1031 e.r.

Era jone

Fundi i sundimit umajad ne Spanje, Portugali dhe Francen jugore [756-1031]; mbreteri te vogla ne Spanje: Malaga nen Benu Hamudet, Granada nen Zauidet, sevilje nen Benu Abadet, Toledo nen Zun Nunet, Saragosa nen Benu Hudet. El-Kaim, halifi abasid [1031-1075, i shkarkuar dhe i rikthyer ne poziten e tij si halif nga Tugril Beu ne 1059].

1033

Sulltan Mesudi i Gaznit themeloi tashme nje komunitet te suksesshem musliman ne Kashmir [perpara 1947 India perfshinte Pakistanin dhe Bangladeshin e sotem].

1035

El Mustensir, halifi fatimid [1035 – 1094].

1036

Tugril Beu, mbreti i selxhukeve [1036 – 1063].

1040

Sundimi el-Moravid ne Afriken veriore. Emri Moravid vjen nga Marabouts dhe Ribat, nje komunitet i shenjte i berbereve ne Sinhaxha te vendosur ne nje ishull ne lumin Senegal. Selxhuket mposhten gazanavidet ne betejen e Dandankanit. Sundimi gaznavid shtrihej deri ne Afganistan dhe Indi. Sundimi i Kalbit mbaron ne Sicili. Vdekja e El-Hajthamit (Alhazenit) (fizike, optike, matematike; 965-1040). 

1042

Shumica e paganeve Ilik Hans nga familja mbreterore e Azise qendrore pranojne Islamin.

1048

Sulltani buvahid Malik Rrahijm [1048 – 1055]. Sulltani gaznavid Ali [1049 – 1051]. Vdekja e Ibn Ebu Reihan el-Biruni (astronomi, matematike, percaktoi perimetrin e tokes; 973-1048)

1049

Uar Xhabi, sunduesi i Tekurit (lugina me e ulet e Senegalit), pranoi Islamin.

1055

Buvahidet e rrezuar nga froni nga Tugril Beu. Sundimi i Buvahideve mbaron [945-1055]. Halifi abasid El Kaim i dha Tugril Beut titullin ‘Sulltan’ (Tugril Beu, sulltani i pare selxhuk [1055-1063]).

1060

Marakeshi i formuar nga Jusuf b. Tashfin, sunduesi moravid ne Magrib [1060-1106]. Bugi, kryeqyteti i ri i Ziridit.

1067

P’u Tsung-Meng [1032-1098], pasardhes i familjes se Ebu Aliut ne Kuang-Çou, sherbeu si editori i Pallatit, Sekretari i Madh dhe zev. Minister nen perandorin sung Shen-tsung [1067-85].

1068

Gjeografi i famshem musliman Ebu Bekri e pershkroi Ganen si te perparuar dhe si nje shtet te lulezuar ekonomikisht. Shumica e ministrave dhe arketareve te mbretit ishin muslimane; ngjarjet e rregjistruara dhe korrespondenca ne arabisht.

1071

Beteja e Malazgerdit (Manzikert). Perandori bizantin i zene rob nga selxhuket.

1075

Halifi abasid El Muktadi [1075-1094].

1076

El Moravidet zune Ganen.

1082

El Moravidet pushtuan Algjerine. Territoret e tyre u zgjeruan nga Afrika veriore deri ne Senegal.

1085

Renia e Toledos ne duar te kristianeve. Umm-Xhilmi, sundimtari i Kanemit (Çadi verior modern) [1085-1097] pranoi Islamin.

1086

Sulltani selxhuk bizantin Kilixh Arsalan [1086-1107].

1087

Moravidet mposhten kristianet ne Spanjene betejen e Zalakes. Pjesa me e madhe e Spanjes muslimane nen el-moravidet. Vdekja e El Zarkalit (Arzakel) (astronomi, shpiku astrolabin; 10281087).

1091

Fundi i sundimit musliman ne Sicili mbas 264 vjetesh, normanet pushtojne Siciline.

1094

Halifi abasid Mustahzir [1094-1111]. Sulltani selxhuk Barkiaruk [1094-1104]. Halifi fatimid El Mustali [1094-1101].

