ЕСДЇГЭЭР БЇЛЭГ
Ємчлєх эрх їїсэх, дуусгавар болох
122 дугаар зїйл. Гэрээний дагуу олж авсан эд
хєрєнгийг ємчлєх эрх їїсэх
1.Гэрээний дагуу олж авсан эд хєрєнгийг ємчлєх эрх, ємчлєгч биш этгээдийн хувьд энэ хуулийн 88 дугаар зїйлд заасны дагуу эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрх нь хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол уг эд хєрєнгийг шилжїїлсэн їеэс эхлэн їїснэ.
2.Хуульд эд хєрєнгє шилжїїлэх гэрээг зохих байгууллагаар гэрчлїїлэх буюу бїртгїїлэхээр заасан бол ийнхїї гэрчлїїлсэн буюу бїртгїїлсэн їеэс уг эд хєрєнгийг ємчлєх эрх їїснэ.
123 дугаар зїйл.Эд хєрєнгє шилжїїлсэнд тооцох
Дор дурдсан тохиолдолд эд хєрєнгийг шилжїїлсэнд тооцно:
1/эд хєрєнгийг авах этгээдэд гардууланєгсєн;
2/эд хєрєнгийг хїргэж єгєх їїрэг хїлээсэн этгээдэд хїлээлгэн єгсєн;
3/эд хєрєнгийг хїлээн авах, шилжїїлэх тухай дагалдах бичиг баримтыг хїлээлгэн єгсєн.
124 дїгээр зїйл. Орлого, їр шим, їр тєлийг
ємчлєх эрх
Хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол эд хєрєнгєєс олж байгаа орлого, їр шим; мал, амьтны їр тєл нь уг эд хєрєнгє, мал, амьтан ємчлєгчийн ємчлєлд байна.
125 дугаар зїйл. Эзэнгїй эд хєрєнгє
1.Эзэнгїй буюу эзэн нь мэдэгдэхгїй байгаа эд хєрєнгийг олсон этгээд тїїнийг зохих нутгийн захиргааны байгууллагад єгнє.
2.Эзэнгїй буюу эзэн нь мэдэгдэхгїй байгаа эд хєрєнгийг нутгийн захиргааны байгууллага бїртгэж, хамгаалалтад авна.
3.Бїртгэн авч, нийтэд мэдээлснээс хойш зургаан сарын дотор эзэн нь тогтоогдоогїй буюу эзэн нь авахаас татгалзсан бол уг эд хєрєнгийг тєрийн ємчлєлд шилжїїлнэ.
126 дугаар зїйл.Гээгдэл эд хєрєнгє
1.Гээгдсэн эд хєрєнгийг олсон этгээд эзэнд нь даруй мэдэгдэж буцаан єгєх, эзэн нь мэдэгдэхгїй бол зохих нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллагад єгнє.
2.Байгууллага, нийтийн тээврийн хэрэгслээс олдсон эд хєрєнгийг тухайн байгууллагын захиргаанд єгнє.Ийнхїї єгснєєс хойш нэг сарын дотор эзэн нь тогтоогдоогїй бол байгууллагын захиргаа уг эд хєрєнгийг зохих нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллагад шилжїїлнэ.
3.Энэ зїйлийн 1,2 дахь хэсэгт заасан байгууллага нь гээгдсэн эд хєрєнгийн тухай нийтэд мэдээлэх, эзнийг тогтоох арга хэмжээ авах їїрэгтэй.
4.Гээгдсэн эд хєрєнгийн эзэн нь нэг жилийн дотор тогтоогдоогїй бол уг эд хєрєнгийг тєрийн ємчлєлд шилжїїлнэ.
5.Гээгдсэн эд хєрєнгийг олсон этгээд уг эд хєрєнгийн эзнээс, тєрийн ємчлєлд шилжїїлсэн бол тєрийн зохих байгууллагаас шагнал авах эрхтэй.
6.Шагналыг эд хєрєнгє ємчлєгч болон олсон этгээдийн хооронд тохиролцсон хэмжээгээр, тохиролцохгїй бол уг эд хєрєнгийн їнийн арван хувиар олгоно.
127 дугаар зїйл.Алдуул мал, тэжээвэр амьтан
/цаашид алдуул мал гэх/
1.Алдуул мал олсон этгээд эзэнд нь даруй мэдэгдэж буцаан єгєх, эзэн нь мэдэгдэхгїй бол зохих нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллагад нэг сарын дотор мэдэгдэх їїрэгтэй.
2.Нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллага малын эзнийг тогтоох, эзэн нь тогтоогдтол малыг бололцоотой байгууллага буюу иргэнд шилжїїлж маллуулах арга хэмжээ авна.
3.Алдуул малын талаар нийтэд мэдээлснээс хойш нэг жилийн дотор эзэн нь тогтоогдвол малыг тєлийн хамт буцааж єгнє. Дурдсан хугацаанд эзэн нь тогтоогдоогїй бол уг малыг тєрийн ємчлєлд шилжїїлнэ.
