O DEMO DE CARBOEIRO
( Jean Markale "Contos
e lendas dos países celtas". )
Preto
da estrada que vai de Santiago a Ourense érguense as impoñentes ruínas do
mosteiro de Carboeiro. Foi antigamente un dos máis ricos mosteiros de todo
o país, pero non sempre fora así. Pois cando os monxes quixeran establecerse
neste emprazamento, coñeceran moitas dificultades para construír un edificio
que fose digno de devir un gran lugar de oración e de meditación. Non só era
difícil atopa-los obreiros que soubesen traballa-la pedra, senón que tamén
faltaba o diñeiro, e os monxes tiñan que se conformar con vivir en cabanas
de pólas e celebra-los oficios en minúsculas capelas que non chegaban para
acoller a todos.
Por
máis que o abade pedía axuda ós habitantes do país, estes, demasiado ocupados
nas súas tarefas, non se daban ningunha présa en responderlles. No tocante
a dar diñeiro ós monxes, nin pensalo, porque eles mesmos eran pobrísimos e
vivían mal. O abade pedíalle axudas ó bispo, pero este sempre lle respondía
con que tiña que facer algo, e as cousas non se amañaban para os monxes que
se vían na obriga de pasar un novo inverno a tiritar de frío nas súas cabanas,
a penas ó abrigo das chuivas e da neve, cáseque expostos ó vento dos grandes
temporais do mes de novembro.
Certo
día, no decurso da súa xuntanza no que lles servía de sala capitular, dirixiuse
ós monxes nestes termos:8888 -Irmáns, esta situación non pode continuar. Como
non atopámo-los medios de construí-lo noso mosteiro, é preferible separarnos
e irmos, un a un, integrarnos noutras abadías. Éche ben triste ter
que chegar a iso, pero xa non hai outra solución.8888 Un dos monxes levantouse
e solicitou humildemente a palabra.
-Fala,
irmán Ramón, dixo o abade. ¿Tes algo que nos propor?
-Certamente,
-dixo o irmán Ramón- pero teño moito medo de que vos parezam al, e non me
perdoaría ser obxecto de escándalo.
-No
punto no que estamos, -dixo o abade- podemos oír de todo sen quedar ofuscados.
Fala pois sen medo.888 -Pois ben, velaí. Non somos ricos, pero posuímos algo
que non tén precio. É o salterio de san Cibrán.
-Efectivamente,
respondeu o abade, témo-lo salterio de san Cibrán. ¿Pero ónde queres chegar?
¿Desexarías vendelo? Non creo que atopemos un comprador suficientemente rico
como para que nolo pague ben.
-Non
se trata de vendelo, -respondeu o irmán Ramón- Ese salterio tén unha grande
virtude, sabédelo todos, porque quen o leva consigo está seguro de escorrenta-lo
demo se este se presenta para atormentalo.
-Exactamente,
pero non vexo en que podería axudarnos ese salterio. A Deus gracias, o demo
déixanos en paz e non tén que facer coa nosa pobreza.
-Por
iso, dixo o irmán Ramón, non está interesado en que continuemos a ser pobres.
Preferiría que sexamos ricos e que descoidémo-los nosos deberes coa opulencia
e a ociosidade. Entón, como o diabo tén sona de ser un bo constructor, ¿por
qué non pedirlle que nos constrúa unha abadía de pedra sólida, coma as que
hai por todo o país? Será tentado a facelo, e cando veña reclama-lo debido,
sempre poderemos facelo fuxir gracias ó salterio de san Cibrán.
Houbo,
entre os monxes, un grande murmurio.
-¡Silencio!
- exclamou o abade- A proposta do irmán Ramón non é absurda, ben ó contrario,
sería xusto que o inimigo de Deus contribuíse a face-la morada do Noso Señor.
E xa que o demo é constructor, fagámoslle construí-lo noso mosteiro. Amañarémonos
para non pagarlle nada. Paréceme que ben debe iso ós pobres cristiáns.
Despois
de ter deliberado, os monxes puxéronse todos de acordo en dicir que era, nas
presentes circunstancias, a única saída ós seus problemas.
-¡Moi
ben! - concluíu o abade- E posto que es tí, irmán Ram´lon, quen tivo a idea,
encargámosche negocia-lo asunto.
Naquel
serán mesmo, cando escureceu, o irmán Ramón foi a un sitio onde sabía que
podía acha-lo demo. Na súa xuventude, vira frecuentemente ás bruxas da súa
aldea invoca-lo Inimigo pra enfeitizar a aqueles a quen elas xuraran estragar.
Sabía o que conviña facer. Foi pois directamente a un cruce de camiños pedregoso
onde o Demo tiña por costume apostarse cando prevía que un home estaba disposto
a concluír un pacto con el.
Foi
pois a ese cruce. Colleu unha póla de acebro e fixo unha cruz que plantou
ó revés no chan. Non tivo que esperar moito, o Demo presentóuselle baixo a
forma dun home fraco vestido de negro e de roxo.
-¿Qué
queres?, preguntou o Demo cunha voz fungona que se esforzaba en tornar amable.
-Que
nos constrúas un mosteiro digno de nós. No país non falta a pedra, e a túa
habilidade é ben coñecida. Fáino-las obras que chas habemos pagar ben.
-¡Ah!,
¡desde logo!, -exclamou o diabo escachando cunha risa que lle provocou un
calafrío polo lombo ó bo do irmán Ramón. - ¿E tí qué me darás a cambio?
-Pon
o precio - respondeu o monxe.
