Frækileg sigling
Það var einu sinni sem oftar, að Gísli Brimnes fór á sjó á Gamminum. Í þetta skiptið hafði hann alveg óvenju lélega beitu, enda ekki annað að fá í svipinn. Nú hugðist Gísli sækja langt til hafs, þangað sem ekki hafði verið lagt nýlega. – Þegar komið var út á svo nefnt Digramið, sáu þeir félagar, að þar var bátur að draga lóðir. Þetta var Sigurður Rauðalækjar, einn af formönnum Konráðs Hjálmarssonar í Mjóafirði, en Konráð hafði lengi lagt kapp á að fá Gísla fyrir formann, eins og árður er sagt.
Ekki fór það fram hjá Gísla, að Sigurður Rauðalækjar tók inn fisk af lóð – og að glæný síld kom upp á króknum hans. Skaut þá Gísli glettnu auga til Rauðalækjar og sagði:
– Jæja, þú hefur sjalfsagt góða beitu.
– Ekki veit ég hvað skal segja, anzaði Siguður heldur fálega, vildi víst ógjarnan, að Gísli fengi neitt um þetta að vita.
Gísli rendi hýru auga til krókanna hjá Rauðalækjar og sagði:
– Nú, ójá, já, þið hafið þá bara veitt síld þarna inni í Mjóafjarðarbotni.
Sigurður Rauðalækjar þagði við stundarkorn, hefur sjálfsagt sannfærzt um, að ekki mundi auðið að leika á Gísla, því loks sagði hann.
– Það er ekki til að nefna það, aðeins vart við nokkur stykki.
Gísli kærði sig ekki um lengri töf, en bað sína menn róa í land sem skjótast.
– Ætlarðu ekki að afbeita lóðirnar, maður? spurði þá einn piltanna.
Gísli var fljótur til svars:
– