RZESZÓW            


Synagoga, ul. Bóżnicza
Zbudowana w latach 1705-10, tak zwana "Synagoga Mała" lub "Staromiejska". Uległa pożarowi w 1842, po czym została odbudowana i powiększona o dwie przybudówki. Orientowana, na planie prostokąta. Przy narożniku północno-zachodnim okrągła baszta z klatką schodową. W latach pięćdziesiątych odbudowana po dewastacji wojennej, obecnie - Archiwum Państwowe.

Synagoga, ul. Sobieskiego 18
Zbudowana po 1686 roku, tak zwana "Synagoga Duża" lub "Nowomiejska". Orientowana, na planie trapezu. Pierwotnie w sali głównej układ dziewięciopolowy; sklepienie krzyżowe, podparte czterema filarami, pomiędzy którymi znajdowała się bima. Spalona przez hitlerowców, przebudowana w latach sześćdziesiątych, obecnie - galeria.

*

Przy synagogach istniał również bejt ha-midrasz, poza tym szpital (wzniesiony w latach 1923-38) i przytułek dla starców.

Cmentarz, pl. Ofiar Getta
Założony w XVI wieku, ostatni pogrzeb odbył się tu w XIX wieku. Zniszczony w czasie II wojny światowej, nagrobki zostały użyte do budowy drogi. Nie ogrodzony, prawie całkowicie zdewastowany. Obecnie znajduje się tu park i przebiega szosa.

Cmentarz, ul. Rejtana
Powierzchnia 2,5 hektara, ogrodzenie murowane, dzieli się na dwie części: starą i nową, zachowane 754 nagrobki (wśród nich nagrobek dziadka rabina Izaaka Lewina). Odnowione ohele. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej, część nagrobków została użyta do budowy drogi i umacniania brzegów rzeki. Najstarsze zachowane nagrobki datowane są na XVIII wiek. Ciekawie zdobione, zawierają hebrajskie i polskie inskrypcje. Ostatni pogrzeb odbył się tu w 1944 roku. Znajduje się tu pomnik ofiar holokaustu, ofiar pogromów i żydowskich żołnierzy.

Pomnik
Upamiętniający żydowskich mieszkańców Rzeszowszczyzny zamordowanych w czasie II wojny światowej, odsłonięty 26 czerwca 1995 roku.

* * *

Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Rzeszowie pochodzi z XV wieku. Gmina istniała już w połowie XVI wieku; 11 rodzin osiedliło się tu na mocy przywileju Stefana Batorego. W XVII wieku - istniał cmentarz i synagoga. Do połowy XVII wieku Żydzi rzeszowscy podlegali gminie lwowskiej, na początku XVIII wieku przemyskiej. Była to już liczna jak na owe czasy gmina; w 1765 roku mieszkało tu 1202 Żydów, w 1800 roku - 5820 (52% ludności miasta). Miejscowi rzemieślnicy żydowscy znani byli z wyrobów złotniczych i wyrobu pieczęci. Rzeszów był też jednym z większych ośrodków handlu żydowskiego; określany był jako Galicyjska Jerozolima.
  W początku XIX wieku zaznaczały się równolegle silne wpływy tak Haskali, jak i chasydyzmu. Z Rzeszowa pochodzili: Mojżesz Dawid Geshwind, tłumacz dzieł Juliusza Słowackiego na język hebrajski i działacz syjonistyczny Abraham Abba Appelbaum. w XIX wieku zbudowano jeszcze jedną synagogę i szpital żydowski. W latach 20. XX wieku rabinem był Natan Lewin, poseł na sejm RP z ramienia partii Agudat Israel. Na początku XX wieku zyskał wielu zwolenników ruch syjonistyczny. Tuż przed wybuchem wojny mieszkało tu około 14 tys. Żydów.
     W grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto. Uwięzili w nim około 25 tys. osób z Rzeszowa i okolic. Większość z nich zginęła w lipcu 1942 w obozie zagłady w Bełżcu oraz w Auschwitz, Szebniach i głogowskich lasach.
 

