
|
. |
.. |
Ebu Ishak Ibrahim Ibn Jahja el- Zarkali (Arzakel)
(1028 - 1087)
Ebu Ishak i njohur nė pėrėndim si Arzaēel, ishte Arab Spanjol. Ai ishte astronomi mė i shquar i kohės sė tij.
El Zarkali bėri njė seri vėzhgimesh astronomike nė Toledo (arabisht El Tulajtalah) dhe i pėrpiloi ato nė atė ēfar ėshtė e njohur si Tabelat e famshme Toledane. Ai korrigjoi tė dhėna gjeografike nga Ptolemi dhe El-Kvarizmi. Nė veēanti, El Zarkali korrigjoi llogaritjen e gjatėsisė sė Detit Mesdhe nga 62 shkallė tė bėrė nga Ptolemi nė vlerėn pėrafėrsishtė tė saktė 42 shkallė. Tabelat Toledo janė pėrkthyer nė gjuhėn latine nė shekullin dymbėdhjetė.
El Zarkali ishte i pari qė vėrtetoi levizjet e Afelionit nė varshmeri tė yjeve. Ai mati shpejtėsine e lėvizjes me 12.04 sekonda pėr vit e cila ėshtė shumė e afėrt me kalkulimet moderne prej 11.8 sekondėsh. El Zarkali shpiku astrolabin e rrafshėt tė njohur si Safihah detajet e tė cilit u publikuan nė gjuhėn Latine, Hebreje dhe disa gjuhė tė tjera Evropjane.
Koperniku nė librin e tij tė famshėm "De Revolutionibus Orbium Clestium" shpreh detyrimet e tija ndaj el-Batanit (Albategnius) dhe el-Zarkalit (Arzaēel) dhe citon veprat e tyre disa herė. Beer dhe Madler vė veprėn e tyre Der Mond (1873) emėrojnė njė vēori nė siperfaqėn e hėnės mbas El-Zarkalit. Ėshtė njė dukuri nė sektorin tetė me diametėr mbi gjashtėdhjetė mile dhe ėshtė e rrethuar nga vargmale tė ngritura porsi terraca nė lartėsi deri nė 13.000 hapa mbi siperfaqe. Ajo gjithashtu pėrfshin disa kodra dhe kratere dhe plasaritje tė dukshme nga ana perendimore.
|