu, Dergah Evleri, Şadırvan, Cami ile birlikte ihata duvarları ile çevrilidir. Burası, Şeyh Şaban-i Veli ve postnişlerinin ruhaniyetinden istifade ve asa suyundan§ şifa bulmak amacıyla ziyaret edilmektedir. Burada kurban kesilmekte ve buradaki kumbaraya sadaka amacıyla para atılmaktadır. Şeyh Şaban -ı Veli'nin çok sayıda kerameti anlatılmaktadır. Türbeye Koruma Derneği tarafından bakılmaktadır. Yıllık ziyaretçi sayısı 25.000 civarındadır.

Atabeygazi Türbesi: Kastamonu Atabeygazi mahallesindedir. Türbede sekiz adet sanduka bulunmaktadır. Bunlardan birisi Kastamonu Fatihi Hüsamettin Çobanbey'e aittir. Türbe tuğladan yığma tekniği ile yapılmıştır. Dışardan silindirik, içerden sekizgen köşeli olup ahşap tonozla örtülüdür. Müştemilatındaki cami ve mezarlar duvarla çevrilidir. Burası, medfun olanların himmetinden istifade tarihi ve mimari bilgi edinmek için ziyaret edilir. Atabey Gazi'nin§ fetihten sonra keramet göstererek, daha önce kilise olan binayı camiye çevirdiği rivayet edilir. Türbenin bakımını cami görevlileri yapmakta olup yıllık ziyaretçi sayısı 150 civarındadır.

Müfessir Alaeddin Efendi Türbesi: Kastamonu ili Topçuoğlu mahallesi Tevser Tepesindedir. Türbede Müfessir Alaeddin Efendi, Ali Senai Efendi, İzbelizade Mehmet Efendi ve sahibi bilinmeyen üç mezar vardır. Türbeyi Candaroğulları Beyliği'nin kurucusu Şemsettin Yaman Candar M.1289 yılında yapılmıştır. Burası Evliyanın himmetinden§ istifade için ziyaret edilip Fatiha okunur. Bakımını hayırseverlerin yaptığı türbeyi yılda 3.000 kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Öğrencilerine ders verirken vefat etmiştir. Rüya vasıtasıyla öğrencilerini cezbedip mezarı başında hatim indirmiştir.

Karanlık Evliya: Kastamonu Yavuz Sultan Selim Mahallesi Karanlık§ Evliya sokaktadır. Adını sokağa vermiştir. Türbede kimliği bilinmeyen bir tek sanduka vardır. Bu zatın Candaroğullarından olduğu sanılmaktadır. Türbe taştan sekiz köşeli ve iki katlı olarak yapılmıştır. Koni biçiminde top çatısı vardır. Bitişiğinde aynı isimle bir mescit vardır. Burası Fatiha okumak, sanat tarihi ve tarihi bilgi edinmek için her yıl 1.000 kişi tarafından ziyaret edilmektedir.

Aşıklı Sultan Türbesi: Kastamonu ili Topçuoğlu mahallesinde Kalekapısı caddesi kümbet sokaktadır. Burada Aşıklı Sultan isimli Türk Hükümdarı Magripli Mehmet Efendi ve üç şehitle birlikte 5 sanduka vardır. Türbenin gövdesi moloz taş ön cephesi kesme taştan kemerli iki katlı ve üzeri kubbe ile örtülüdür. Müştemilatındaki mescit ve bahçe ihate duvarı ile çevrilidir. Burası evliyanın himmetinden istifade ve tarihi bilgi edinmek için ziyaret edilir. Aşıklı Sultan Kastamonu'nun Bizanslılardan alınması döneminde şehit olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında şehrin valisi türbede çıkan bir yangın sonucu ayaklarının yandığını rüyasında görür. Halen ayaklarının yanığı görülmektedir. Türbeye hayırsever vatandaşlar bakmaktadırlar. Yılda 10.000 ziyaretçisi vardır.

Deveci Sultan Türbesi: Kastamonu ili Deveciler mahallesindedir. Burada Yusuf Horasani (Deveci Sultan) Elyakut Hoca, Hacı Kadem Efendi, Miralay Mehmet Alibay ve kimlikleri bilinmeyen 8 kişi yatmaktadır. Aynı isimli caminin haremi dahilinde olup üzeri ahşaptır. Burası Fatiha okumak ve tarihi bilgi edinmek için ziyaret edilir. Yusuf Horasani bölgenin fethinden önce, deve cobaini görünümüyle arkadaşları ile birlikte Kastamonu'ya gelerek bölge halkını İslama ısındırmak amacıyla çalışmalar yapmış ve fetih sonrasında da yararlılıkları görülmüştür. Türk - İslam misyoneridir. Yılda 1.000 ziyaretçisi olan türbenin bakımını cami görevlileri yapmaktadır.