Zobacz też:
www.shtetlinks.jewishgen.org/Rzeszow/
www.jewishgen.org/Yizkor/rzeszow/rzeszow.html
 

OKOLICE RZESZOWA

BŁAŻOWA     
Synagoga
Brak danych.

Cmentarz, w odległości około 3 km od centrum osady (ul. Księdza Pilipca ?)
Założony w XVIII wieku, powierzchnia 0,61 hektara, zachowane resztki dawnego ogrodzenia murowanego i kilkadziesiąt nagrobków z wapienia i piaskowca. Najstarsze nagrobki pochodzą z XIX wieku, zawierają hebrajskie i polskie inskrypcje.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty datowane są na XVII wiek. W 1939 roku mieszkało tu 500 do 800 Żydów.

CZUDEC     
Synagoga
Drewniana z 1754 roku, spłonęła przed 1795.

Synagoga, ul. Słoneczna
Wybudowana w 1795 roku; dawniej z kwadratową salą główną od wschodu i z babińcem nad przedsionkiem od zachodu. Po 1945 roku - kino, po 1970 biblioteka, w której gromadzone są pamiątki po żydowskich mieszkańcach miasta. Zachowało się skrzydło drzwiczek aron ha-kodesz (szafa, w której przechowywane były zwoje Tory), eksponowane we wnęce w ścianie wschodniej.

Mykwa
W pobliżu synagogi zachował się budynek łaźni. Obecnie mieści się tam poczta.

Cmentarz, ul. Rzeszowska (Czudec-Okop)
Powierzchnia 0,35 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, obecnie teren rolniczy.

* * *

Gmina żydowska istniała tu prawdopodobnie od końca XVIII wieku. W drugiej połowie XVII wieku mieszkało tu 10 rodzin żydowskich, w 1921 - 332.

FRYSZTAK     
Cmentarz, na tyłach rynku od południa
Założony prawdopodobnie w XVII wieku, resztki muru ogrodzenia, zdewastowany, zachowanych około 20 nagrobków, najstarszy z XVIII wieku.

* * *

Miejscowość znana była dawniej pod nazwą Twierdza; Żydzi osiedlili się tu w XV wieku, w XVII założyli cmentarz (przed wojną był na nim jeszcze nagrobek z 1650 roku). Czynny był betmidrasz (biblioteka liczyła 1500 tomów), szkoła Talmud-Tora, Gmilas Chesed, Chewra Kadisza i inne stowarzyszenia. Rabinem był przed wojna Chaim Baruch Halberstam, ze słynnej rodziny cadyków z Nowego Sącza. Przed wojną na 1800 mieszkańców miasteczka było 1400 Żydów.

GIEDLAROWA
Tablica, w lesie opodal miejscowości
Położona na zbiorowej mogile 22 Żydów rozstrzelanych przez policję niemiecką.

GLINIK DOLNY
Cmentarz
Powierzchnia 0,3 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, zachowało się tylko kilka nagrobków.

GŁOGÓW MAŁOPOLSKI      
Cmentarz, ul. Sienkiewicza
Założony na początku XVIII wieku, chowano tu również zmarłych z miejscowości Wysoka Głog. i Wygoda. Powierzchnia 0,03 hektara, nie ogrodzony, całkowicie zdewastowany, nie ma nagrobków.

Cmentarz, na osiedlu Borsuk (ul. Partyzantów)
Założony w XIX wieku, powierzchnia 1,06 hektara, nie ogrodzony, całkowicie zdewastowany, nie ma nagrobków.

Pomnik, na skraju lasu, pod miastem przy szosie
Ustawiony w miejscu, gdzie Niemcy rozstrzelali kilka tysięcy Żydów z Rzeszowa; 100 metrów w głębi lasu 3 masowe groby pomordowanych.

