SONUÇLANDIRILAN
ARAŞTIRMALARIN ÖZETİ
ORMAN KORUMA İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde odunsu bitkilere arız olan mantar türleri saptanarak, bunların yayılışı, konukçuları, üreme organları ve yetişme yeri özellikleri belirlenmiştir. 1978-80 yılları arasında yapılan çalışma sonucunda yörede 62 fungus türü tespit edilmiştir. Önemli zararlı mantar türlerinden Trametes pini’nin konukçuları, yayılışı, zararı, biyolojisi ve mücadelesi ayrı bir araştırma olarak ele alınmıştır.
Ülkemizde Kestane ağacının toplu ölümleri dikkate alınarak, bu değerli ağaç türü üzerinde canlı ve cansız etmenlerin meydana getirdiği hastalıklar belirlenmiştir. Bunlardan en önemlileri olan Kestane Kanseri ile Kestane Mürekkep Hastalığına ait bakteriler, hastalıkların seyri ile savaş metotları ortaya konulmuştur.
Artvin-Göktaş (Murgul) bakir tesislerinden çıkan SO2 gazının çevre ormanlarındaki zararlı etkileri üzerine 1970 yılında çalışmalar yapılmıştır.
Ayrıca, hava kirlililiğin göstergesi olarak kullanılan likenlerin, kirliliğe maruz kaldıklarında uğradıkları hücresel değişikler incelenmiştir. Morfolojik bakımdan farklı iki ayrı liken türünde (Hypogmnia physodes ve Bryoria capillais), hava kirliliğinin, liken ultrastrüktürüne etkileri belirtilmiştir.
Picea orientalis, bölgedeki diğer ibreli türlerden Pinus silvestris ve Abies nordmanniana'ya nazaran odunda ve kabukta üreyen zararlı böceklerin esas konukçu ağacıdır.
Doğu ladininin özellikle saf ve aynı yaştaki ağaçlardan kurulu meşcereleri, böceklerin kitle halinde üremelerine çok elverişlidir. Araştırmalar sonucunda, Doğu ladininin 91 zararlı böcek türü ve bunların bazılarına ait 89 yırtıcı ve parazit tür ile bir adet fungus saptanmıştır. Bu çalışmayla, Türkiye entomoloji faunasına 8 adet zararlı ve 47 adet predatör böcek türü ilave edilmiştir.
Doğu ladininde zararlı böceklerden, Scolytidae familyası örnekleri, en etkin zararlı türlerdir. En etkin zarar yapan Scolytidae türlerinin faal yuvaları esas alınarak yapılan değerlendirmelerde, açılan 4250 yuvada 73 yırtıcı ve 11 parazit böcek türü belirlenmiştir. Ayrıca yırtıcı böcek türlerinin konukçuları üzerindeki etkinlikleri de ortaya çıkarılmıştır.
Doğu ladininin en önemli zararlısı Dendroctonus micans ’dır. Bu böceğin yayılışı, biyolojisi, zararı, doğal düşmanları, kimyasal, mekanik ve biyolojik mücadele olanakları araştırılmıştır. Ayrıca onun etkin predatörü Rhizophagus grandis’in biyolojisi ve üretilmesi üzerine çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışmalarla, Doğu Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü ormancılıkta biyolojik mücadele çalışmalarına öncülük etmiştir.
Bölgede önemli diğer bir kabuk böceği de Ips typographus olup, bu zararlı Artvin yöresi Ladin ormanlarında ayrıntılı biçimde araştırılmış ve biyolojisi ve mücadele yöntemleri belirlenmiştir. Sonuç olarak tuzak ağaçlarına göre feromon tuzaklarının daha etkili olduğu tespit edilmiştir.
Bölgede Ladin ormanlarında zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli ekonomik kayıplara neden olan Ips sexdentatus'un biyolojisi ve kitle üremesini etkileyen yırtıcı ve parazit faktörleri araştırılmıştır. Ayrıca, laboratuarda Ips sexdentatus’a karşı biyolojik mücadele olanakları çalışması sürdürülmektedir.
Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi fidanlıklarda zararlı böcek türleri incelenmiştir. Böylece 6 takımda 41 familyaya ait 115 zararlı böcek türü saptanmıştır.
Tespit edilen önemli böcekler, fidanların yaprak, tomurcuk ve sürgün ile gövdelerinde, özsuyu emen ve köklerinde zarar yapan türler olarak sınıflandırılmıştır. Bunlara uygun mekanik ve kimyasal mücadele yöntemleri ortaya konulmuştur.
Doğu Karadeniz Bölgesindeki gündüz yırtıcı kuşları ve atmacacılık incelenmiştir. Çalışmada, yırtıcı kuşların azalma nedenleri belirlenmiştir. Kuşların azalmalarında en büyük etkenin bilinçsiz kullanılan pestisitler ile habitat tahribi olduğu sonucuna varılmıştır.
Üreme mevsiminde özellikle Borçka’da (Çoruh Nehri çevresi) çok sayıda yırtıcı kuş yuva alanları tespit edilmiştir. Ayrıca, atmaca (Accipiter nisus) ile yapılan avcılık konusu araştırılmıştır. Bu kapsamda yapılan çalışmalarda Arhavi’de 20-75 yaş grubunda 741 avcı (atmacacı) bulunduğu anlaşılmıştır. Göç mevsimi olan Eylül-Ekim aylarıyla, ters göç (geri gelme) zamanı olan Nisan-Mayıs döneminde yapılan gözlemlerde 10 tür gündüz yırtıcı kuşu tespit edilmiştir. Yırtıcı kuşların üreme alanı olarak seçtiği Doğu Karadeniz ormanlarının korunması ve sorunların çözümüne ilişkin önerilerde bulunulmuştur.
Çamlıhemşin-Elevit Vadisi’nin milli park olabilirliği araştırılmıştır. Arazi çalışmaları ve yöntem gereği yapılan istatistiksel denetlemeler sonucunda Elevit Vadisi’nin Milli Park Olabilirlik Yüzdesi (MPOY) çok yüksek çıkmıştır.
Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki doğal yaşlı orman alanlarının ve özelliklerinin belirlenmesi ve Fırtına Deresi Vadisi ve yakın çevresinin doğal kaynak yönetim modelinin geliştirilmesi ile ilgili araştırma çalışmaları halen yürütülmektedir.