1095-98

Papa Urban II shpall Kryqezaten e Pare me 1095 ne Keshillin e Klermontit. Sulltan Kilixh Arsalan mposht Pjetrin e Hermitit [1097], Edesa dhe Antioki [1098]. Ushtria clirimtare muslimane e udhehequr nga Kabuka, joefektive. Kanibalizmi nga ushtrite (kryqtare) franceze ne Ma’ara.

1099

Kryqtaret e udhehequr nga Godfri (Godfroi de Bouillon) zune Jeruzalemin. Prifterinjte koptik, sirian, armenian, gjeorgjian dhe grek u debuan nga Kisha e Varrit te Shenjte nga kryqtaret. Masakra dhe plaçkitje. Kryqtaret vrasin dhjete mije qytetare ne Jeruzalem, duke perfshire edhe ata qe u strehuan ne xhamine al-Aksa mbas nje premtimi sigurie ne te. Kryqtaret e kthyen Kubéne e Gurit ne nje kishe dhe al-Aksan ne nje stalle kuajsh dhe ngriten nje kryq mbi te. Ushtria çlirimtare egjiptiane joefektive. Al-Haravi, Kadiu i Damaskut, udhehoqi nje delegacion prej refugjatesh per ne Bagdat si proteste ndaj mosreagimit te halifit.

Godfroi, themeluesi i ‘Ordre de Sion’, mori titullin ‘Mbrojtesi i Varrit te Shenjte’.Naits Templar operoi nen Ordre de Sion (Rregulli i Zionit).

Sulltani Gaznavid Mesud III [1099-1114]. 

1100

Formohet Timbuktu. Shumica e nenshtetasve te Zhenes dhe Timbuktit deklarojne Islamin. Beldvin (Bedeuin, vellai i vogel i Godfrit), konti i Edeses, shpall veten Mbreti i Jeruzalemit.

1101

Halifi fatimid Al-Amir [1101-1130].

1104

Sulltani selxhuk Muhamed I [1104-1118]. Kryqtaret te mposhtur ne Haran.

1106

Sunduesi moravid Ali[1106-1143].

1109

Renia e Tripolit ne 12 Korrik 1109 ne duar te kryqtareve mbas nje rethimi prej 2000 ditesh. Shumica e banoreve u shiten si skllever, ndersa ata qe mbeten u grabiten dhe u debuan.

1110

Sipas Sungut, rregjistrimi i bere gjate kohes se Hui-tsung [1101-25], popullata kineze muslimane ishte 2 milion (4.3% e te gjithe popullates kineze prej 47 milion njerezish).

Renia e Bejrutit me 13 Maj 1110; msakra te tmerrshme ndaj banoreve nga kryqtaret. Mbreti Sigurd i Norvegjise arriti nga deti me forca te reja ushtarake ne 60 anije per t’iu bashkuar kryqtareve. Renia e Saides (Sidonit) tek kryqtaret ne 4 Dhjetor 1110. 

1111-12

Halifi abasid Mustarshid [1111-1134, i vrare.

Ibn al-Kashib, kadiu i Alepos, organizoi nje demonstrate kunder halifit te Bagdatit per te kerkuar nderhyrje ne okupacionin kryqtar.

Kristianet zejne Saragosen, Spanje.

Vdekja e el-Gazalit (Algazel)  (sociologji, teologji, filozofi; 1058-1111). Muslimanet mbrojne Tireun kunder kryqtareve. 

1119

Ilgazi, sundimtari i Alepos, shtyp kryqtaret ne Sarmanda.

1124-25

Kryqtaret kapin Tireun. Ibn al-Kashab, kadiu i Alepos, vritet nga sekti hashashin (asasinet).

1127

Imad-ud-Din Zangi [1127-1146, i vrare], sundues ne Masul; rregulli i Zangit. Kaurzam Shah Açiz [1127-1156]. 

1128

Najts Templar i njohur zyrtarisht dhe i perfshire ne urdherat fetare-ushtarake nga keshilli i kishes i mbajtur ne Trojes, Champagne. Kjo disipline u be e njohur si ‘Ushtria e Krishtit’ dhe ‘Kaloresit e Krishtit’. 