* * *

Początki tutejszej wspólnoty żydowskiej datowane są na XVII wiek. Przed wojną żydowska populacja liczyła około 1000 osób.

GRODZISKO DOLNE
Cmentarz
Założony w XVII wieku, powierzchnia około 500 metrów kw., ostatni pogrzeb odbył się tu w 1941 roku. Niszczony w czasie II wojny światowej, zawiera nieoznaczone masowe groby. Nie ogrodzony, całkowicie zdewastowany, nie ma nagrobków.

* * *

Początki tutejszej wspólnoty żydowskiej datowane są na XVI wiek. W 1939 roku żydowska populacja liczyła około 400 osób.

KOLBUSZOWA     
Synagoga, ul. Piekarska
Zbudowana w końcu XIX wieku, w latach 1955-56 wyremontowana, obecnie - muzeum kultury ludowej. Na sklepieniu, pokrytym pobiałą w latach 60. XX wieku, prawdopodobnie zachowały się resztki XX polichromii.

Cmentarz, ul. Krakowska
Założony w 1830 roku, powierzchnia 1,6 hektara, ogrodzenie murowane, zachowanych około 200 nagrobków, (najstarszy nagrobek Johenn Spitze, 13 Sierpnia 1873), na nagrobkach hebrajskie, polskie i niemieckie inskrypcje. Dwie zbiorowe mogiły umocnione betonem kryją szczątki około 1000 Żydów zamordowanych przez Niemców podczas okupacji. W roku 1988 podjęto prace porządkowe i ustawiono ponownie poprzewracane nagrobki.

* * *

Żydzi pojawili się w Kolbuszowej w XVII w. Wspomina o nich najstarszy zachowany miejski dokument: przywilej Józefa Karola Lubomirskiego z 12 stycznia 1700 r. Zajmowali się handlem, rzemiosłem, wyszynkiem. W 1736 r. mieli już synagogę i łaźnię rytualną, a potem szkołę i szpital. W połowie XVIII wieku Żydzi stanowili połowę mieszkańców. Gmina izraelicka rządziła się własnymi prawami, była ciałem autonomicznym, podlegała bezpośredniej jurysdykcji właściciela miasta. Aktywny udział Żydów w życiu publicznym rozpoczął się dopiero od reformy 1866 r. Szczególnym, trwającym do dzisiaj - symbolem koegzystencji społeczności chrześcijańskiej i izraelickiej był przyjęty wówczas herb miasta z krzyżem, gwiazdą Dawida i splecionymi w uścisku dłońmi.
     Całkowitą zagładę tego świata przyniosła niemiecka okupacja z lat 1939 - 1944. We wrześniu 1941 roku hitllerowcy utworzyli getto. Uwięzili w nim ogółem 2,5 tys. osób. We wrześniu 1942 wszystkich wywieźli do getta w Rzeszowie.

LEŻAJSK     
Synagogi
Dwie synagogi spłonęły we wrześniu 1939 roku w żydowski wieczór noworoczny, święto Rosz Haszana.

Synagoga
Dom modlitwy cadyka mieszczący się kiedyś przy ul.Targowej, został przebudowany na bank.

Cmentarz, ul. Górna
Założony w XVIII, powierzchnia 2,06 hektara, ogrodzony, do niedawna zachowane tylko 3 macewy. Pomnikami z cmentarza był wybrukowany m.in. rynek przy którym stały bóżnice. W czasie remontu rynku nagrobki zostały wydobyte, przewiezione na cmentarz i tam ustawione, jednak przypadkowo i nie na swoich miejscach. Ohel Elimelecha, z macewą, która ocalała, znalezioną przypadkiem wśród płyt chodnikowych przy ul. Targowej. W 1940 roku Niemcy zburzyli stary ohel, drewnianą szopę krytą gontem i rozkopali grób szukając złota. Miejscowi mówią, że Elimelech spoczywał w grobie jak żywy i nawet spojrzał na prześladowców smutnymi oczami. Niemcy uciekli w panice i nie plądrowali dalej. Kości Elimelecha leżały trzy dni pod lipą, a czaszkę nosił na patyku jakiś smarkacz, strasząc nią kolegów. Potem przewodniczący Judenratu, Feliks Wagner i kilku Żydów pogrzebało je, zawinięte w biały ręcznik. Ohel odbudowano w latach sześćdziesiątych dzięki inicjatywie pana Borucha Safira i burmistrza Kazimierza Gduli. Pieniądze na ten cel zebrał wśród Żydów na całym świecie rabin Friedman z Wiednia. Ohel znajdujący się na leżajskim cmentarzu jest najsławniejszym i najczęściej odwiedzanym grobem cadyka w Polsce.