1. YÜKSEL, B. 1989. Kayseri-Sultansazlığı Tabiatı Koruma Alanında Kışın Bulunan Su Kuşları Üzerinde Araştırmalar, Investigations on waterbirds which found in winter, in Kayseri-Sultansazlığı, İ.Ü. Orman Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 95 s.
KAYSERİ-SULTANSAZLIĞI TABİATI KORUMA ALANINDA
KIŞIN BULUNAN SU KUŞLARI ÜZERİNDE
ARAŞTIRMALAR
Bu araştırmada, Kayseri-Sultansazlığı su kuşları koruma ve üretme alanında kışın bulunan su kuşları, üzerinde araştırmalar konulu çalışma ele alınmıştır.
Sultansazlığı sulak sahası 17 200 ha'lık, 1971'de su kuşları koruma ve üretme sahası olarak ayrılmış olmasına karşılık, maalesef insan etkilerine karşı korunamamıştır. Koruma alanında bir adet av üretme istasyonu bulunmaktadır. Bu istasyonda şu an kuş üretimi yapılmamaktadır.
Araştırma yöresinde yapılan incelemede, kışın 7 takım 14 familya kapsamında 61 adet tür tespit edilmiştir. Bunlardan 51'i kesin olarak alanda kuluçkaya yatmaktadır.
Araştırma ayrıca koruma ve üretim çalışmaları sırasında karşılaşılan problemler üzerinde durulmuştur. Genel olarak idari ve teknik kadroların görevini yapmadıkları ve pratik kararların planlı yürütülmediği sonucuna varılmıştır.
- Diğer yanda Sultansazlığında kışın bulunan kuşların karşılaştığı
problemlerin temelinde ;
- İdari kadroların uygulamada yetersizliği,
- Tarım ve avlanmanın kuşlar üzerinde yaptığı olumsuzluklar,
- Klimatik ve arazi çalışmaların yerersizliği gibi sorunların olması,
Araştırma ve inceleme sonucunda bu sorunlar bulgular ve tartışma kısmında belirtilmiştir. Sonra da bu sorunlara çözüm yolları araştırılmıştır.
2. YÜKSEL, B. 1990. İç Anadolu Bölgesinde Su Kuşları ve Karşılaştığı Sorunlar, Waterbirds in Central Anatolia and Their Problems, Ormancilik ArastIrma Enstitüsü Yayınları, Ormancılık Arastırma Enstitüsü Yayınları, Muhtelif Yayın No: 67, 135-144.
İÇ ANADOLU BÖLGESİNDE SU KUŞLARI VE
KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR
İç anadolu Bölgesi, kıtalararası göç yolları üzerinde bulunur. Avrupa'da nesli tehlikeye düşen kuşların % 72'sini doğal olarak bünyesinde barındırır.
Bio-Ornitolojik yönden zengin olan, Sultansazlığı ve Seyfe Gölü, antropolojen, klimatik ve avcılık gibi yaşam ortamını tahrip eden olumsuz faktörlerin tesiri altındadır.
3. YÜKSEL, B. 1996. Dendroctonus micans (Kug.)'la Biyolojik Mücadele Çalışmalarında Rhizophagus grandis (Gyll.)'in Kitle Üretimi, Mass-Rearing of Rhizophagus grandis (Gyll.) for The Biological Control of Dendroctonus micans (Kug.), Güz Yarıyılı Seminerleri, KTÜ. Orman Fakültesi Seminer Serisi No : 1, Trabzon, 133-141.
Dendroctonus micans (Kug.)'LA BİYOLOJİK MÜCADELE ÇALIŞMALARINDA
Rhizophagus
grandis (Gyll.)'İN KİTLE ÜRETİMİ
Türkiye'de 1984 yılından beri ladin kütüklerinde üretilen Rhizophagus grandis ile Dendroctonus micans (Kug.)'a karşı biyolojik mücadele yapılmaktadır. Bu yöntemin birçok mahzurları bulunmaktadır. Hala tüple üretim yöntemine geçilememiştir
Bu çalışmada, Artvin,Giresun ve Belçika'da kurulu laboratuvarlardaki tüplerde yapılan R. grandis üretimileri karşılaştırılmıştır. Yöntem, larva üretim safhasında başarlı olmuştur. Ancak larvadan ergin oluncaya kadar toplam üretim Artvin ve Giresun'da %26-35 arasında ve Belçika'da %44 olmuştur. Tüplerde üretim yöntemi ile R. grandis'in kitle halinde üretimi mümkün olacağından,yöntem daha geliştirilerek biyolojik mücadelede kullanılacak R. grandis miktarı arttırılabilir.
4. YÜKSEL, B. 1996. Türkiye'de Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Ormanlarında Zarar Yapan Böcekler ve Bazı Türlerin Yırtıcı ve Parazitleri Üzerine Araştırmalar, Investigations on the damaging insect species and of some predators and parasite species at the Oriental spruce in Turkey, K.T.Ü. Orman Fakültesi, Doktora Tezi, Trabzon, 224 s.
TÜRKİYE'DE DOĞU LADİNİ (Picea orientalis (L.) LİNK.) ORMANLARINDA
ZARAR YAPAN
BÖCEKLER VE BAZI TÜRLERİN YIRTICI VE PARAZİTLERİ
ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR
Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.)'nin ana vatanı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Kafkas dağlarıdır. Türkiye'de 444 933 hektar alanda saf halde ve genellikle kayın, sarıçam ve göknar türleriyle karışık meşcereler kuran birinci derecede asli türdür.
Yüzeysel kök yapan bir ağaç türü olduğu için uzun süren yaz kuraklıklarından fazlaca etkilenmektedir. Aynı nedenle fırtına, rüzgar ve kar gibi diğer abiyotik faktörlerden de önemli zararlar görmektedir.
Picea orientalis Doğu Karadeniz Bölümü'nde iğne yapraklı türlerden Pinus silvestris L. ve Abies nordmanniana (Stev.) Spach.'ya nazaran odunda ve kabukta üreyen zararlı böceklerin esas konukçu ağacıdır. Bu çalışmada ladin ormanlarında tespit edilen böceklerin yayılışı, zararı, biyolojileri ve ekonomik önemleri belirlenmiştir. Ormanda ve istihsal alanlarında belirlenen tuzak ağaçlarından alınan böcekli numuneler insektaryuma getirilerek kutu ve kütüklerde yetiştirilerek, biyolojileri de gözlenmiştir.
