Elwe en
Feë
Halloween
deur Ælf
GRUWELFILMS het vir baie mense ’n vrees gegee vir Halloween – of, soos dit
eintlik in Afrikaans genoem word, Alleheiligeaand. Sulke rolprente het ook
buite Noord-Amerika verskeie aktiwiteite bekend (miskien selfs gewild) gemaak
wat mense in die Verenigde State beskou as gepas by daardie dag.
Tog staan sy bekendste simbool, die jack-o’-lantern (’n uitgekerfde pampoen
met ’n kers binne) met sy grynslag, vir die goeie, nie die bose nie.
In die Verenigde State egter is Halloween ’n tyd wanneer kinders
blootgestel word aan die gevare wat betrokke is by die na-aap van hekse en
gedrogte
en die werklike gevaar dat hulle vergiftig mag word, of doodgeskiet, terwyl
hulle van deur tot deur gaan om lekkers te vra – “trick-or-treating”, soos dit
genoem word.
Dit sal ook gesien word dat Halloween in die Harry Potter-stories gevier
word, dus is dit nodig om ook hierna te kyk.
Die ou Keltiese jaareind-fees van Samhain, wat die oorsprong is van baie
van die vieringe van Halloween, was ’n tyd vir baie ligte – in die vorm van
segevure en brandende fakkels en, wanneer die vieringe binnemuurs plaasvind,
kerse en nog kerse.
Die helder
vlamme was veronderstel gewees om goeie geeste te verwelkom en om te verhoed
dat boses nader kom. In Engeland tydens die Middeleeue, sou kerse dikwels
geplaas word binne jack-o’-lanterns (grynsend of fronsend), wat in daardie jare
uit rape gesny is.
In Amerika, waar pampoene in daardie jaargety volop is, het hulle die plek
ingeneem van rape as jack-o’-lanterns. Wanneer hierdie fronsgesigte gebruik
word om mense te laat skrik, is dit goed om hulle oorspronklike betekenis in
gedagte te hou.
Nog ’n heidense gebruik wat oorbly is die aantrek van kostuums. Die geloof
was dat bose geeste verskyn het soos die somer verdwyn het, sodoende die
aankoms van langer nagte te vier, en dat as ’n mens nie erken wil word nie, dit
nodig was om jou te vermom, sodat jy aanvaar kan word as deel van die
geestewêreld.
Dis dan duidelik dat die gebruik wat in die VSA so algemeen is, om tydens
Halloween as hekse, geeste en ander grillerige kreature aan te trek, nie onder
Christene aangemoedig behoort te word nie.
En die gebruik van “trick-or-treating” is eintlik geleen van die vieringe
van 2 November, wat in Afrikaans bekend staan as die herdenking van die Heilige
Ontslapenes, oftewel in
Engels All Souls Day.
’n Belangrike deel van Middeleeuse Halloween-feesviering was die verskyning
– as gas by die Alleheiligeaandsfees – van ’n persoon wat as koning aangetrek
is: koning Crispinis of Crispianus. Hoe Sint Crispinus en sy broer Sint
Crispianus (hulle feesdag is 25 Oktober) een geword het, en daarboonop gekroon,
is onduidelik.
Maar dit het wel met stewels te maak, want hierdie twee is die
beskermheiliges van stewelmakers en broddelaars. “Koning Crispinus” sou
gewoonlik ’n medalje dra met ’n stewel- embleem, en die ander gaste sou iin sy
eer soortgelyke stewel-embleme dra.
Dit dat Halloween oor die algemeen. Maar rig dit skade aan wanneer kinders
in die Harry Potter-boeke daarvan lees, of dit sien in die films waarin Daniel
Radcliffe die hoofrol nem?
Nouja, aangesien die Potter-stories grotendeels op die Hogwarts-Skool van
Heksery en Toorkuns afspeel, en die viering van Halloween tydens die
skoolkwartaal plaasvind, sou ’n mens dit verwag dat daar ’n groot klem gelê
word op die gebruike en rituele daarvan.
Maar wat vind ons? ’n Bietjie kostuum-draery, waaraan min agting gegee
word, en ’n fees.
Die feeste op Hogwarts is almal groot vieringe, met paslike versierings wat
in die Groot Saal se Towerplafon gesien kan word, en kossoorte paslik aan die
jaargety wat op bevel van die skoolhoof, Albus Dumbledore, skielik op die
tafels verskyn.
Maar apart van ’n verbaaslike klem op pampoene
– in die vorm van jack-o’-lanterns wat in die lug hang om lig vir die fees te
voorsien, sowel as pampoenpastei – is daar min in gemeen tussen Halloween soos
dit op Hogwarts gevier word en dieselfde jaargety soos wat dit in grufilms
voorgestel word.
Was die Harry Potter-boeke werklik veronderstel om handboeke te wees vir
“Hoe om Heks te wees”, sou hulle ’n groot teleurstelling wees – of, soos ’n
Engelse skoolseun dit miskien sou stel: “What a swiz!”
