เมื่อนกยูงตัวเมียนั่งบนพื้นหัวและคอจะทอดยาวอยู่บนพื้น แต่จะมีบางตัวที่ชูหัวตั้งแล้ว ตัวผู้จะขึ้นคร่อมบนหลังตัวเมีย
เพื่อสอดใส่อวัยวะเพศเข้าไปทางก้นของตัวเมียซึ่งจะใช้เวลาผสมพันธุ์นานเพียง 1 – 3นาทีแต่หากเลี้ยงนกยูงเพศผู้และ
เพศเมียรวมกันก่อนถึงฤดูผสมพันธุ์ควรจะแยกตัวผู้ออกจากฝูงตัวเมียโดยไม่ให้ตัวผู้ได้มีโอกาสเห็นตัวเมียเลยเพราะเชื่อ
ว่าจะทำให้ฮอร์โมนเพศของเพศผู้สูงขึ้นซึ่งจะทำให้การผสมติดดียิ่งขึ้นด้วย อย่างไรก็ตามการที่นกยูงจะให้ผลผลิตมาก
น้อยอย่างไรขึ้นอยู่กับ
1.อาหารมีคุณภาพดีทั้งก่อนและระหว่างช่วงผสมพันธุ์
2.ความสมบูรณ์ของพ่อ-แม่นก
3.อุณหภูมิและสิ่งแวดล้อมที่ปราศจากการรบกวน

ส่วนข้อควรพิจารณาความเหมาะสมของคู่ผสมพันธุ์ให้พิจารณาจาก
1.ปริมาณไข่ต่อปี
2.อัตราของไข่มีเชื้อ
3.อัตราการฟักออกเป็นตัว
4.อัตราการตายของลูกนก

ผู้เลี้ยงนกยูงควรจะรู้และเข้าใจเรื่องการเจริญเติบโตของลูกนกยูงตลอดจนระยะการฟักจนออกมาเป็นตัวการฟักไข่นกยูง
ทำได้ 3วิธีคือ
1.ฟักแบบธรรมชาติโดยให้แม่นกยูงฟักไข่เองวิธีนี้มีอัตราการฟักเป็นตัวสูงแต่มีข้อด้อยคือแม่นกจะสิ้นสุดระยะวางไข่เร็ว
ทำให้ได้ไข่จำนวนน้อย
2.ฟักแบบธรรมชาติโดยให้แม่ไก่,ไก่งวง,เป็ด,ห่านฟักไข่แทน วิธีนี้จะมีอัตราการฟักเป็นตัวลดลงบ้างแต่ถ้าเทียบกับปริมาณ
ไข่ที่ได้จากแม่นกที่ระยะสิ้นสุดการวางไข่ยาวนานขึ้นทำให้ปริมาณลูกนกที่ได้ใกล้เคียงกับแม่นกฟักเอง
3.ฟักไข่ด้วยเครื่องฟัก (Incubator) อัตราการฟักเป็นตัวค่อนข้างต่ำขึ้นอยู่กับการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นของตู้ฟัก
การพลิกไข่ โดยทั่วไปอุณหภูมิในการฟักไข่ 90-92ฟาเรนไฮด์ความชื้นสัมพัทธ์ประมาณ 33.5 %ระยะเวลาในการฟัก 28-
30วันโดยทั่วไปแม่นกยูงจะออกไข่ทุกวันเว้นวันดังนั้นหากในแต่ละชุดผสมพันธุ์ (Set)ที่มีพ่อนกยูง 1ตัวต่อแม่นกยูง 1 –
3ตัวแม่นกอาจจะออกไข่พร้อมกันในวันเดียวกันหรือสลับวันกันออกไข่ก็ได้เมื่อพบว่าแม่นกออกไข่แล้วให้รีบเก็บไข่ออก
ทันทีเพื่อไม่ให้ไข่อยู่บนพื้นนานเกินไปเพราะจะทำให้ไข่สกปรกและมีเชื้อโรคหรือจุลินทรีย์แทรกซึมเข้าไปในไข่ทำให้
เชื้ออ่อนแอถึงตายได้หลังจากนั้นให้หาไข่ปลอมที่มีรูปร่างลักษณะและน้ำหนักเหมือนไข่นกมาวางไว้แทนเพื่อกระตุ้นให้
แม่นกยูงออกไข่เรื่อย ๆ ในที่เดียวกัน ปกติแม่นกยูงจะออกไข่ปีละ 7- 40ฟองแล้วแต่ชนิดของสายพันธุ์และความ
สมบูรณ์ของแม่นกไข่นกยูงจะมีลักษณะกลมรีเปลือกไข่สีขาวครีมและมีจุดสีน้ำตาลกระจายทั่วไปบนเปลือกไข่ขนาดและ
น้ำหนักของไข่จะแตกต่างกันไปตามชนิดของสายพันธุ์ซึ่งในระหว่างการฟักน้ำหนักไข่จะหายไป 11 – 15 %