1130

Sulltani selxhuk Tugril Beu II [1130-1134]. Halifi fatimid el-Hafiz [1130-49].

1134

Halifi abasid Al Rashid [1134-1135, i hequr nga posti]. Sulltani selxhuk Mesud [1134-1152].

1135

Halifi abasid El Muktafi [1135-1160].

1137-39

Imad-ud-Din Zangi kapi Fulkun, mbretin e Jeruzalemit, pastaj e leshoi ate. Papa Inocent II nxori nje qarkore qe thoshte se Templaret duhej te lidhnin besnikerine vetem me Papen.

1140

Aleanca e Damaskut dhe kryqtareve kunder Zangit.

Principata e Gur-it  nen gaznavidet deklaroi veten te pavarur dhe e ndryshuan aleancen e tyre tani me selxhuket turq. Sundimi gur [1140-1206]. Guridet ishin indigjenet e Hazaraxhit ne Afganistan, nje zone e ftohte ndermjet Gaznit dhe Heratit. Sulltani gur Izudin Husein [1140-44].

1147-49

Kryqezata e dyte, e udhehequr nga Konrad III, perandori i Gjermanise, dhe Luiz VII, mbreti i Frances. Najts Templars perdoren ne beteje majat e hapura te flamujve me kryqin e kuq. Odo i Deuilit, nje murg i shen. Denisit dhe kapelan i Luizit VII, raportoi se nje numer i madh kryqtaresh u konvertuan ne Islam.

1147

El-Mohadet rrezuan el-Moravidet ne Magrib. Ebul Mumin [1147-1163]. Sundimi moravid mbaron [1040-1147].

1149

Halifi fatimid el-Zafir [1149-1154].

1154

Nuredini bashkon Sirine muslimane nen autoritetin e tij.

Halifi fatimid Al Faiz [1154-1160].

1156

Sulltani selxhuk bizantin Kilixh Arsalan II [1156-1192]. Kauarzam Sheh Arsalan [1156-1172].

1158-59

Sulltani selxhuk Sulejman [1159-1161].Vdekja e Alaudinit [1158]. Sulltani gur Giasudin [1158-1202]. Sundimi gaznavid kufizohet deri ne Indi [1158].

1160

Halifi abasid el Mustenxhid [1160-1170]. Halifi fatimid el Adid [1160-1171]. Sulltani gaznavid Kusro Malik [1160-1186].

1167-69

Muslimanet pozicionuan 20’000 aparate solvente (vajguri) ne Fustat kunder ushtrise  se mbretit kryqtar te Jeruzalemit, Amalrik I, per ta penguar nga Kairo.

Shirkuh, toger i Nuredinit, merr ne kontroll Egjiptin dhe shpallet vezir. Ai vdiq dy muaj me vone. Salahudini, nipi i Nuredin Zangit, caktohet Vezir.

1170

Halifi abasid el Mustadi [1170-1179].

1171

Fundi i fatimideve [909-1171]. Sulltan Salahudin Ejubi [1171-1193]. Dinastia ejubie u themelua ne Egjipt.

1178

Papa Aleksander III nxori nje qarkore ku konfirmonte posedimet e Ordre de Sion-it ne France, Spanje, Siçili dhe Palestine.

1180

Halifi abasid el Nasir [1180-1225].

1183

Sulltan Salahudini merr Alepon. Egjypti dhe Siria bashkohen perseri.

1186

Sulltani gaznavid Kusro Malik zbritet nga froni nga sulltan Shahabudin Guri ne Punxhab. Sundimi gaznavid mbaron [962-1186]. Guri (Gauri apo Gori) sundon ne Indi [1186-1206].

1187

Kryqtaret e udhehequr nga Gerard de Rideford mposhten nga sulltan Salahudini ne Hitin, prane liqenit Tiberias. Gjashte nga Fisniket e Guy de Lusignanit,, mbreti i Jeruzalemit, pranojne Islamin ne prag te betejes ne Hitin. Sulltan Salahudini çliron Jeruzalemin dhe shumicen e kolonive kryqtare.