Literatürde, Türkiye'de Doğu Ladini'ninde zararlı 38 böcek türü olduğu bildirilmektedir. Ancak bu çalışma sonucunda literatür kayıtları dışında Doğu Ladini'nin 46 zararlı böcek türü ve bunların bazılarına ait 40 yırtıcı ve parazit türü tespit edilmiştir.
Zararlı böcek türleri Orthoptera, Homoptera, Coleoptera, Hymenoptera ve Lepidoptera takımlarında 18 değişik familya içerisinde yer almaktadır. Yırtıcılar ve parazitler ise 17 değişik familya içerisinde bulunmaktadır.
Tespit edilen zararlı türlerden 7'si ve yırtıcılardan ise 14'ü Türkiye böcek faunası için kaydedilen yeni türlerdir.
5. YÜKSEL, B. 1997. Doğu Karadeniz Ormanlarında Önemli Böcek Salgınları ve Biyolojik Mücadele Olanakları, Important Insects Determining Epidemics in Forests of Eastern Black Sea and Their Biological Control Methods, III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Programı, Biyolglar Derneği, Bildiriler Kitabı, 3-5 Eylül 1997, Kırşehir, (365-374).
DOĞU KARADENİZ ORMANLARINDA ÖNEMLİ BÖCEK SALGINLARI
VE BİYOLOJİK MÜCADELE
OLANAKLARI
Doğu Karadeniz Bölgesinde kabuk böcekleri Doğu Ladini ve Sarıçam ormanlarında, zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli zararlar meydana getirmektedir. Önemli kabuk böceklerinden, Dendroctonus micans (Kug.) (Coleoptera, Scolytidae) ve Ips typographus (Linné) ladin, Ips sexdentatus (Boerner) ladin ve sarıçam, Blastophagus piniperda (Linné) ve B. minor (Hartig) ise sarıçamlarda zarar yapmaktadır.
Bölgede yıllardan beri yapılan kimyasal ve mekanik mücadeleler, bu böceklerin kitle üremesini engelleyememiştir. Ayrıca kimyasal ilaçların uygulanması, arazi yapısı ve ekonomik şartlar nedeniyle zor ve pahalı olup, parazit ve yırtıcıları öldürücü etkisinden başka ekosistem üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Nitekim, bölgede D. micans'a karşı yürütülen biyolojik mücadele çalışmalarında başarlı sonuçlar alınmıştır.
Bu çalışmayla, bölgede önemli kabuk böceklerinin biyolojisi incelenerek ve biyolojik mücadelede bunlara karşı uygulanabilecek parazit ve yırtıcıları tespit edilmiştir. Rhizophagus grandis (Gyll.), Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Paraphloeus longulus Gyll., Rhizophagus depressus (F.), Rhizophagus dispar (Payk.) ve Hylpophloeus unicolor (P. et Mitterp.) yırtıcıları, bu bölgede diğer doğal düşmanlara göre kabuk böceklerinin mücadelesinde daha fazla etkiye sahiptirler.
Bu yırtıcılar, zararlıların populasyon dinamiğini etkileyebileceğinden bu etkinliğin dereceleri bu çalışmayla belirlenmiştir.
6. YÜKSEL, B. 1997. Dev Kabukböceği (Dendroctonus micans (Kug.))'nin Kitle Üremesi ve Doğal Dengenin Kurulmasında Rhizophagus grandis (Gyll.)'in Rolü, The Infestations of Dendroctonus micans (Kug.) and Role of Rhizophagus grandis (Gyll.) About Establishment of Biological Equilibrium, III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Programı, Biyolglar Derneği, Bildiriler Kitabı, 3-5 Eylül 1997, Kırşehir, 375-385.
DEV
KABUKBÖCEĞİ Dendroctonus micans (Kug.)'NİN KİTLE ÜREMESİ VE
DOĞAL DENGENİN
KURULMASINDA Rhizophagus grandis (Gyll.)'İN ROLÜ
Dev kabukböceği (Dendroctonus micans (Kug.)), ülkemizde Doğu Ladini ormanlarında önemli zararlara neden olmaktadır. 1966 yılında Gürcistan ormanlarına bitişik Ardahan-Posof ormanlarından başlayarak, aradan geçen 31 yılda yaklaşık 250 000 hektar alana yayılmış ve en az on milyon adet ladin ağacını kurutmuştur.
Bu zararlıya karşı 1966-1985 yılları arasında 971 670 litre ilaç kullanılarak, 27 893 hektarlık alanda 3 242 707 ladin ağacı ilaçlanmıştır. Ayrıca bu yıllarda mekanik mücadelede yapılarak böceğin populasyonu bir miktar azaltılmıştır. Ancak, zararlının yayılışı engellenemediği gibi, doğal düşmanlar da öldürüldüğü için doğal dengenin bozulması ve çevrenin kirlenmesi gibi olumsuz etkiler de ortaya çıkmıştır.
Kimyasal mücadele ile sonuç alınamayacağı anlaşılmış ve 1984 yılında D. micans'ın etkin ve özgün yırtıcısı Rhizophagus grandis (Gyll.)'in bulunmasından sonra biyolojik mücadeleye başlanmıştır. Bu yöntemle başarılı sonuçlar alınmıştır. Geçen 12 yıl boyunca yapılan gözlemlerde yırtıcının, D. micans'ın yayılış alanında derece derece artması da bunu kanıtlamaktadır.
Bu çalışmayla Artvin ve Giresun ormanlarında D. micans'ın biyolojisi, zarar durumu, ve insektaryumlarda üretilen R. grandis'in miktarı ile zararlı-yırtıcı yoğunlukları incelenerek, doğal dengenin yeniden kurulmasındaki rolü ortaya konulmuştur.
