ΟΙ ΛΙΓΝΙΤΕΣ ΤΟΥ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ και η εκμετάλλευσή τους

Η ιδιαίτερη σημασία του Αλιβερίου βρίσκεται στα κοιτάσματα λιγνίτη, γνωστά από την αρχαιότητα .Τα κοιτάσματα αυτά είναι ανθιγενή, δηλαδή σχηματίστηκαν επί τόπου. Η λεκάνη που τα περιέχει έχει έκταση 20-30 km² και περιβάλλεται από ασβεστολιθικά πετρώματα. Από πετρογραφική άποψη, ο λιγνίτης του Αλιβερίου κατατάσσεται στην κατηγορία των ξυλωδών λιγνιτών, με κύρια πρώτη ύλη σχηματισμού την κωνοφόρα  βλάστηση.

Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την εκμετάλλευση λιγνιτικών κοιτασμάτων στη χώρα μας άρχισε στο Αλιβέρι (Εύβοια) το 1873. Δυστυχώς μια φοβερή πλημμύρα το 1897 κατέστρεψε όλες τις επιφανειακές και υπόγειες εγκαταστάσεις εξόρυξης.

H συστηματική εκμετάλλευση των λιγνιτών άρχισε την πρώτη δεκαετία του 20^ου αι. Η Ανώνυμη Εταιρία Ανθρακωρύχων Αλιβερίου (ΑΕΑΑ) άρχισε να εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα του Καράβου, με εξόρυξη, βιομηχανική απόσταξη του προϊόντος και παραγωγή πλίνθων υψηλής θερμαντικής απόδοσης.

        Η εκμετάλλευση ξανάρχισε μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1922 η ετήσια παραγωγή έφθασε τους 23.000 τόνους και διατηρήθηκε μέχρι το 1927. Το επόμενο έτος η εκμετάλλευση σταμάτησε για οικονομικούς λόγους.    

       Η ΑΕΑΑ λειτούργησε ως τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, οπότε την εκμετάλλευση ανέλαβαν τα στρατεύματα κατοχής .Τότε έγιναν συστηματικές έρευνες από επιστήμονες των κατακτητών για τον εντοπισμό του κυρίως λιγνιτικού κοιτάσματος. 

       Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η ανάγκη εξηλεκτρισμού της χώρας οδήγησε στην απόφαση κατασκευής ατμοηλεκτρικού σταθμού στο Αλιβέρι, που θα λειτουργούσε αποκλειστικά με λιγνίτη.

        Η εξόρυξη με υπόγεια έργα στο Αλιβέρι άρχισε το 1950. Υπήρξε το πρώτο οργανωμένο πάνω σε σύγχρονες βάσεις λιγνιτωρυχείο στην Ελλάδα. Το 1949 – 50 μελέτησε την περιοχή ο γεωλόγος Γ. Αρώνης. Η μελέτη αυτή έδειξε για πρώτη φορά την τεράστια σημασία των κοιτασμάτων. Τα κοιτάσματα σχηματίστηκαν από συσσωρεύσεις και συμπιέσεις πολυάριθμων δένδρων. Τα δένδρα αυτά έμειναν θαμμένα επί χρόνια ώσπου έγινε η απανθράκωσή τους. Της πρώτες εργασίες ανέλαβε αμερικάνικη εταιρία και τις παρέδωσε το 1954 στη Δ.Ε.Η.

        Το 1951 ανέλαβε η ΔΕΗ την υπόγεια εκμετάλλευση των Ορυχείων στο Αλιβέρι, κατορθώνοντας να αυξήσει την παραγωγή σε 750 χιλιάδες το χρόνο και να τροφοδοτήσει μονάδες συνολικής ισχύος 230 MW. Από τα δεδομένα των κοιτασματολογικών ερευνών τα υπολογιζόμενα αποθέματα φτάνουν τους 4.800.000 τόνους, τα δε απολήψιμα κυμαίνονται ανάμεσα στους 2.500.000 και 3.500.000 τόνους.

        Το 1953 τέθηκαν σε λειτουργία οι δύο πρώτες στην Ελλάδα λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής εγκατεστημένης ισχύος 40 ΜW η καθεμιά.

        Από το 1975 ως το 1995,η αξιοποίηση των κοιτασμάτων γίνονταν επιφανειακά λόγω έλλειψης υπόγειων κοιτασμάτων.

       Στην υπαίθρια εκμετάλλευση του λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου ανακαλύφθηκε το 1983 μια πλούσια παλαιοχλωρίς απολιθωμένων φύλλων, έχουν βρεθεί μαζί ζωικά και φυτικά απολιθώματα, μια πολύ ευνοϊκή συγκυρία για το συσχετισμό πανίδας και χλωρίδας. Εκτός από την επιστημονική τους σημασία οι κορμοί δένδρων θα μπορούσαν να αποτελέσουν άριστο μουσειακό υλικό, δεδομένου ότι η ηλικία τους ξεπερνά τα δεκαπέντε (15) εκατομμύρια χρόνια και οι κορμοί ανήκουν σε διάφορα είδη ξενικών δένδρων που σήμερα θεωρούνται μνημεία της φύσεως.

       Η εκμετάλλευση του κοιτάσματος έχει περατωθεί. Υπολογίζεται ότι συνολικά έχουν εξορυχθεί περίπου 15 Μt λιγνίτη. Τελευταία εξορύσσεται με υπαίθρια εκμετάλλευση στη γειτονική περιοχή Πλακών λιγνιτικό κοίτασμα με αποθέματα της τάξης των 2 Μt, ενώ στην παρακείμενη λιγνιτοφόρα λεκάνη της Κύμης εντοπίστηκε κοίτασμα με βέβαια αποθέματα 12 Μt. Σήμερα τα λιγνιτωρυχεία έχουν κλείσει.

      Το παραγόμενο ηλεκτρικό ρεύμα της Δ.Ε.Η. Αλιβερίου μεταφέρεται με γραμμή υψηλής τάσεως και στην Αθήνα και συνδέεται και με τη Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.