ไข่ฟักเป็นผลจากการผสมพันธุ์จึงย่อมมีผลทางการสืบสายเลือดตามลักษณะที่เกิดขึ้นจากการรวมตัวของหน่วยสืบพันธุ์
นั่นคือลูกย่อมได้ลักษณะต่างๆทั้งของพ่อพันธุ์และแม่พันธุ์ซึ่งมีทั้งลักษณะดีและเลวการเอาไข่เข้าฟักจึงต้องคำนึงถึงคุณ
ภาพของพ่อแม่พันธุ์ด้วย

สิ่งที่ควรพิจารณาในการเลือกไข่ฟัก
1.ควรเป็นไข่ที่มาจากฝูงนกยูงที่ไม่เป็นโรค
2.พ่อแม่พันธุ์จะต้องสมบูรณ์แข็งแรง
3.ต้องมีลักษณะที่ควรเป็นไข่ฟักคือเปลือกไข่สะอาดผิวเปลือกไม่ขรุขระรูปไข่บูดเบี้ยวหรือแตกร้าวเป็นต้น

ไข่ที่จะใช้สำหรับการฟักหลังจากเก็บจากรังไข่แล้วจะต้องทำการรมควันฆ่าเชื้อด้วยก๊าซฟลอทาดิไฮด์ก่อนนำไปไว้ใน
ห้องที่มีอุณหภูมิ 20 – 22องศาเซลเซียสและเก็บนานไม่เกิน 7วันในระหว่างที่เก็บจะต้องทำการกลับไข่อย่างน้อยวันละ
2ครั้งก่อนที่จะนำเข้าตู้ฟักจะต้องนำไข่ฟักออกจากห้องควบคุมอุณหภูมิมาไว้ที่อุณหภูมิปกติ (Preheat)เสียก่อนประ
มาณ 8 – 10ชั่วโมงเพื่อปรับความเย็นของไข่สู่อุณหภูมิปกติถ้านำไข่เข้าตู้ฟักทันทีจะทำให้เชื้อตาย (Embryonic Shock)
เนื่องจากอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วจากเย็นไปร้อนการฟักไข่ หลักใหญ่ของการฟักไข่ก็คือ ให้ความอบอุ่นแก่
ไข่ฟักให้สม่ำเสมอตลอดเวลา และทำให้สิ่งแวดล้อมให้เป็นผลดีต่อการเจริญของเชื้อลูกนก เพื่อให้เปอร์เซ็นต์ฟักออกมา
เป็นตัวให้มากที่สุด ตู้ฟักไข่นกโดยทั่วไปมักจะแยกตู้ฟัก (Setter)และตู้เกิด (Hatcher)ออกจากกันเพื่อให้สะดวกในการ
ทำงานและการควบคุมอุณหภูมิโดยนำไข่เข้าตู้ฟักนาน 28-30วันหลังจากนั้นจะนำไปไว้ในตู้เกิดซึ่งไม่มีการกลับไข่
(Turning)อุณหภูมิที่ใช้ในการฟักไข่ประมาณ 90-92องศาฟาเรนไฮด์ความชื้นสัมพัทธ์ 25 %