7. YÜKSEL, B. 1997. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Ips sexdentatus (Boerner)'un Biyolojisi ve Kitle Üremesini Etkileyen Yırtıcı ve Parazit Faktörleri, XI. Dünya Ormancılık Kongresi Bildirileri, Cilt : 1, Konu : 5, 13-22 Ekim 1997, Antalya, 153.; Parasite and Predator Factors Which Affect The Mass Propagation of Ips sexdentatus in of Eastern Black Sea Forests, Proceedings of the XI World Forestry Congress, 13-22 October 1997, Antalya, p.183.; Role des Predateurs et des Parasites d'Ips sexdentatus dans l'Infestation des Forets de la Region Orientale de la Mer Noire, Comptes Rendus du XIème Congrès Forestier Mondial.; Depredadores y Parasitos Como Factores que Afectan la Infestacion de Ips sexdentatus en los Bosques de la Regıon Orıental del Mar Negro, Actas del XI Congreso Forestal Mundial.
DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ'NDE Ips sexdentatus (Boerner)'UN BİYOLOJİSİ VE
KİTLE
ÜREMESİNİ ETKİLEYEN YIRTICI VE PARAZİT FAKTÖRLERİ
Ips sexdentatus Doğu Karadeniz Bölgesi'nde ladin ormanlarında zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu zararlıya karşı yıllarca mekanik ve kimyasal mücadeleler yapılmasına rağmen başarı sağlanamamıştır. Bu mücadeleler güç arazi şartları nedeniyle zor ve pahalı olmakta, parazit ve yırtıcıları öldürücü etkisinden başka ekosistem üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır.
Bu çalışmada, bölgede I. sexdentatus'un biyolojisi belirlenerek ve biyolojik mücadelede buna karşı uygulanabilecek 10 parazit ve 46 yırtıcısı tespit edilmiştir. Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Rhizophagus depressus (F.), Paraphloeus longulus Gyll. ve Rhizophagus dispar (Payk.) yırtıcıları, bu bölgede diğer doğal düşmanlara göre I. sexdentatus'un mücadelesinde daha fazla etkiye sahiptir.
Bu yırtıcılar, I. sexdentatus'un populasyonunu ekonomik ve ekolojik olarak en az zararlı seviyesinde tutulması ve azaltılmasında potansiyel etkiye sahiptirler.
Anahtar sözcükler : Ips sexdentatus, yırtıcı ve parazitler, biyolojik mücadele
8. YÜKSEL, B. 1998. Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Ormanlarında Zarar Yapan Böcek Türleri ile Bunların Yırtıcı ve Parazitleri -II (Zararlı Böcekler), The damaging insect species at Oriental spruce forests and Their predators and parasite species -II (Pest insects), Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 4, Trabzon, 143 s.
DOĞU LADİNİ
(Picea orientalis (L.) Link.)ORMANLARINDA
ZARAR YAPAN BÖCEK TÜRLERİ İLE
BUNLARIN YIRTICI VE PARAZİTLERİ - I
(ZARARLI BÖCEKLER)
Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.)'nin ana vatanı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Kafkas dağlarıdır. Türkiye'de 444 933 hektar alanda saf ve kayın, sarıçam ve göknarlarla karışık meşcereler kuran birinci derecede asli türdür.
Doğu Ladini Doğu Karadeniz Bölgesi'nde iğne yapraklı türlerden Pinus silvestris L. ve Abies nordmanniana (Stev.) Spach.'ya nazaran odunda ve kabukta üreyen zararlı böceklerin esas konukçu ağacıdır. Bu çalışmayla Doğu Ladini'nin 84 zararlı böcek türü ve bunların bazılarına ait 40 yırtıcı ve parazit tür tespit edilmiştir.
9. YÜKSEL, B. 1998. Çam Keseböceği Thaumetopoea pityocampa (Schiff.)'nın Populasyon Dinamikleri Üzerine Mevkisel Faktörlerin Etkileri, Effect of Site Factors on The Population Dynamics of The Pıne Processıonary Caterpillar Thaumetopoea pityocampa (Schiff.), (J. Halperin'den çeviri), Tarım Dergisi, ISSN 1301-4730, Cilt 2, Sayı 1-2, Ankara, 22-25.
ÇAM KESEBÖCEĞİ Thaumetopoea pityocampa (Schiff.)'NIN POPULASYON
DİNAMİKLERİ ÜZERİNE MEVKİSEL FAKTÖRLERİN ETKİLERİ
Değişik yaş sınıfları ve yoğunluklardaki Pinus halepensis ve Pinus brutia meşcerelerinde, Çam keseböceğinin hypogeous peryodu süresince hayatta kalmaları esas alınarak, farklı yükseklik, iklim ve toprak özelliklerini karakterize eden cografik bölgelerdeki çoğalma emsali hesaplanmıştır. Böceklerin hayatta kalma oranları bakımından, yaşlı ve sık meşcerelerde artışın az, genç ve açık meşcereler ise artışın yüksek olduğu şeklinde önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Farklı populasyon düzeylerine göre iki ana etken yaşlı meşcerelerde larvanın pupaya dönüşmesi esnasında bulaşan toprak içindeki entomopatogenik mantarların yoğun olması ve kelebeklerin sık meşcerelerden açık meşcereye göç etmesidir.
10. YÜKSEL, B., 1998. Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Ormanlarında Zarar Yapan Böcek Türleri ile Bunların Yırtıcı ve Parazitleri -II (Yırtıcı ve Parazitler, The damaging insect species at Oriental spruce forests and Their predators and parasite species -II (Predators and Parasites, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 6, Trabzon, 84 s.
DOĞU LADİNİ
(Picea orientalis (L.) Link.) ORMANLARINDA ZARAR YAPAN
BÖCEK TÜRLERİ İLE BUNLARIN
YIRTICI VE PARAZİTLERİ - II
(YIRTICI VE PARAZİTLER)
Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) 'nin ana vatanı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Kafkas dağlarıdır. Doğu Ladini ormanları özellikle saf ve aynı yaştaki ağaçlardan kurulu meşcerelerden olması nedeniyle, böceklerin kitle halinde üremelerine çok elverişlidir. Bu çalışmada yeni ilavelerle Doğu Ladini'ninde zarar yapan böcek türü sayısı 91'e çıkmıştır. Bunların bazılarına ait 89 yırtıcı ve parazit tür saptanmıştır.