*

Od kilku lat w Leżajsku istnieje urządzona na nowo rytualna mykwa, hotel i sala modlitwy oraz zbiór pobożnych ksiąg.

*

Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Leżajsku pochodzi z 1538 roku. Mieszkało tu wtedy 40 Żydów. W połowie XVII wieku istniała drewniana synagoga i cmentarz. Leżajsk był jednym z ważniejszych ośrodków chasydyzmu, głównie za sprawą jednego z najsłynniejszych cadyków, był to Elimelech z Leżajska (ur.1717 zm. 11.03.1787). Założyciel dynastii chasydzkiej, był uczniem samego Wielkiego Magida Dow Bera z Międzyrzecza. Osiadł w Leżajsku w 1772 roku, który wkrótce stał się jednym z większych ośrodków chasydyzmu. Jego wybitnymi uczniami byli m.in. Abraham Jozue Heszl z Opatowa, Menachem Mendel z Rymanowa i "Widzący" z Lublina. Aż do wojny trwały coroczne pielgrzymki chasydów z dalekich krajów. W rocznicę śmierci Elimelecha zatrzymywały się w Leżajsku pociągi pospieszne, był wielki jarmark, na którym handlowali chrześcijanie i Żydzi. W 1880 roku mieszkało w Leżajsku 1868 Żydów, 1900 roku - 1494 osoby, a w 1921 roku - 1575 (31% ludności). Czynne były 3 szkoły żydowskie i biblioteka. Tuż przed wojną mieszkało tu około 3000 Żydów. We wrześniu 1939 roku Niemcy w samo święto Rosz ha-Szana spalili synagogi, wkrótce potem wysiedlili ludność żydowską do sowieckiej strefy okupacyjnej.

* * *

Do dziś Żydzi z całego świata odwiedzają Leżajsk. Pielgrzymowanie do grobu cadyka umacnia Żydów w wierze, tak samo jak katolików pielgrzymowanie przed cudowny obraz Matki Boskiej Leżajskiej, a kiedyś także grekokatolików do słynącej z łask ikony leżajskiej. Każdy Żyd przywozi Elimelechowi swój kłopot, prosi o protekcję u Boga i wierzy, że ją uzyska.

ŁAŃCUT      
Synagoga
Drewniana, wzmiankowana w 1610 roku.

Synagoga, ul. Sobieskiego 17
Zbudowana w 1761 roku na miejscu dawnej, drewnianej. Sala główna kwadratowa o układzie dziewięciopolowym, z najmniejszym polem środkowym przekrytym kopułką. Centralna podpora sklepienia w postaci kamiennego baldachimu na czterech okrągłych filarach. Obiegające sklepienie kolebkowo-krzyżowe na gurtach. Pod oknami rząd półkoliście zamkniętych płytkich wnęk, tworzący swoisty fryz arkadowy. Okna od babińca do sali głównej zamknięte łukami odcinkowymi. Całe wnętrze bogato polichromowane, we wnętrzach inskrypcje, centralna podpora zdobiona stiukami. W latach 1983-90 przeprowadzono gruntowne prace konserwatorskie, obecnie mieści muzeum judaistyczne.

*

Na początku XX wieku naprzeciw synagogi istniał klojz chasydów z Dzikowa.
 