1188

Rendi i Rose-Croix i formuar nga Zhan de Gisors. ‘Rregulli i Zionit’ (Ordre de Sion) dhe ‘Fisniket Templar’ (Knights Templar) ndahen; ‘Ordre de Sion’ riquhet ‘Prieure de Sion’.

1189-92

Kryqezata e trete e udhehequr nga Riçardi i Anglise, Frederik Barbarosa i Gjermanise dhe Filip Augusti i Frances. Roberti i shen. Albans, nje Templar anglez pranoi Islamin, u martua me mbesen e sulltan Salahudinit.

1192

Marreveshja e 1192-it (Nentor) ndermjet Riçardit dhe sulltan Salahudinit. Kristianet lejojne hyrje te lire ne Jeruzalem per peligrinazh.

1193

Vdekja e sulltan Salahudin Ejubit me 4 Mars 1193, ne Damask; u varros ne pronen e Xhamise Umajade. Sulltani ejubit el Aziz [1193-1198], lufte civile gjate regjimit te tij.

1193-98

Fundi i sundimit selxhuk [1055-1194]. Sulltan Shahabudin Guri mposhti Pritvi Raxh, sundues i Delhit, ne Tarain prane Karnalit [1193]. Guridet zune Delhin [1194], Axhmerin, Kanauxhin, Benaresin, Udantapurin, dhe Nadian. Kutbudin Ajbek, komandati kryesor i forcave guride ne Indi, aneksoi Guxharatin. Kuaxha Moinudin Kisti (ra) arrit ne Axhmer, Indi [1195].

1202

Sulltani gur Mahmud [1202-1210, vritet]. Kryqezata e katert [1202-1204]: kryqtaret marrin Konstandinopojen, plaçkisin qytetin; bizantinet zejne perseri qytetin me 1261. Kryqezata kunder muslimaneve deshton dhe terhiqet. 

1206

Sulltan Shahabudin Guri vritet. Kutbudin Ajbek, komandati kryesor i forcave guride ne Indi, shpall veten Mbreti i Lahores [1206-10]. Sunduesi i pare musliman te perdore fjalen ‘mbret’ si titull. Aram Sheh [1210-1211] rrezohet nga froni nga Ilutmish [1211-1236] i cili u be i njohur si sulltani i pare i Delhit i Dinastise Mamluke [1211-90].  

1217-21

Papa shpall kryqezaten e peste. Kryqtaret pushtojne Egjiptin, marrin Damieten, e perfundimisht zmbrapsen nga sulltan el Kamil.

Nga kjo kohe deri ne fund te shekullit te 13^te pushtimet kryqtare dhe mongole duken te kene pasur te njejtin qellim: te rrenojne dhe eliminojne sundimin musliman ne te gjithe boten muslimane. Kryqtaret ishin aktive ne te gjithe mesdheun nga Jeruzalemi dhe perendimi deri ne Spanjen muslimane, ndersa mongolet ishin aktive ne plaçkitjen e tokave e pronave muslimane nga fronti lindor me se shumti musliman, Azia qendrore dhe perendimore, Indi, Persi e deri ne zemren e tokave arabe.

1221

Çangez Kan (mongole) u duken ne bankat e Indusit ndersa ndiqnin Kavarzam Sheh Xhelaludin Mangbarni. Nepermjet strategjive ushtarake dhe diplomacise se Iltutmishit, Çangez Kan u largua nga lugina Indus dhe India i shpetoi plaçkitjeve kalimtare te mongoleve.

Dunama II, sundues i Kanemit [1221-1259]. Ambasada e Kanemit u vu ne Tunizi [1257].

1225

Halifi abasid Zahir [1225-26].

1226

Halifi abasid el Mustansir [1226-1242].

1227

Sunduesi mohad Mustesim [1227-1229].

1228

Gjeografi Jakut el-Hamdavi permend ne librin e tij ‘Mu`xham el-Buldan’ dy fusha te medha nafte ne Bakune muslimane (Azerbajxhan).

1230

Sundimi i Kauarzam Shehit mbaron [1077-1230].