ปัจจัยทั่วๆไปที่ช่วยให้การฟักไข่เป็นผลดีคือ

1.อุณหภูมิหรือความร้อน (Temperature) ที่เหมาะสมที่ใช้ในการฟักไข่ก็คือ 90องศาฟาเรนไฮด์มีความชื้น 33.5 %จะ
ใช้เวลาฟักไข่นาน 28-30วันหากเพิ่มอุณหภูมิให้สูงขึ้นจะทำให้อัตราการตายของลูกนกยูงระยะแรกเพิ่มสูงขึ้น
2.ความชื้น (Humidity)ความชื้นที่เหมาะสมช่วยให้การเจริญเติบโตของเชื้อลูกนกยูงเป็นไปโดยปกติหากความชื้น
น้อยไปลูกนกจะแห้งติดเปลือกและตายความชื้นที่เหมาะสมจะทำให้ลูกนกมีขนแห้งฟูสวยไม่ติดเปลือกนอกจากนี้
ความชื้นยังเป็นตัวกำหนดปริมาณการสูญหายของน้ำหนักไข่ในระหว่างการฟักอีกด้วย
3.การระบายอากาศ (Ventilation) ขณะที่ลูกนกยังเจริญเติบโตอยู่ในไข่ร่างกายต้องใช้ไข่แดงและไข่ขาวไปสร้างส่วน
ต่างๆของร่างกายการ
ที่สิ่งเหล่านี้จะถูกเปลี่ยนแปลงให้เกิดปฎิกริยาละลายเข้าในระบบการดูดซึมของตัวลูกนกได้จำเป็นต้องให้ออกซิเจนไป
ทำปฎิกริยาแก่สิ่งเหล่านี้เพื่อเปลี่ยนให้เป็นพลังงานส่วนที่เป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จะถูกขับออกทางเปลือกหาก
ไม่มีการระบายอากาศออกจะทำให้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สูงมากขึ้นจนเป็นอันตรายต่อลูกนกการระบายอากาศจึง
เป็นการช่วยให้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากตู้ฟักและหมุนเวียนให้อากาศออกซิเจนเข้าไปถึงเชื้อลูกนกปริมาณ
ออกซิเจนในอากาศที่เหมาะสมคือ 21 %
4. การกลับไข่ (Turning) การกลับไข่ก็เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อลูกนกแห้งติดเปลือกไข่ ซึ่งจะช่วยลดอัตราการตายของ
ลูกนกขณะที่ฟักไข่ในระยะแรกได้มาก ควรจะกลับไข่อย่างน้อยวันละ 2 – 3 ครั้ง หรือขึ้นอยู่กับองศาของไข่ เช่นไข่
ทำมุม 90องศากลับไข่ 2ครั้งไข่ทำมุม 45องศากลับไข่ 6ครั้งไข่ทำมุม 45องศากลับไข่ทุกชั่วโมงหลังจากย้ายไข่ไป
ไว้ในตู้เกิดก็จะไม่กลับไข่อีกเลย5. การส่องไข่ (Candling) การส่องไข่ก็เพื่อคัดเอาไข่ที่ไม่มีเชื้อไข่เชื้อตายและไข่
เสียออกจากตู้ฟักไข่เสียก่อนที่ไข่จะเน่าและส่งกลิ่นเหม็นในตู้ฟักซึ่งเป็นผลเสียต่อไข่ใบอื่นๆสำหรับการส่องไข่นกยูง
จะทำ 2 – 3ครั้งโดยในครั้งแรกจะส่องเมื่อฟักไข่ไปแล้ว 10 – 14วันแต่ถ้ายังไม่แน่ใจอาจส่องดูอีกครั้งเมื่อฟักไปแล้ว
20 –21วันและครั้งสุดท้ายเมื่อจะย้ายไปตู้เกิดหรือเมื่อฟักไข่ไปแล้ว 27วัน

นกยูงก็เช่นเดียวกับสัตว์ปีกชนิดอื่น ๆ ที่มีอวัยวะเพศอยู่ภายใน ดังนั้นการคัดเพศเมื่อนกยูงอายุน้อย จึงอาจใช้
วิธีปลิ้นก้นเพื่อดูอวัยวะเพศ โดยในตัวผู้จะมีเดือยเล็กๆโผล่ขึ้นมาส่วนตัวเมียจะไม่มีเดือยแต่อย่างใดแต่ถ้าเป็นนกที่อายุ
6เดือนขึ้นไปแล้วจะสังเกตได้จากลักษณะสีขนและการลำแพนถ้าเป็นนกยูงเพศผู้จะมีขนคอที่สีเข้มและมีลายที่ชัดเจน
ลำแพนและก้าวร้าวกว่าเพศเมีย