Cmentarz, ul. Moniuszki
Założony na początku XVII wieku, powierzchnia 0,87 hektara, nie ogrodzony, silnie zdewastowany, zachował się ohele cadyków (Naftalego Cwi z Ropczyc i Eliezera z Łańcuta) oraz fragmenty porozbijanych nagrobków.

Cmentarz, ul. Traugutta
Założony w 1860 roku, z ostatnim pogrzebem w 1942 roku, powierzchnia 0,75 hektara, ogrodzony, zdewastowany, zachowanych kilka nagrobków.

Tablica, ul. Traugutta, na cmentarzu żydowskim
Położona na miejscu, w którym Niemcy podczas okupacji rozstrzelali w latach 1941-44 kilkuset Żydów.

* * *

Pierwsza wzmianka o Żydach w Łańcucie pochodzi z 1563 roku. Żydzi zajmowali się handlem z Rosją, głównie alkoholem. Wielu Żydów ginęło podczas napadów tatarskich. W początku XVII wieku istniała już zorganizowana gmina, posiadająca drewnianą synagogę i cmentarz. Osiadło tu również kilka rodzin sefardyjskich. W 1657 miejscowi Żydzi brali czynny udział w obronie miasta przed wojskami Rakoczy'ego. Na początku XVIII wieku gmina otrzymała przywileje dla rzemiosła i handlu żydowskiego. W II połowie XVIII wieku wybudowano (na miejscu dawnej, drewnianej) dużą barokową synagogę, istniejącą do dziś. W 1765 roku było tu 829 Żydów. W latach 1788-92 funkcjonowała szkoła założona przez Naftalego Herza Homberga.
Na początku XIX wieku wielu zwolenników zyskał chasydyzm. Znani rabini: Mosze Zewi Hirsz Mejzlich, Mosze ben Icchak Eisik, Jakow Icchak Horowitz. W roku 1860 założono nowy cmentarz, a w 1870 roku - dała się już zauważyć ożywiona działalność maskilów. W roku 1910 mieszkało 1500 Żydów. Na początku XX wieku chasydzi wybudowali własny dom modlitwy (klojz). Tuż przed wybuchem wojny było tutaj 2753 Żydów.
     We wrześniu 1939 roku Niemcy część Żydów deportowali do sowieckiej strefy okupacyjnej. W końcu 1939 roku utworzyli getto, następnie powołali Judenrat (na czele Marcus Pohorille). W lipcu i sierpniu 1942 roku nastąpiła likwidacja getta, wszystkich mieszkańców wywieziono do obozu przejściowego w Pełkiniach, a stamtąd do obozu zagłady w Bełżcu.

MIELEC     
Cmentarz, ul. Mickiewicza
Założony w XVIII wieku, całkowicie zniszczony, dawne władze lokalne wybudowały na cmentarzu pocztę.

* * *

   Początki tutejszej wspólnoty żydowskiej datowane są na XVII wiek. W 1939 roku mieszkało tu ponad Żydów.

Cmentarz, ul. Traugutta
Założony w XIX wieku. Nie ogrodzony, zdewastowany, zachowały się tylko 3 nagrobki datowane na XX wiek; hebrajskie i polskie inskrypcje. Cmentarz był niszczony podczas II wojny światowej, w 1994 roku odzyskano fragmenty nagrobków zatopionych w rzece i umieszczono je na cmentarzu. Zbiorowe mogiły 300 rozstrzelanych Żydów, na każdej mogile tablica z nazwiskami, obok mogił - obelisk.

Pomnik, na Małym Rynku (na rogu ul. Lelewela)
Ustawiony w miejscu, gdzie przed wojną stała synagoga, w której Niemcy zamknęli i spalili żywcem kilkudziesięciu Żydów.

Pomnik, dzielnica Borek, ul. Poniatowskiego
Ustawiony na miejscu, gdzie Niemcy w latach 1939-44 w kolejnych egzekucjach rozstrzelali około 1000 Żydów, największa egzekucja miała miejsce 9 marca 1942 roku, kiedy to rozstrzelano 300 Żydów.