Muhamed b. Jusuf b. Nasr nga Benu Ahmar shpall veten Amir i mbreterise se Granades nga bashkimi i disa mbreterive te vogla muslimane ne Spanjen jugore. I njohur si Ibn el-Ahmar (biri i se kuqes per shkak te flokeve te tij te kuqe) dhe themeluesi i mbreterise se Granades, Muhamedi I mbajti titullin ‘el Galib bil-lah’, dhe qeverisi nga 1230 deri me 1272. Sunduesit e perkrahur kristiane te Kastiljes dhe Aragonit, e izoluan ate nga te ndihmuarit mbreterite e tjera te vogla muslimane, qe solli perfundimisht renien e Kordoves,Seviljes dhe Mursias. Te dy sunduesit kristiane pastaj sulmuan Granaden dhe okupuan disa territore te Granades dhe kerkuan haraç.

1230-36

Sulltan Iltutmish i detyrohej besnikeri halifit abasid el Mustensir dhe njihet si nje nga sundimtaret me te medhenj te shekullit te 13^te. Ai njihej per drejtesi dhe njerezit e zakonshem mund t`i paraqitnin ankesat e tyre ne çfaredolloj kohe pa nevojen e ndonje ndermjetesuesi. Kutub Minar u ndertua. Halifi el Mustensir [1226-1242] i dhuroi atij titullin ‘Sulltan-e-Azam’.

1236

Sulltani i Delhit Ruknudin Feroz Sheh [1236-37]. Renia e Kordoves muslimane ne duar te kristianeve.

1241

Sulltani i Delhit Bahram Sheh [1241-42]. Pushtimi mongol i territoreve muslimane filloi ne lindje; qytetaret muslimane ne Lahore masakrohen.

1242

Halifi abasid Mustasim [1242-1258, vritet]. Sulltani i Delhit Alaudin Mesud Sheh [1242-1246].Mongolet plaçkisin Multanin. Sunduesi mohad Ebu Hasan [1242-1248].

1244

Kryqtaret munden, Jeruzalemi çlirohet. Mongolet plaçkisin Multanin.

Abdurrahmani sherbeu si Kryetar i Financave dhe Taksave se Perandorise Kineze; Toregene Hatun, regjent [1241-1246].

Shehu sufi Xhelaludin Tabrizi arriti ne Bengal, Indi.

1249

Sundimari ejub Shexhrul Durr [1249-1250].

1250

Sundimtari ejub El Ashraf b. El Zahir b. Sulltan Salahudin Ejubi [1250-52]. Sundimi ejubie mbaron [1171-1252].

1253-62

Mongolet (nga shtepia Çungtai nga Transoksiana) grabiten Punxhabin ne disa sulme. Kryeministri i sulltanit te Delhit, Balbani, shkarkohet nga detyra nga nje grup i amireve (administratoreve) turq te sulltanit me 1253 dhe rikthehet perseri mbas nje viti. Vellai i Balbanit, Kishlu Kan, Guvernatori i Multanit, revoltoi dhe i ofroi besnikerine e tij Hulaku Kanit, sundimtari kan i Persise. Kokaret e Punxhabit i ndihmuan mongolet ne mesymjet e tyre. Prane Delhit, hindut e Doabit, meoset e Mevatit revoltuan kunder qeverise muslimane. Forcat e bashkuara te mongoleve dhe Multanit te udhehequra nga mongoli Bujin Salin pushtuan Indine. Giasudin Balbani mundi mongolet vendosshmerisht prane Delhit. Pathyeshmeria e mongoleve thyet nga mamluket e Indise dhe mongolet rane dakort per te mos sulmuar me ne Indi. Revolta nga guvernatori i Bajanes shtypet.

1255

Mansa (perandor) Vali, sundimtari i pare i Malit qe konvertohet ne Islam [1255-1270].

1257

Berek Kan, sundimtari Horde Kanate i Arte [1257-1266] i nje shteti qe perfshinte nje pjese te Rusise dhe Evropes lindore, me kryeqytet ne Sarai, lugina Vollga. Berek Kan ishte i pari sundimtar mongol i cili ishte musliman, u konvertua ne Islam perpara se te vinte ne pushtet.