Doğu Ladini'nde bu zararlı böceklerden, Scolytidae türleri en etkin zararlı türlerdir. Bu zararlı türlerin faal yuvaları esas alınarak yapılan değerlendirmelerde, açılan 4250 yuvada 73 yırtıcı ve 11 parazit böcek türü belirlenmiştir. Ayrıca yırtıcı böcek türlerinin konukçuları üzerindeki etkinlikleri de ortaya çıkarılmıştır.
11. YÜKSEL, B., 1998. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki Orman Fidanlıklarında Zararlı Böcekler ve Mücadelesi, The damaging insect species in the nurseries of Central and Eastern Black Sea Region and theirs control methods, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 7, Trabzon, 58 s.
ORTA VE DOĞU
KARADENİZ BÖLGESİ ORMAN FİDANLIKLARINDA
ZARARLI BÖCEKLER VE MÜCADELESİ
Bu çalışmada Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi fidanlıklarda zararlı böcek türleri incelenmiştir. Böylece 6 takımda 41 familyaya ait 115 zararlı böcek türü belirlenmiştir.
Fidanlıklarda 1992-1997 yıllarını kapsayan araştırma süresi içinde zarar yapan önemli türler ; Gryllotalpa gryllotalpa (L.), Pineus orientalis (Dreyfus), Thecabius affinis Kaltenback, Schizolachnus pineti (Fabr.), Cinara cedri Mim., Aphis craccivora Koch., Phorodon humuli Schin., Phyllaphis fagi (L.), Mindarus abietinus Koch., Melalontha melalontha (L.), Calomicrus pinicola (Duft.), Chrysomela populi L., Phyllodecta vitellinae (L.), Agelastica alni (L.), Hylobius abietis (Linné), Byctiscus betulae L., Chlorophanus viridis (L.), Rhyacionia buoliana (Den. ve Schiff.), Gypsonoma dealbana Froel, Paranthrene tabaniformis (Rott.), Agrotis segetum Schiff., Hyphantria cunea Drury, Pygaera anastomosis (L.), Acantholyda hieroglyphica (Christ), Trichiocampus viminalis (Fallen), Diploplepsi mayri Schld. ve Rabdophaga saliciperda(Duf.)'dır.
Böcekler, fidanların yaprak, tomurcuk ve sürgün ile gövdelerinde, özsuyu emen ve fidanların köklerinde zarar yapan türler olarak sınıflandırılmıştır. Bunlara uygun mekanik ve kimyasal mücadele yöntemleri ortaya konulmuştur.
12. YÜKSEL, B., 1998. Kırşehir Ağaçlandırma Alanlarında Zarar Yapan Böcekler Üzerine Araştırmalar, Investigations on damaging insect at afforestation fields in Kırşehir region, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl : 35, Sayı : 7, Ankara, 26-29.
KIRŞEHİR AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA
ZARAR YAPAN BÖCEKLER ÜZERİNE
ARAŞTIRMALAR
Kırşehir ağaçlandırma alanlarında çam, sedir, ardıç, mazı, meşe, akçaağaç, karaağaç, dişbudak, akasya ve kavak türleri kullanılmaktadır. 1991-1996 yılları arasında yapılan faunistik çalışmalarda, bu step ağaçlandırma alanlarında zamanla ilişkili olarak bir böcek faunasının oluştuğu izlenmiştir. Çok fakir topraklar üzerinde ve uygun olmayan orijinli fidanlarla yapılan ağaçlandırmalarda ise önemli böcek salgınları ortaya çıkarak fidanların ölümüne neden olmaktadır.
Kırşehir ve çevresi ağaçlandırma alanlarında genellikle iğne yapraklılardan Pinus nigra, Pinus silvestris, Cedrus libani, Juniperus excelsa ve Juniperus foetidissima, yapraklılardan Quercus, Acer, Ulmus ve Fraxinus türleri, özel arazilerde ise Populus nigra ve diğer kavak türleri kullanılmaktadır. Bölgede çam türleri gövdede üreyen zararlı böceklerin esas konukçu ağacı durumundadır.
Araştırmada Kırşehir ağaçlandırma alanlarında 1991-1996 yılları arasında periyodik olarak yapılan bu çalışmayla 5 takımdan 20 familyaya dağılmış 36 zararlı böcek türü ve bunların bazılarına ait değişik 6 familya içerisinde 9 yırtıcı tür tespit edilmiştir.
Rhyaciona buoliana (Den. and Schiff.)'nın çamların tomurcuk ve sürgünlerinde, Pineus pini (Macquart)'nin ise ibre ve sürgünlerinde zararları görülmektedir. İnce dal ve sürgünlerde Orman Bahçıvanlarının zararlarına rastlanılmıştır.
Yaprak ve ibrelerde Chrysomela populi (Linné), Brachyderes incanus Linné, Acantholyda hieroglyphica (Christ.), Diprion pini (Linné), Euproctis chrysorrhoea (L.), Nycteola asiatica Krul., Dicranura vinula L. ve Vanessa polychloros L. türlerinin zararları tespit edilmiştir.
Kabuk zararlıları Hylastes ater (Paykull), Blastophagus piniperda (Linné), Blastophagus minor (Hartig), Phloeosinus acatayi Schedl., Crypturgus cinereus (Gyll.), Pityogenes bistridentatus (Eich.), Ips mannsfeldi Wachtl., Ips acuminatus (Gyll.), Ips sexdentatus (Boerner), Orthotomicus erosus (Woll.), Pissodes notatus (Fabr.) ve Otiorrhynchus niger (Fabr.)'dır.
Melanaphila delgrangei Abeille., Hylotrupes bajulus (L.), Melanophila picta Poll., Dorcus parallelopipedus (L.) ve Sciapteron tabaniformis Rott. kabuk ve odunlarında zarar yapmaktadır.
Urocerus gigas (Linné)'ın karaçam odunlarında zararı tespit edilmiştir.
Köklerde Gryllotalpa gryllotalpa L., Melolontha melolontha (Linné), Polyphylla fullo (Linné) ve Brachyderes incanus Linné zararları tespit edilmiştir.