NIEBYLEC      
Synagoga, w pobliżu rynku
Zbudowana w drugiej połowie XIX wieku. Orientowana, na planie prostokąta, od wschodu z prostokątną salą główną, od zachodu z babińcem nad przedsionkiem. Od 1977 roku funkcjonuje tu biblioteka, wcześniej budynek wykorzystywano jako magazyn nawozów. Obecnie sala główna podzielona stropem odsuniętym od ścian z uwagi na zachowane malowidła z 1905 i 1937.

      Zobacz też:
Galeria biblioteki w Niebylcu
http://republika.pl/gbpniebylec/niebylec/galeriab.html

Cmentarz, ok. 1 km od miejscowości
Założony w XVIII/XIX wieku, nie ogrodzony, poważnie zdewastowany, nie ma nagrobków. Zniszczony w czasie II wojny światowej, nagrobki zostały użyte do budowy drogi.

* * *

   Początki tutejszej wspólnoty żydowskiej datowane są na XVIII wiek. W 1880 roku mieszkało tu 316 Żydów (45,9% ludności), w 1900 - 343 (49,9%), a w 1921 - 283 (51,5%). W 1939 roku żydowska populacja liczyła około 200 osób.
   Z utworzonego przez hitlerowców getta wywieziono wszystkich w lipcu 1942 roku do getta w Rzeszowie.

RANIŻÓW
Cmentarz, przy stadionie sportowym
Założony w XVIII wieku, powierzchnia 0,75 hektara, nie ogrodzony, poważnie zdewastowany, zachowane jedynie fragmenty porozbijanych nagrobków.

*
Około 500 metrów od cmentarza znajdowała się synagoga.

* * *
Przed II wojną światową mieszkało tu około 200 Żydów.

ROPCZYCE     
Cmentarz, ul. Monte Cassino
Założony w XVIII wieku. Oprócz miejscowych Żydów grzebano tu także zmarłych z miejscowości Witkowice i Lubzina. Cmentarz ogrodzony w 1988 roku przez mieszkańców. Zachowany 1 nagrobek, pozostałe zostały użyte w czasie II wojny światowej do budowy drogi. Na cmentarzu znajdują się masowe groby oraz pomnik ofiar holokaustu.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty sięgają tu XIX wieku. W 1909 roku w Ropczycach mieszkało 1054 Żydów, stanowiących 29,4% ludności miasteczka. Był to ośrodek chasydyzmu, znany cadyk, to Naftali Lewi, po nim Aszer z Ropczyc. W 1939 roku żydowska populacja liczyła około 1500 osób.
Niemcy zajęli Ropczyce 7 września 1939 roku, wiosną 1942 roku wywieźli mężczyzn do obozu pracy w Pustkowie, w czerwcu tegoż roku utworzyli getto, a całą ludność żydowską deportowali wkrótce do obozu zagłady w Bełżcu.

SĘDZISZÓW MAŁOPOLSKI
Cmentarz, ul. Szkarpowa
Założony w XVII wieku, powierzchnia 0,9 hektara, ogrodzony, zdewastowany, zachowanych kilka nagrobków i porozbijane fragmenty. Zniszczony w czasie II wojny światowej, nagrobki zostały użyte do budowy drogi.

Pomnik, ul. Szkarpowa, na cmentarzu żydowskim
Ustawiony na mogile 400 Żydów (chorych i kalek) z sędziszowskiego getta, rozstrzelanych przez Niemców w lecie 1942 roku, podczas gdy około 1500 zdrowych Żydów wysłali Niemcy do obozu zagłady w Bełżcu.

*
W odległości 200 metrów od cmentarza znajdowała się synagoga.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty sięgają tu XVII wieku. W 1921 roku żydowska populacja liczyła około 1000 osób.

