ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΚΕΝΤΡΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΒΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Απαιτεί ρεαλισμό ο εφιάλτης της ανεργίας

Ι. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΣΥΕ για την ανεργία παρουσιάζουν ανάγλυφη μια σκληρή πραγματικότητα, την πιο ανησυχητική και κοινωνικά απαράδεκτη: το υψηλό ποσοστό ανεργίας είναι ο μόνος οικονομικός δείκτης στον οποίο η Ελλάδα έχει προ πολλού συγκλίνει με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το μήνυμα από αντίστοιχες εμπειρίες άλλων χωρών είναι σαφές: με τα σημερινά δεδομένα της αγοράς εργασίας είναι ουτοπικό να ελπίζεται ουσιαστική υποχώρηση της ανεργίας, ακόμη και αν η εγχώρια παραγωγή σημειώσει εντυπωσιακή ανάκαμψη. Τα αίτια είναι κυρίως διαρθρωτικά και η θεραπεία προϋποθέτει ομοβροντία θεσμικών μεταρρυθμίσεων:

* εξορθολογισμός, καλύτερη στόχευση και συστηματική σύνδεση των επιδομάτων ανεργίας με τη διαδικασία επανένταξης στην παραγωγή,

* καθιέρωση αρνητικού φόρου εισοδήματος για τους αναζητούντες και τους μετακινούμενους σε νέα θέση απασχόλησης,

* μείωση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών για τους χαμηλόμισθους,

* περιορισμός του κόστους αναζήτησης εργασίας με μέτρα που αυξάνουν την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού (π.χ. μεταφορά ασφαλιστικών δικαιωμάτων),

* νέο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων,

* σύνδεση της αμοιβής με την παραγωγικότητα κατ' είδος εργασίας, ώστε να αυξηθούν οι ευκαιρίες απασχόλησης για τους ανειδίκευτους και τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας,

* αναμόρφωση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Θαρραλέα βήματα προς τις κατευθύνσεις αυτές απαιτούνται κυρίως για να υπερνικηθούν η αδράνεια και η μη αποτελεσματικότητα της σημερινής αγοράς εργασίας. Αυτές αποτελούν τον πυρήνα του προβλήματος. Σε αυτές οφείλεται το συνεχώς διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργατικού δυναμικού. Ρήξη του πυρήνα αυτού είναι αδύνατη αν δεν αρθούν οι πολλές και σοβαρές δυσκαμψίες και στρεβλώσεις της αγοράς εργασίας.

Πρέπει ακόμη όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις να προχωρούν ταυτόχρονα, ώστε να προκαλούν τις συμπληρωματικές επιδράσεις και συνέργειες που επισπεύδουν το θετικό αποτέλεσμα για την απασχόληση. Αντίθετα, όταν τέτοιες αλλαγές επιχειρούνται μεμονωμένα και αποσπασματικά αποτυγχάνουν να ενισχύσουν ουσιαστικά τα κίνητρα για δημιουργία και πλήρωση νέων θέσεων απασχόλησης.

Οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις, λόγω του είδους και της έκτασής τους, συναντούν συνήθως ισχυρές κοινωνικές και πολιτικές αντιστάσεις. Γι' αυτό οι κυβερνήσεις κατά κανόνα τις αποφεύγουν, τις αποδυναμώνουν ή τις αναβάλλουν διαρκώς. Ο πραγματικός όμως κίνδυνος για την Ελλάδα είναι, ακριβώς λόγω των αναβολών και της απραξίας, να συνεχισθεί στα επόμενα χρόνια η άνοδος των ήδη υψηλών ποσοστών ανεργίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε την κοινωνική και πολιτική συνοχή σε δοκιμασία πολύ μεγαλύτερη από ό,τι οι ρυθμίσεις που απαιτούνται για τη θεραπεία του προβλήματος.

Δεν ευσταθούν ενστάσεις και φόβοι ότι οι απαιτούμενες ριζικές αλλαγές θα καταργούσαν το κράτος πρόνοιας ή θα ανέτρεπαν τον κοινωνικό ιστό. Αυτά κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από την προοπτική να συνεχισθούν οι σημερινές ακαμψίες της αγοράς εργασίας. Διότι όσο η σημερινή κατάσταση συνεχίζεται τόσο θα αυξάνεται η περιθωριοποίηση ενός όλο και μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού, ιδιαίτερα των νέων, των γυναικών και των ανειδίκευτων. Η προώθηση της κοινωνικής και πολιτικής συνοχής στα χρόνια που έρχονται προϋποθέτει πάνω απ' όλα απελευθέρωση της αγοράς εργασίας.

Η ελεύθερη αγορά δεν δίνει βεβαίως λύσεις σε όλα τα προβλήματα. Το κράτος θα διατηρεί πάντα ουσιαστικό ρόλο σε ζητήματα αναδιανομής, ίσων ευκαιριών και κοινωνικής δικαιοσύνης. Για να επιτυγχάνει όμως πράγματι στον ρόλο αυτόν πρέπει να τον ασκεί με παρεμβάσεις που δεν στρεβλώνουν τους μηχανισμούς της αγοράς. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι, π.χ.:

* μια φορολογική μεταρρύθμιση που θα ενίσχυε τις ευκαιρίες και τα κίνητρα για απασχόληση,

* μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα ηύξανε τη συμβατικότητα των αποκτώμενων με τις παραγωγικά αξιοποιήσιμες ειδικότητες και δεξιότητες.

Οταν μάλιστα τέτοιες παρεμβάσεις επιχειρούνται ταυτόχρονα με εκείνες που απελευθερώνουν την αγορά εργασίας, οι αντιστάσεις στις αλλαγές αμβλύνονται και το πολιτικό κόστος του όλου εγχειρήματος είναι χαμηλότερο.

Οι απαιτούμενες βαθιές και συντονισμένες τομές πρέπει να γίνουν εδώ και τώρα. Περιθώρια για νέες αναβολές δεν υπάρχουν. Σωρεία λαθών, παραλείψεων και «κατακτήσεων» του παρελθόντος καταδικάζουν σήμερα σε κοινωνικό αποκλεισμό τον έναν στους οκτώ πολίτες, τη μία στις πέντε γυναίκες, τον έναν στους τρεις νέους. Και Κύριος οίδε πόσους δεν συλλαμβάνουν καν οι στατιστικές. Ας μεριμνήσουμε επιτέλους με επίγνωση και υπευθυνότητα για τους συμπολίτες μας αυτούς. Ας αναγνωρίσουμε και σε εκείνους το δικαίωμα στην εργασία και στην προκοπή. Ας αποκαταστήσουμε με ρεαλισμό και τόλμη την ευκαμψία της αγοράς εργασίας, ώστε να μειωθούν οι στρατιές των ανέργων και να προωθηθεί πράγματι η κοινωνική ευημερία στη χώρα μας.

Ο κ. Ιωάννης Παπαδάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΤΟ ΒΗΜΑ, 12-10-1997
Κωδικός άρθρου: B12450D063

Αρχική σελίδα