Bölgede Quercus pubescens'de tespit edilen Cynipidae mazı arılarından Andricus caputmedusae (Htg.) meşe meyva kadehlerinde oluşturduğu mazı, palamutun gelişmesine olanak tanımamakta ve dolayısıyla tohum kaybına neden olmaktadır. Cynips quercusfolii L. meşe yapraklarının altındaki orta ve yan damarlarda 1-2 cm çapında, yeşilimtırak sarı renkli yumrular oluşturur. Andricus glutinosus (Giraund) meşe tomurcuklarının gelişmesine mani olmakta ve fazla ürediği taktirde sürgün teşekkülünü azaltarak zararlı olmaktadır. Meşe sürgünlerinin tomurcuklarında oluşturduğu mazılar zararlı olmakla birlikte ekonomik bakımdan da yüksek değer taşırlar. Örneğin Şırnak orijinli çivit mazılarında % 69-70 oranında tanen bulunur. Tanen, dericilik, mürekkep ve çamaşır çividi yapımında, ilaç sanayiinde ve kumaşların boyanmasında kullanılmaktadır. Türkiye ormanlarının ikincil ürünleri arasında önemli bir yeri vardır. Dış ülkelere satılarak döviz elde edilir (8).
Cynipidae türleri genel olarak ağaçlarda ekonomik bir zarara yol açmazlar. Üstelik Andricus gallaetinctoriae (Oliv.) önemli bir ihracat ürünü olan ve tanen bakımından zengin bulunan Mazı'yı oluşturur. Bundan başka diğer bazı türleri de oldukça yararlı mazılar yaparlar. Bu nedenle bugüne kadar mazı arılarıyla herhangi bir savaş yapılmamıştır (6).
Doğu Karadeniz Bölgesinde, 1928-1994 yılları arasında 1 216 250 m³ Doğu Ladinini tahrip eden Ips sexdentatus (Boerner) (9) ve 1973 yılında Akdeniz Bölgesinde Anamur, Silifke, Mut ve Gülnar kızılçam ormanlarında 5351 ha. alanda 116 768 adet kızılçam ağacının kurumasına neden olan Orthotomicus erosus (Woll.) (10) türlerine, Kırşehir çam ağaçlandırma alanlarında yoğun olarak rastlanılmıştır. Yalnız Ips sexdentatus'un 10 cm çapın üzerindeki çamlarda zararı görülmektedir.
Ayrıca bölgede, çamlarda Hylastes ater (Paykull), Blastophagus spp. ve Ips mannsfeldi Wachtl., sedirlerde ise Phloeosinus acatayi Schedl. ve Crypturgus cinereus (Gyll.) yoğun olarak bulunan türlerdir.
Özellikle afidlerden, çamların %90'ında tespit edilen Pineus pini (Macquart)'nin her yıl görülen zararları yanında, Euproctis chrysorrhoea (L.) tırtıllarının meşe ağaçlandırma alanları ve orman bakiyelerinde salgınları görülmektedir.
Tespit edilen yırtıcılardan; Thanasimus formicarius (Linné) (Cleridae)'a Ips sexdentatus (Boerner) ve Blastophagus piniperda (Linné), Cylister oblongum (F.) (Histeridae)'a Ips sexdentatus (Boerner), Orthotomicus erosus (Woll.) ve Ips mannsfeldi Wachtl.'nin ana ve larva yollarında rastlanılmıştır. Cryptolestes juniperi Grouv. (Cucujidae)'ye Phloeosinus acatayi Schedl.'nin ana ve larva yollarında tespit edilmiştir. Paromalus parallelepipedus (Hrbst.) (Histeridae)'a Orthotomicus erosus (Woll.) ve Ips mannsfeldi Wachtl. ve Raphidia ophiopsis L. (Raphidiidae) ve Paraphloeus longulus Gyll. (Tenebrionidae)'a sadece Orthotomicus erosus (Woll.)'nin ana ve larva yollarında rastlanılmıştır. Bu yırtıcılardan Paromalus parallelepipedus (Hrbst.) Türkiye böcek faunasına yeni katılmıştır. Coccinellidae familyasına ait Coccinella septempunctata L., Coccinula quatuordecimpustulata (L.) ve Scymnus frontalis (F.)'in Pineus pini (Macquart) ile beslendikleri görülmüştür.
Antropojen alanların yeniden kazanılması ve bozulan ekosistemin, dolayısıyla doğal dengenin yeniden eski duruma getirilmesi oldukça zordur.
Böceklerin önemli bir bölümü çam türlerinde yoğun zararı yapmasına karşın aynı alan içinde bulunan sedir ile meşe ve diğer yapraklı türlere çok az veya hiç zarar yapmamaktadır. Kırşehir, orman ekosistemine elverişli olmayan bir iklim kuşağında yer aldığı için tahrip edilen ekosistemler ve türlerin kendi kendini yenileyebilmeleri çok zordur. Bu nedenle polen analizleri dikkate alınarak ormanın devamlılığı ve sağlığı yönünden ağaçlandırmalarda hastalıklara dirençli olan doğal türler ve orijinler ile yapraklı-ibreli karışımlar tercih edilmelidir.
Ayrıca ağaçlandırma alanlarında, otlatma ve usulsüz kesim problemlerine karşı koruyucu önlemler almalı ve zararlı böcek türlerinin gelişmesinin önlenebilmesi için alanda kuruyan ağaç ve ağaççıklar derhal uzaklaştırılmalı ve yapılacak survey'lerle zararlıların populasyon dinamikleri izlenmelidir.
13. YÜKSEL, B., 1998. Ips sexdentatus (Boerner)'un Biyolojisi ve Mücadelesi, Investigation on Biologies of Ips sexdentatus and Its Control, İ.Ü. Orman Fakültesi, Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, 21-23 Ekim 1998, Bildiriler Kitabı, İstanbul.
Ips sexdentatus (Boerner)'UN BİYOLOJİSİ
VE MÜCADELESİ
Ips sexdentatus Doğu Karadeniz Bölgesi'nde ladin ormanlarında zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu zararlıya karşı yıllarca mekanik ve kimyasal mücadeleler yapılmasına rağmen başarı sağlanamamıştır. Bu mücadeleler topografik şartlar nedeniyle zor ve pahalı olmakta, parazit ve yırtıcıları öldürücü etkisinden başka ekosistem üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır.