SOKOŁÓW MAŁOPOLSKI     
Synagoga
Drewniana, istniała tu w XVII wieku.

Synagoga, ul. Lubelska 5
Wzniesiona w XIX wieku. Orientowana, na planie prostokąta, pierwotnie we wnętrzu typowy układ sali głównej od wschodu i babińca nad przedsionkiem od zachodu.

*

Swój bejt ha-midrasz miało tu m.in. Stowarzyszenie Chowewej Cijon (hebr. Miłośnicy Syjonu)

Cmentarz, ul. Kochanowskiego
Założony w 1680 roku, z ostatnim pogrzebem w 1853 roku. Zdewastowany i całkowicie zniszczony. Lokalne władze miasta wybudowały na cmentarzu magazyny i sklepy.

Cmentarz, ul. Paducha, przy szosie do Leżajska
Założony w 1880 roku, z ostatnim pogrzebem w 1943 roku. Powierzchnia 0,58 hektara, ogrodzony, zachowanych 240 nagrobków, najstarszy z 1882 roku. Podzielony na kwatery, osobne dla kobiet i mężczyzn. Pamiątkowe pomniki ofiar pogromów, masowe groby. Na części cmentarza znajduje się stacja benzynowa.

* * *

Pierwsi Żydzi osiedli tu w XVII wieku; niezależną gminę utworzyli w końcu XVIII wieku. W 1880 roku mieszkało tu 2046 Żydów (47,8% mieszkańców), a w 1921 - 1351 (38,4%). Większość Żydów mieszkała wokół placu targowego. W 1904 pożar strawił całą zabudowę. Rabinami byli tu Josua Hebenstreit , Meilich Weichsebaum i Osayeh Hebenstreit
     W kwietniu 1942 hitlerowcy utworzyli getto. Uwięzili w nim około 3 tys. osób. W lipcu 1942 wywieźli wszystkich do getta rzeszowskiego.

STRZYŻÓW     
Synagoga, ul. Przecławczyka 6
Zbudowana w końcu XVIII wieku, sąsiadująca od północy z cmentarzem. Orientowana, na planie prostokąta, od wschodu z salą główną, od zachodu z przedsionkiem i umieszczonym nad nim babińcem. Sala główna prostokątna, pierwotnie przekryta sklepieniem dziewięciopolowym żaglowym, podpartym 4 słupami. Zdewastowana w czasie II wojny, później używana jako magazyn nawozów, przebudowana następnie na bibliotekę. Wewnątrz zachowały się nieliczne fragmenty polichromii.

*
Oprócz głównej synagogi były tu jeszcze 2 domy modlitwy.

Cmentarz, ul. Przecławczyka
Założony w XVI/XVII wieku, zniszczony w czasie II wojny światowej, pierwotnie powierzchnia ok. 500 m2. Całkowicie zniszczony, obecnie - zieleń miejska (skwer).

Cmentarz, ul. Daszyńskiego
Założony w XVIII wieku, zdewastowany, fragmenty ogrodzenia, nie ma nagrobków. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. Na jego części urządzono boisko piłkarskie.

Cmentarz, ul. Wschodnia, na tzw. Żarnowskiej Górze
Założony w 1850 roku, zdewastowany, fragmenty ogrodzenia, zachowanych kilka nagrobków, najstarsze datowane na XIX wiek. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej.

Judaica, Rynek 28, Muzeum Społeczne
W dziale historycznym ekspozycja interesujących judaiców.

* * *

Pierwsze wzmianki o Żydach pochodzą z XV wieku. W XVIII wieku stanowili oni większość miejscowych mieszkańców. W 1880 mieszkało tu 859 Żydów (49,5% ludności), w 1910 - 1150 (51,4%), a w 1939 - około 1400.
     24-26 czerwca 1942 całą miejscową ludność żydowską hitlerowcy wywieźli do getta w Rzeszowie.