4.Алдуул мал олсон этгээд гаргасан зардлаа уг малын эзнээс, тєрийн ємчлєлд шилжсэн бол тєрийн зохих байгууллагаас тєлїїлж авахаас гадна шагнал авах эрхтэй.Шагналын хэмжээг энэ хуулийн 126 дугаар зїйлийн 6 дахь хэсэгт зааснаар тогтооно.
128 дугаар зїйл.Дарагдмал мєнгє, їнэт зїйл
1.Газарт булсан буюу бусад байдлаар дарагдаж орхигдсон бєгєєд эзэн нь мэдэгдэхгїй байгаа дарагдмал мєнгє, їнэт зїйл тєрийн ємчлєлд байна.
2.Дарагдмал мєнгє, їнэт зїйлийг илрїїлсэн этгээд энэ тухай зохих нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллагад даруй мэдэгдэж шилжїїлэн єгєх їїрэгтэй.
3.Дарагдмал мєнгє, їнэт зїйлийг илрїїлж, зохих байгууллагад шилжїїлсэн этгээд тєрийн зохих байгууллагаас шагнал авах эрхтэй. Шагналын хэмжээг энэ хуулийн 126 дугаар зїйлийн 6 дахь хэсэгт зааснаар тогтооно.
4.Хайгуул, малталт хийх албан їїрэг бїхий этгээд уг їїргээ гїйцэтгэх явцдаа дарагдмал мєнгє, їнэт зїйлийг илрїїлсэн бол энэ зїйлд заасан шагнал олгохгїй.
129 дїгээр зїйл. Тїїх, соёлын дурсгалт зїйлд
хайр гамгїй хандах
1.Ємчлєгч єєртєє байгаа бєгєєд улсын бїртгэлд авагдсан тїїх, соёлын дурсгалт зїйлийг эвдэж, гэмтээх зэргээр хайр гамгїй эзэмшиж байвал нутгийн захиргааны байгууллагаас уг этгээдэд урьдчилан сануулж, дээрх байдлаа засахыг хугацаа тогтоон шаардах, эсхїл тєрд худалдахыг санал болгоно.
2.Ємчлєгч худалдах саналыг хїлээж аваагїй буюу энэ зїйлийн 1 дэх хэсэгт заасан шаардлагыг тогтоосон хугацаанд биелїїлэхгїй бол зохих нутгийн захиргааны байгууллагын нэхэмжлэлийг їндэслэн уг эд хєрєнгийг шїїхийн шийдвэрээр дайчлан авч, тєрийн ємчлєлд шилжїїлж болно.
3.Энэ зїйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар эд хєрєнгийг дайчлан авахдаа ємчлєгчид нєхєх олговор олгох ба тїїний хэмжээг ємчлєгчийн саналыг харгалзан шїїх тогтооно.
4.Тїїх, соёлын дурсгалт зїйлийн ач холбогдол, тїїнийг хайр гамгїй эзэмшиж байгаа зєрчлийн шинж байдлыг харгалзан тєрийн зохих байгууллагын нэхэмжлэлийг їндэслэн, шїїхийн шийдвэрээр тїїнийг їнэ тєлбєргїй хураан авч, тєрийн ємчлєлд шилжїїлж болно.
1З0 дугаар зїйл.Бусдын эд хєрєнгийг засаж сайжруулах
буюу дахин боловсруулах
Хууль буюу гэрээний дагуу бусдын эд хєрєнгийг засаж сайжруулах, дахин боловсруулах замаар шинэ зїйл бий болгосон буюу зориулалтыг нь єєрчилсєн этгээд ємчлєгчийн зєвшєєрснєєр уг эд хєрєнгийн їнийг тєлж, єєртєє авах, эсхїл засаж сайжруулах буюу дахин боловсруулахад гаргасан зардлаа авч, уг эд хєрєнгийг ємчлєгчид буцаан єгєх эрхтэй.
1З1 дїгээр зїйл. Эд хєрєнгє нийлэх буюу холилдох
1.Хэд хэдэн ємчлєгчийн эд хєрєнгє нийлэх буюу холилдсоноос тїїнийг салгаж авах боломжгїй болсон, эсхїл салгаж авсны улмаас ємчлєгчдєд хохирол учрахаар байвал тїїнийг дундаа хамтран ємчилнє.
2.Аль нэг ємчлєгч дундаа ємчлєхєєс татгалзвал эд хєрєнгє нийлэх буюу холилдохоос ємнє хамгийн их хэсгийг ємчилж байсан этгээд бусдадаа їнийг тєлж, уг эд хєрєнгийг авах, эсхїл єєрт оногдох хэсгийн їнийг авч, эд хєрєнгєє бусдадаа шилжїїлэх эрхтэй.
1З2 дугаар зїйл. Гэрээний дагуу ємчлєх эрх шилжих їед эд
хєрєнгє гэнэтийн буюу давагдашгїй хїчний
шинжтэй онцгой нєхцєл байдлаас устах буюу
гэмтэх
1.Эд хєрєнгє шилжихээс ємнє гэрээний дагуу ємчлєх эрх шилжсэн байхад гэнэтийн буюу давагдашгїй хїчний шинжтэй онцгой нєхцєл байдлаас уг эд хєрєнгє устсан буюу гэмтсэн тохиолдолд гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол їр дагаврыг ємчлєгч хариуцна.