Nevruz Sultan Türbesi: Kastamonu ili Taşköprü ilçesi Obrucak köyündedir. Türbede 4 adet tahta sanduka bulunmaktadır. Banisi belli olmayan türbe 1869 yılında yaptırılmış üzeri kiremitli betonarme bir türbedir. Medfun olanların himmetinden istifade için ziyaret edilerek fatihalar okunmaktadır. 1.000 civarında ziyaretçisi olan türbenin bakımını Obrucak köylüleri yapmaktadır.

Akçakoca - Alacagöz Türbesi: Kastamonu ili Çatal zeytin ilçesi Piri köyü soydaş Mahallesindedir. Mimari özelliği olmayan türbe, köy mezarlığındadır. Buraya çocuğu olmayanlar, sakat olanlar duaya gelirler. İstiklal savaşı sırasında burada yatan şahsın savaşa gidip askerlere komuta ettiği§, camii imamının zaman zaman bu şahsa ait olduğu inanılan ayak sesleri duyduğu ifade edilmektedir. Yılda 60 kadar ziyaretçisi vardır.

Kızlar Türbesi: Kastamonu Çatalzeytin ilçesi Samancı köyündedir. Moloz taştan yapılmıştır. Burasının daha ziyade çocuğu olmayan kadınlar ziyaret eder, Kelam-ı Kadim okur,dua eder, horoz kesip fakirlere ikram ederler. Türbenin aşağısında kuyunun başında iki gelin kızın§ ellerinde su kapları olduğu halde türbenin bulunduğu yere gelip kayboldukları, zaman zaman türbenin yerinde bir ışığın parladığının görüldüğü, türbenin adını buradan aldığı ifade edilmektedir. Fazla bakımım yoktur. 150 - 200 kişi civarında ziyaretçisi vardır.

Hasan Şeyh Türbesi: Kastamonu ili Daday İlçesi Hasan Şeyh köyündedir. Köye adını vermiştir. Şeyhe hürmeten türbe ziyaret edilir. Yağmur duası buradan yapılır. 50 civarında ziyaretçisi vardır.

Çayırlı Türbesi: Kastamonu ili Daday İlçesi Çuyuk köyündedir. Bakımım köylü tarafından yapılır. Mimari özelliği yoktur.

Kurtşeyh§ Tekke Türbesi: Kastamonu ili Devrekani Tekke mahallesindedir. Türbede Hüseyin Dede, Veli Dede, Kurt Dede namıyla anılan zatlar yatmaktadır. Türbe taştan ve tuğladan örülmüştür. Türbe sadece dua niyetiyle ziyaret edilmektedir. Bakımı camii görevlilerince yapılmaktadır.500 - 1.000 civarında ziyaretçisi vardır.

Haraçoğlu Türbesi: Kastamonu ili İhsangazi ilçesi İsalar mahallesi Haracoğlu sokaktadır. Bu türbede Saadettin Veli Hazretleri ve yanında da 20 den fazla yatır bulunmaktadır. Kimin tarafından ve ne zaman yaptırıldığı bilinmemektedir. Tekke ve türbelerin camii, şadırvanı ve dışında mezarlığı vardır. Türbenin dışında bulunan Asa suyu'nun kaya dan çıktığı yerde şifa§ niyetiyle hasta çocuklar yıkanmaktadır. Burası sünnet merasimi ve düğünlerde ziyaret edilmektedir. Havaların kurak gittiği bir dönemde Saadettin Veli Hz.lerinin abdest almak için kayaya asasını vurarak çıkardığı sudur. Türbenin önündeki taş dibeğin ise Ilgaz ilçesinin keramet yoluyla getirildiği rivayet edilmektedir. Türbenin bakımı mahalle sakinlerince yapılmakta ve yılda 1.500 kişi tarafından ziyaret edilmektedir.

Sünnet Ziyareti: Sünnet yaptırılacak çocuk eğlenceli bir şekilde özel kıyafetleri ile ulu mezarları ve aile büyüklerinin kabirleri ziyaret ettirilir. Kelam- ı Kadim okutup hayır işletilir.
Düğün Ziyareti: düğün merasimlerinden evvel çiftler ulu mezarları ve göçmüş aile büyüklerini ziyaret eder, fatiha okur, hayır sadakası verilir.