TYCZYN     
Cmentarz
Założony w XVI wieku, ostatni znany pogrzeb odbył się tu w 1943 roku. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej, nagrobki zostały użyte do budowy drogi. Powierzchnia 0,27 hektara, zachowany jeden nagrobek cały i fragmenty nagrobków porozbijanych. Cmentarz zawiera nieoznaczone masowe groby. Był on używany również przez Żydów z pobliskich wsi.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty sięgają tu 1428 roku. Oprócz Tyczyna wspólnotę tworzyły pobliskie wsie: Biała, Budziwój, Borek, Hermanowa, Kielnarowa i Matysówka. Tyczyn miał dwie synagogi: starsza z nich była okazałą budowlą wzniesioną z szarego kamienia. Obok znajdował się mniejszy dom modlitwy zbudowany z czerwonej cegły. Do synagog uczęszczali stronnicy różnych rabinów. Wokół synagog stały małe, przeważnie drewniane domy biednych Żydów. Rynek otoczony był niewielkimi domami, składami i sklepikami należącymi przeważnie do Żydów. Ich klientami byli miejscowi oraz mieszkańcy pobliskich wsi. Handlowano artykułami spożywczymi, tytoniem, tekstyliami, odzieżą, towarami żelaznymi, alkoholem.(zob. Książka adresowa firm z 1929). Sobota była dniem modlitw i odpoczynku w żydowskiej wspólnocie. Ludzie szli do synagogi i spędzali czas z rodziną. W 1939 roku mieszkało tu około 1200 Żydów. Na początku wojny żydowska populacja powiększyła się o kilkuset Żydów przesiedlonych tu z Kalisza. Późną wiosną 1942 roku wszyscy zostali przesiedleni do getta w Rzeszowie, a w lipcu 1942 roku do obozu zagłady w Bełżcu. Wojnę przeżyło kilka osób.

WIELOPOLE SKRZYŃSKIE     
Cmentarz, za piekarnią
Założony w XVII wieku, nie ogrodzony, całkowicie zdewastowany, nie ma nagrobków. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej, zawiera masowe groby. Podobno dwa nagrobki są w posiadaniu miejscowego Urzędu Gminy.

Synagoga
Znajdowała się w odległości około 500 metrów od cmentarza, została zniszczona w czasie II wojny światowej.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty sięgają tu XVI wieku. W 1939 roku żydowska populacja liczyła 935 osób. Mieszkał tu Rabbi Izaak Lipcitz.

WIERZAWICE
Mogiły, na skraju lasu
Otoczone betonowym murkiem mogiły 14 Żydów rozstrzelanych przez Niemców.

ŻOŁYNIA     
Cmentarz, ul. Mickiewicza (ok. 1 km od miejscowości)
Założony w XVIII/XIX wieku, ostatni pogrzeb odbył się tu w 1939 roku. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. W 1991 roku mieszkańcy ogrodzili cmentarz. Obecny rozmiar cmentarza 660 m2. Zachowało się kilka nagrobków datowanych na XX wiek.

* * *

Początki żydowskiej wspólnoty sięgają tu XVIII wieku. W 1939 roku żydowska populacja liczyła około 2000 osób.

UWAGA !!!
Część zamieszczonych tu informacji może być nieaktualna !
Jeśli uznasz, że czegoś tu brakuje - Napisz !

         Źródła:

  • Eleonora Bergman, Jan Jagielski "Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce" Warszawa 1996
  • Przemysław Burchard "Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce" 1990
  • Jan Jagielski "Cmentarze żydowskie w Polsce" Studia z dziejów Żydów w Polsce T.1, ŻIH Warszawa 1995
  • Szymon Borkowski "Pomnik Pamięci Żydów Rzeszowszczyzny" Słowo Żydowskie 8.09.1995
  • Róża Król "Z dziejów Rzeszowa" Słowo Żydowskie 4.10.1996
  • Jagienka Wilczak "Faks do nieba" Polityka nr 46/2000
  • Marcin Wodziński "Groby cadyków w Polsce" Wrocław 1998