-¿Tómasme
por parvo? -díxolle o demo- Seiche moi ben que vós, os monxes
de Carboeiro, posuídes o salterio de san Cibrán. Se hai algo
que aborrezo, é precisamente ese salterio. Imaxino que, se fago un
trato contigo, vós todos trataredes de me escorrentar brandindo ese
libro. Non me deixarei agarrar na trampa, asegúrocho.
-Ponlle
precio - repetíu o irmán Ramón
-Pois
ben, acepto a túa proposta, pero coa condición de que xa non
teña que volver a verte, nin a ti, nin a ningún dos teus, porque
estou seguro de que me fariades fuxir con ese salterio que execro. Fagamos
un arranxo, monxe, un arranxo que non se refira á vosa confraría.
Hoxe é venres. Comprométome a construí-lo voso mosteiro
daquí a domingo pola mañá, palabra de demo, pero esixo
en contrapartida tódalas almas dos que morran domingo, entre a misa
maior e vésperas que non ides deixar de celebrar na vosa igrexa noviña.
O demo
sabíache ben o que facía. Sabía ben que naquela estación
eran moitos os que morrían de frío e de vellez o domingo, mentres
os fillos estaban na igrexa a segui-los oficios.
-Trato
concluído - respondeu o monxe.
-Non
é suficiente - proseguiu o Demo. -Tes que asinar.
Sacou
un rolo de papel no que estaban escritas cousas terribles. O irmán
Ramón leuno atentamente, logo cortou o deo da man, e asinou o documento
co seu sangue.
-Perfecto
- dixo o diabo esfregando as palmas contento.- Desexo que todos vós
esteades tan contentos de min coma o estarei eu de vós.
E desapareceu
na noite en medio dun remuíño de vento.
O irmán
Ramón regresou ó mosteiro, ou polo menos ó que facía
as veces del. Foi onda o padre abade e mantivo con el unha conversa secreta.
Despois marchou a dormir tranquilamente no seu xergón, nunha cabana
na que entraban por todas partes as correntes de aire.
Na noite
seguinte, produciuse unha grande axitación no país. As xentes
dos arredores oíron uns ruídos que lles parecían estrañísimos,
pero non ousaron saír das casas de tan enxordecedor que era o alboroto.
Éche ben certo que o Demo gastaba sen conta. Fixera vir do inferno
a toda unha lexión de demiños que se ocupaban en acarrexar pedras
e en labralas. Logo, baixo a dirección do Demo en persoa, os demos
máis experimentados puxéronse a ergue-los muros e as bóvedas
da igrexa abacial e os edificios conventuais. Nunha palabra, traballaron todos
tan ben que, a mañá do domingo, alí onde só había
unha aldea de choupanas, erguíase un mosteiro de pedra esculpida e
de aspecto magnífico.
Os monxes
ficaron admirados ó ver tal esplendor e non podían crer en tanta
felicidade. Pero cal non sería a sorpresa dos habitantes do país
cando viron levantarse así sobre o horizonte un santuario tan bonito
e tan perfecto. Pois o diabo traballa ben cando se empeña. Pero estaban
lonxe de pensar que era obra do Demo, e todos pregoaban o milagre. Axiña
precipitáronse na igrexa para asistir á misa maior que celebraba
o padre abade.
Nun recanto,
nas pendentes da montaña, o diabo esfregábase as mans de contento,
entusiasmado coa idea de que ía facer unha boa colleita de almas. Aproveitaría
para repoboa-lo inferno que, daquela, tiña a tendencia de quedar bastante
deserto, por culpa dos predicadores que andaban a espalla-la boa palabra por
toda a terra.
Tan pronto
como rematou a misa maior, despois de ter pronunciado o "ite missa est",
o padre abade entoou con voz forte o canto das vésperas. Os fieis quedaron
ben sorprendidos, pero seguíronas con tanto fervor como antes tiñan
seguido a misa. E cando todo rematou, voltaron ás súas casas
bendicindo ó Señor. En canto ós monxes, tiveron o privilexio
dunha comida de festa onde o viño correu en abundancia, o que non era
de desprezar.
Nembargantes,
había un que non andaba demasiado contento, era o Demo. Coa rabia,
rompeu as zarpas na rocha na que se apoiaba, e aínda hoxe vémo-las
súas marcas. Comprendeu que fora enganado e pasou o seu tempo a espreita-los
monxes de Carboeiro. Encantaríalle destruí-lo mosteiro, pero,
por unha parte, as obras do demo son difíciles de destruír polo
sólidas que son, e, pola outra, tíñalle tanto medo ó
salterio de san Cibrán que se mantiña prudentemente afastado,
non querendo acometer nada que puidese perxudicalo máis.
Pero
cando, séculos máis tarde, o salterio de san Cibrán foi
transferido a Toledo, o demo tomou a súa revancha. Soprou unha pavorosa
tempestade sobre o mosteiro de Carboeiro e por iso hoxe só vemos alí
as ruínas
Santiago de Compostela
A
trama deste relato está espallada por toda Europa, particularmente
con respecto a pontes tendidas por enriba de barrancos e de precipicios impresionantes.
Na Bretaña cóntase unha historia semellante referida á
catedral de Tréguier. Pero, na maioría dos relatos deste xénero,
a astucia do celebrante que encadea a misa maior e as vésperas está
reemprazada pola solta dun gato ou dun animal ó demo, a guisa de pagamento.
Daquela o demo trata de destruí-la súa obra e só consegue
tirar unhas pedras, o que explica o inacabado ou a alteración de determinados
monumentos, pontes ou igrexas.