1258

Kryetari mongolez Hulaku (Hulegu), nipi i Gengis Kanit, plaçkit Bagdatin. Halifi Mustasim egersisht vritet nga mongolet, masakra te papershkrueshme dhe kërdi mbi qytetaret, biblioteka te shkaterruara dhe librat te hedhur ne kanale e lumenj. Tigris u ndot per shume vite. Berek Kan i terhoqi kontigjentet e tij nga Iraku ne proteste. Fundi i halifatit abasid [750-1258]. Sundimi i Hulakut, Il-Kanet mongoleze, formohet ne Irak dhe Persi me kryeqytetin ne Margah.

1260

Mamluket e Egjyptit mposhtin mongolet ne Ajn Xhalut, Siri. Pathyeshmeria mongole shpartallohet. Sulltani mamluk Bejbars [1260-1277].

Islami perhapet ne brendesi te Kines gjate Dinastise Juane [1260-1368]; astronomet dhe shkencetaret muslimane kontribuan ne ndertimin e observatorit Shensit (shaanksi) gjate dinastise Juane.

1265

Vdekja e Hulakut.

1267

Shteti i pare musliman i Samundra Pasait ne Indonezi nga Malik ul Salih. Murtada pushton Marokun me ndihmen e kristianeve spanjolle dhe deshton. 

1269

Sundimi el Mohad mbaron ne Marok [1145-1269].

1270

Kryqtaret, te udhehequr nga Luizi IX, pushtojne Tunizine; kryqezata deshton. Mansa Vati, sundimtar i Malit [1270-1274].

1275

Mansa Ebu Bekr, sundimtar i Malit [1275-1285].

Nubia (Sudani i sotem) behet nje protektorat musliman i mamlukeve te Egjiptit.

1277

Vdekja e sulltan Bajbarit i cili mundi Hulagu Kanin ne Ajn Xhalut.

1288

Osmani, i biri i Ertogrulit, [1288-1326]: themeluesi i dinastise osmane turke qe zgjati per me shume se gjashteqind vjet. Nje vasal i selxhukeve bizantin, Osmani e deklaroi veten e tij Amir ne 1302 kur selxhuket bizantin u grabiten nga mongolet.

Vdekja e Ibn el-Nafis Damishki (anatomi; 1213-1288).

1290

Amiret mamluke ftojne Xhelaludin Khilxhin, guvernatori mamluk i Punxhabit, per te shpetuar shtetin nga disintegrimi. Dinastia mamluke mbaron ne Indi [1186-1290]. Sulltani i Delhit Xhelaludin Khilxhi [1290-96], i njohur si ‘Mbreti i Meshires’. Sundimi khilxhian [1290-1320]. Bugra Kan deklaroi Bengalin si te pavarur nga Sulltanati i Delhit dhe merr titullin Sulltan Nasirudin [1290-91].

1294-99

Mosmarreveshjet midis sulltanit dhe Alaudinit mbi problemet e Dekanit [1294], sulltan Xhelaludin Khilxhi vritet [1296]. Gjendje anarkie. Sulltani i Delhit, Alaudin Khilxhi [1296-1316]. I pari sundues musliman te kontrolloje te gjithe Indine, nje gjeneral i madh ushtarak, qe nuk humbi kurre ndonje beteje, dhe nje administrator i madh. Gjate sundimit te sulltan Alaudinit mongolet pushtuan Indine mbi dhjete here me nje force ushtarake prej gati 200,000 vete. Sulltan Alaudini i mundi mongolet ne Xhulundur me 1296, perseri prane Delhit me 1297 ku 10,000 mongole u zune rob. 200,000 mongole nen Kutlugun pushtuan Indine perseri me 1298, terror i pergjithshem ne Punxhab dhe rrethuan Delhin. Sulltan Alaudini i mundi mongolet perseri prane Delhit dhe vetem disa mijera prej tyre munden te shpetonin mbrapsht per ne shtepite e tyre ne Transoksiana. Sulltan Alaudini aneksoi Guxharatin ne 1299, u martua me ish-mbretereshen e Guxharatit, Kamala Devin, mbasi ajo u be muslimane. Nje vit me vone vajza e saj Dreview Devi u martua me djalin e madh te sulltanit, Hizr Kan.

Mongolet pushtojne Sirine [1299].