Fakir Dede Türbesi: Kastamonu ili İhsangazi ilçesi Çiçek Pınar köyündedir. Türbede fAkir Dede ve Kezban Ana yatmaktadır. Eski Türbe çürüyüp çökünce yerine 56 m² ebadındaki betonarme türbeyi köylüler yapmıştır. Köy halkı tarafından bakımı yapılan türbeyi yılda 60 kadar kişi ziyaret etmektedir.

Hamza Dede Türbesi: Kastamonu ili İhsangazi türbesi Hoca Hacip köyündedir. Türbede 3 erkek, 2 kadın, 5 kişi medfundur. Yatırlardan birinin Hamza Dede adında bir zat olduğu söylenilmektedir. Bir başka rivayete göre de Haracoğlu Türbesindeki yatan Sadettin Veli Hz.lerinin kardeşidir.kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Türbeler yığma taş duvar, tavanı ahşap ve çatısı kiremitle örtüyüdür. Türbenin bakımını Akdelioğulları yapmaktadır.

Baki Sultan Türbesi: Kastamonu ili Küre ilçesindedir. Halkın taştan yaptığı bu türbe mimarı özelliği olmayan ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen bir yapıdır. Bura Kuran okunup, dua edilip, namaz kılınan bir yapıdır. Burada okunan duaların kabul edileceği düşüncesinden hareketle burası tebberüken ziyaret edilmektedir. Baki Sultan'ın bir kardeşi vardır. Bu iki kardeş buraya Emeviler zamanında gelmiştir. Diğer kardeşler Köstekçiler köyünde şehit olmuştur. Muhammet Bakir Hz.lerinin burada kabiri değil makamı bulunmaktadır. Ziyaretçiler daha ziyade bayram ve Cuma günleri yılda 150 kişi olmaktadır.

Seyit Zülfikar Türbesi: Kastamonu ili Seydiler ilçesindedir. Burada, Seyit Zülfikar, Müftüzade Esseyid Salih Ağa ve kimliği bilinmeyen iki mezar vardır. Türbe Müftüzade Esseyid Salih Ağa tarafından H. 1232 tarihinde yaptırılmıştır. Türbe taş duvarlı ahşap örtülüdür. Seyit Zülfikar Hazretleri I. Aldulhamid döneminde yaşadığı, Kurukavak ağacına binme§ gibi bir özelliği olduğu için düğünlerde çiftler, askere gidecek§ delikanlılar, Hacı adayları§ ve sair zamanlarda halk alaylar halinde ziyaret gider dua ederler. Cami yaptırırken 5 - 6 kişi tarafından getirebilecek taşları tek başına getirdiği, caminin önünde su çıkardığı kardeşi ile iddiaya girmesi üzerine kavak ağacına binip seyahat ettiği söylenilmektedir.

Seyit Zülfikar Hazretlerinin 3 kardeş olduklarını; bunlardan birisinin Konya Seğdişehir diğer kardeşinin Afyon dolaylarında seydiler§ isimli bir yerde olduğu, sülalerinin Peygamber Efendimize (s.a.v) dayandığı ifade edilmektedir. 1985 yılında halk bakımını üstlenmiş 1994 yılında bu amaçla bir dernek kurulmuş olup yıllık ziyaretçisi 1 milyon civarındadır.

Şeyh Hüsamettin Türbesi: Kastamonu ili Taşköprü ilçesi Tabakhane mahallesidir. Türbede İlyasbey İbni Kurd (vefatı 1417), emir sülalesinden ismi okunamayan bir zat (vefat 1421),Ali ( vefat 1301) ve kime ait olduğu bilinmeyen iki mezar daha vardır. Banisi belli olmamakla beraber 1461 yılında Candaroğulları beyliği zamanında yapılmıştır. Bitişiğinde aynı isimli bir camii vardır.

Burası, medfun bulunanların ruhaniyetinden istifade ve tarihi bilgi edinmek amacıyla ziyaret edilip, burada fatiha okunur. Şeyh Hüsamettin'in Çabanoğulları Beyliği'nin 3. Beyi ve Taşköprü Fatihi Muzafereddin Yavlak Arslan'ın Şeyh'ül islam-ı olduğu söylenilmektedir. Bakımı cami ve dernek mensuplarına yapılmakta olup yılda 10.000 civarında ziyaretçisi olmaktadır.

SONUÇ

İslam Azizleri'ni tesbit etmek, onların menkıveyi hayatlarını incelemek, verdikleri mesajlar üzerinde durmak, bu bilgilerdeki din dışı hurafe ve şirkleri ayıklamak, yeni nesillere telkinden itibariyle önemli bir hizmet oldukları kanaatindeyiz. Bu bilgilerin kültür kaynaklarımız ve geleceğimizin manevi hazineleri olduklarını düşünüyoruz.