Bu çalışmada, bölgede I.sexdentatus'un biyolojisi belirlenerek ve 10 parazit ile 46 yırtıcısı tespit edilmiştir. Yırtıcıların biyolojik mücadeledeki etkinlikleri ortaya konulmuştur. Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Rhizophagus depressus (F.), Paraphloeus longulus Gyll., Rhizophagus dispar (Payk.) ve Hypophloeus unicolor (P. ve Mitterp.) yırtıcıları, bu bölgede diğer doğal düşmanlara göre I.sexdentatus'un mücadelesinde daha fazla etkiye sahiptir.
Bu yırtıcılar, I.sexdentatus'un populasyonunu ekonomik ve ekolojik olarak en az zararlı seviyesinde tutulması ve azaltılmasında potansiyel etkiye sahiptirler.
14. YÜKSEL, B.; GÜLEÇ, R.; KURTOĞLU, Y.M., 1999.Karaçam Fidanlık ve Ağaçlandırma Zararlıları ve Bunlarla Mücadele, Nursery and plantation pests of Crimean Pine and their management, 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Erhami Karaçam, (Pinus nigra Arnold ssp. pallasiana (Lamb.) Holmboe var. pyramidata (Acat.) Yaltırık), 23-25th Semtember 1999, Kütahya, 223-233.
KARAÇAM
FİDANLIK VE AĞAÇLANDIRMA ZARARLILARI
VE BUNLARLA MÜCADELE
Karaçam'ın doğal ormanlarındaki orman hastalıkları genellikle endemik olup pek fazla önem taşımazlar. Buna karşı fidanlık ve monokültür ağaçlandırmalarda ciddi hastalık problemleri ortaya çıkar. Çam İbre Kını Akarı, Çam Sürgün Bükücüsü ve bazen de Çam Yaprak Bitinin neden olduğu zararlar önemli fidanlık hastalıkları olarak tanımlanmış ve bunlara karşı savaş yöntemleri belirlenmiştir. Ağaçlandırma alanlarında ise, Çam İbre Kını Akarı, Çam Sürgün Bükücüsü, Çam Yaprak Koşnilleri, Çam Keseböceği, Çam Kültür Hortumluböceği ve Diplodia pinea türü önemli hastalık ve zararlılardır. Bu alanlarda kimyasal mücadelenin pratikte mümkün ve ekonomik olarak uygulanabilir olması dışında zararlılarla savaş stratejisi büyük ölçüde kültürel, silvikültürel ve işletme stratejilerine dayanır.
Anahtar kelimeler: Karaçam, fidanlık, ağaçlandırma, hastalıklar, işletme stratejisi, silvikültür
15. YÜKSEL, B., 1999. Anadolu Karaçamlarını Bekleyen Çam İbre Kını Akarı (Trisetacus pini (Nal.)) Tehlikesi, A new harmful, the pine needle sheath mite (Trisetacus pini (Nal.)) on Crimean Pine, 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Erhami Karaçam, (Pinus nigra Arnold ssp. pallasiana (Lamb.) Holmboe var. pyramidata (Acat.) Yaltırık), 23-25th Semtember 1999, Kütahya, 950-957.
ANADOLU
KARAÇAMLARINI BEKLEYEN
ÇAM İBRE KINI AKARI ((Trisetacus pini (Nal.))
TEHLİKESİ
Trisetacus pini (Nal.) (Çam İbre Kını Akarı), Kastamonu'da 1998 yılında tespit edilmiş olup karaçamların bugünü ve geleceği açısından önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bu zararlı, Anadolu'da Karaçam ağaçlandırma alanlarında yeni ve potansiyeli yüksek bir zararlıdır. Akar, Karaçam plantasyonlarında kitle üremesi yaparak bazen %80'e varan ölümlere neden olmaktadır. Yaptığı kitle üremesiyle 1998 yılının son 2-3 ayında yaklaşık olarak 550 000 adet ferdin kurumasına neden olmuş ve kurumalar halen devam etmektedir. Ülkemizde bir akarın böyle büyük bir zararına ilk defa rastlanılmıştır.
Akar özellikle bitkinin tepe ve yan tomurcuklarının çevresindeki ibreler arasında zarar yapmaktadır. Zarar gören genç sürgünler, kaba ve şişmiş olup, uç tomurcukların ölmesine sebep olmaktadır. Hatta bu hastalıklar oldukça iyi tetkik edilmediği taktirde türün yapmış olduğu zarara bakılarak hava kirliliği ve kuraklık gibi abiyotik faktörlerle karıştırılmaktadır.
Bu çalışmayla Karaçam ağaçlandırma alanında Çam İbre Kını Akarı'nın zararı, yayılışı ve biyolojisi incelenerek, kimyasal ve diğer mücadele yönetimleri belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Trisetacus pini, Karaçam, potansiyel tehlike, mücadelesi
16. YÜKSEL, B., 1999. Doğu Karadeniz Bölgesinde Ladin Örücü Akarı (Oligonychus ununguis (Jacobi))’nın Zararı ve Mücadelesi, Investigations on damage of Spruce Spider Mite at Eastern Black Sea Region and Its Control, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl : 36, Sayı : 9, Ankara, 28-31.
DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE LADİN ÖRÜCÜ AKARI
(Oligonychus ununguis (Jacobi))'NIN ZARARI VE MÜCADELESİ
Ladin Örücü Akarı (Oligonychus ununguis (Jacobi)) Acarina takımından Tetranychidae familyasında yer alır. Örücü akarlar böcek değildirler, ergin döneminde sekiz bacaklı, böcekler ise altı bacaklıdır. Choristoneura occidentalis Freeman (Lepidoptera, Tortricidae)'a karşı havadan DDT uygulamalarını takip eden 1957 yılında, Ladin Örücü Akarı en büyük kitle üremesini, Amerika'nın Montana bölgesindeki Pseudotsuga menziesii (Duglas Göknarı) ormanlarında yaparak, 323 000 hektarını tahrip etmiştir. Bölgede yapılan ilaçlamalar sonucu ve zararlının doğal düşmanlarının yok edilmesinden dolayı bu akarın, kitle üremesi yaptığı belirtilmektedir (1). Ülkemizde iğne yapraklı ağaçlarda önemli zarar yapan Ladin Örücü Akarı, geniş bir alana yayılmıştır. Genel olarak şiddetli sıcak ve kurak olmayan mevsimler, akarın kitle üremesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca uygun olmayan ve kullanım süresi geçmiş pestisitlerin kullanılması doğal düşmanlarını yok ederek bu akarın populasyonunun artmasını sağlamaktadır.