2.Эд хєрєнгє шилжїїлэх буюу хїлээн авах хугацаагхожимдуулсан бол гэнэтийн буюу давагдашгїй хїчний шинжтэй онцгой нєхцєл байдлаас учирсан хохирлыг хугацаа хожимдуулсан этгээд хариуцна.
3.Эд хєрєнгийг энэ хуулийн 88 дугаар зїйлд заасны дагуу эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрх бїхий этгээдэд шилжїїлэх їед уг эд хєрєнгє гэнэтийн буюу давагдашгїй хїчний шинжтэй онцгой нєхцєл байдлаас устах буюу гэмтэхэд энэ зїйлд заасан журмыг баримтална.
1З3 дугаар зїйл.Тусгай зєвшєєрєлтэйгээр олж авах эд юмс
1.Галт зэвсэг, тэсэрч дэлбэрэх зїйл, мансууруулах бодис, хїчтэй нєлєєлєх хор зэрэг эд юмсыг гагцхїї тусгай зєвшєєрєлтэйгээр олж авна.
2.Тусгай зєвшєєрєлтэй олж авах эд юмсын жагсаалт,зєвшєєрєл олгох журмыг Засгийн газар тогтооно.
1З4 дїгээр зїйл. Эд хєрєнгийг дайчлан авах, хураах
Гагцхїї хуульд заасан їндэслэл, журмын дагуу нийгмийн зайлшгїй хэрэгцээг їндэслэн бусдын эд хєрєнгийн їнийг тєлж, тєрийн ємчлєлд дайчлан авах, эсхїл эрх зїйн зєрчил гаргасан этгээдийн эд хєрєнгийг їнэ тєлбєргїй хурааж болно.
1З5 дугаар зїйл. Эд хєрєнгийг ємчийн нэг тєрєл
хэлбэрээс нєгєєд шилжїїлэх
1.Хууль буюу гэрээгээр ємчлєлийн аливаа тєрєл, хэлбэрийг єєрчилж, ємчлєх эрх їїсгэж болно.
2.Тєрийн ємчийн эд хєрєнгийг ємчлєлийн єєр тєрєлд шилжїїлэх нєхцєл, журмыг хуулиар тогтооно.
1З6 дугаар зїйл.Оюуны їнэт зїйл ємчлєх эрх їїсэх
1.Хуульд єєрєєр заагаагїй бол оюуны їнэт зїйл бїтээсэн этгээдийн ємчлєх эрх нь уг зїйлийг бїтээсэн їеэс їїснэ.
2.Ємчлєгч нь оюуны їнэт зїйл бїтээснээ тухайн їед нь баталгаажуулах їїрэгтэй. Ийнхїї баталгаажуулсан нь зайлшгїй шаардлагатай їед уг зїйлийг бїтээснээ нотлох їїргээс ємчлєгчийг чєлєєлєхгїй.
3.Оюуны їнэт зїйлийн ємчлєгч болохыг хуульд заасан журмын дагуу бїртгэсэн бїртгэлээр тодорхойлно.
137 дугаар зїйл.Нээлт гаргагчийн эрх
1.Нээлт гаргагчийн эрх нь тїїнд олгосон нээлтийн дипломоор баталгаажна.
2.Нээлт гаргагчийн талаар гарсан маргааныг шїїх шийдвэрлэнэ.
3.Нээлт гаргагч нь нээлтийн диплом авснаар бїтээлээ ємчлєх, нээлт гаргасантай холбогдсон эд хєрєнгийн ба эд хєрєнгийн бус амины эрх эдэлнэ.
4.Нээлтийг бїртгэх, диплом олгох, нээлт гаргагчид шагнал, урамшил олгох, хєнгєлєлт їзїїлэх журам, эдгээрийг эрхлэн хариуцах байгууллагыг Засгийн газар тогтооно.
138 дугаар зїйл.Хамтран нээлт гаргах
1.Нээлтийг хоёр буюу хэд хэдэн иргэн хамтран гаргасан бол нээлт гаргагч бїр єєрийн нэр заагдсан диплом авах эрхтэй.
2.Нээлт гаргахад зєвхєн техникийн туслалцаа їзїїлсэн иргэн хамтран нээлт гаргагчид тооцогдохгїй.
139 дїгээр зїйл.Ємчлєх эрх дуусгавар болох
Ємчлєгчийн ємчлєх эрх дараахь їндэслэлээр дуусгавар болно:
1/єєрийн ємчлєлийн зїйл болох эд хєрєнгє, эд хєрєнгийн эрхээ хууль буюу гэрээгээр бусдад шилжїїлэх;
2/ємчлєх эрхээсээ татгалзах;
3/ємчлєлийн зїйл болох эд хєрєнгє нь устах;
4/хуульд заасан їндэслэлээр ємчлєх эрхээ алдах;
5/ємчлєгч болох иргэн нас барах, нас барсан гэж зарлагдах;
6/ємчлєгч болох хуулийн этгээд татан буугдах;
7/хуульд заасан бусад їндэслэл.
8-р бїлэг 10-р бїлэг