Ladin Örücü Akarı, ağaç yapraklarının klorofil ve özsuyu emerek fotosentez yapan alanları azaltan ve özellikle fidanların gelişimine engel olan önemli bir zararlıdır. Normal hava koşullarında bu akarın populasyon dalgalanmalarını izlemek için Temmuz ayından Ağustos ortalarına kadar bölgesel gözlemler yapılması gerekmektedir. Deniz ikliminin hakim olduğu kıyı kesimlerde ve yaz kuraklığının uzun sürmesi durumunda ise zararlı populasyonunun daha uzun bir dönemde takibi gerekmektedir. Ancak temiz ve yağmurlu hava koşulları ile predatörlerin bulunduğu ortamlar, bu akarın populasyonunu önemli derecede sınırlamaktadır. Bu durumda, uygulanabilir ve güçlü dere suyu akıntısının olduğu yerlerde su ile konukçu ağaçları yıkamak suretiyle mücadele yapılabilir.
Ladin Örücü Akarı, uygun koşullar oluştuğunda kısa bir sürede populasyonu hızla artmakta olup, savaşa karar vermek için öncelikle akarın evreleri ve şiddeti ile ilgili tespitlerin yapılması gerekir. Bunun için akarlı veya akar zararı görülen dal, beyaz bir kağıt üzerine birkaç kez vurarak silkelendiğinde düşen akar ve yumurtalar sayılır. Bu şekilde kağıt üzerine gruplar halinde veya 10 ve daha fazla sayıda akar ergini-yumurtası düşerse (yada 5 veya daha fazla ergin düşerse) kimyasal mücadeleye karar verilir.
Ladin Örücü Akarı ağaçlandırma sahalarındaki ağaçlar üzerinde küçük gruplar halinde veya münferit ağaçlarda yoğun olarak bulunabilir. Akarın yoğun olarak bulunduğu ve kitle üremesi yaptığı dönemlerde lokal alanlarda tercihen bir akarisit uygulaması gereklidir. Zararlıyla mücadelede kullanılan ilaçlardan akarisitler insektisitlerden daha etkilidir. Bu uygulama, zararlının nymph ve erginlerinin yoğun, yumurtalarının ise oldukça az olduğu dönemde yapılmalıdır. Çünkü pestisitlerin genel olarak yumurtalar üzerinde daha sınırlı bir etkisi mevcuttur. Ancak, Ladin Örücü Akarı populasyonunun kitle üremesine yardımcı olan, yırtıcı akarları ile böcekleri öldüren geniş etki alanlı insektisitlerin kullanımından kaçınmak gerekir.
Ladin Örücü Akarı soğuk havalarda aktif olduğundan, yaz veya kış sonunda mücadele yapılmalıdır. Bu akarın zararı bazı dönemde çok şiddetli olmaktadır. Aktif faaliyetlerine rağmen çok sıcak ve kuru havalar bu akarın gelişmesini zayıflatmaktadır. Zararlının gelişim evreleri hava koşullarına göre çok değişken olduğundan, mücadele gözlemler sonucu önceden tahmin yapılan yüksek populasyonlar için sonbahar ve kış aylarında salgınlarının maksimum etkinliğe ulaştığı dönemde yapılmalıdır. Bu uygulamaya başlamadan önce, ağacın üzerinde tamamen kuruduğundan emin olunan dallar bir dal makasıyla kesilerek yok edilmelidir. Doğu Karadeniz Bölgesi kıyı kesimine göre Oligonychus ununguis'a karşı bir yıl boyunca yapılacak ilaçlı mücadele zamanı tablo 1'de belirtilmiştir.
Sonuç olarak, Ladin Örücü Akarı ciddi bir zararlı olup, önlem alınmadığı takdirde fidanlık ve ağaçlandırma alanlarında yoğun kurumalara neden olmaktadır. Akarın zararını önlemeye yönelik tedbirleri almada, kültürel çalışmalar ve diğer mücadele yöntemlerine ağırlık verilmelidir. Bu akarın salgın yapmasının nedenleri dikkate alınmalıdır. İlaçlama ise en son çare olarak düşünülmelidir.
17. YÜKSEL, B.; TOZLU, G.; ŞENTÜRK, M., 1999. Sarıkamış Sarıçam (Pinus silvestris (L.)) Ormanlarında Etkin Zarar Yapan Kabuk Böcekleri ve Bunlara Karşı Alınabilecek Önlemler, The Serious Harmful Bark Beetles at Sarıkamış Scotch Pine Forests and Their Precautions, Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bulten Yayını No: 3, Erzurum, 71 s.
SARIKAMIŞ SARIÇAM (Pinus silvestris (L.)) ORMANLARINDA
ETKİN ZARAR YAPAN KABUK
BÖCEKLERİ VE
BUNLARA KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER
Sarıkamış'ta Sarıçam (Pinus silvestris (L.)) ormanları önemli bir sahayı kaplamaktadır. Sarıçam ormanları özellikle saf ve aynı yaştaki ağaçlardan kurulu meşcerelerden olması nedeniyle, böceklerin kitle halinde üremelerine çok elverişlidir. Bu çalışmada, Sarıçam'da zarar yapan kabuk böceği türü sayısı 9 ve bunların 13 adet predatör türü saptanmıştır.
Scolytidae türlerinden Tomicus minor (Hartig), Tomicus piniperda (L.), Ips acuminatus (Gyll.) ve Ips sexdentatus (Boerner) Sarıkamış Sarıçam ormanlarının en etkin zararlı türleridir. Bu zararlı türlerin faal yuvaları esas alınarak yapılan değerlendirmelerde, açılan 5467 yuvada 2109 predatör sayımı yapılmıştır. Kabuk böceklerinin populasyon dinamiğini etkileyen en önemli predatörler Rhizophagus depressus (F.) ve Thanasimus formicarius (Linné)'dır. Ayrıca predatör böcek türlerinin konukçuları üzerindeki etkinlikleri de ortaya çıkarılmıştır.
Anahtar sözcükler: Pinus silvestris, kabuk böcekleri, predatörler, Rhizophagus depressus, Thanasimus formicarius
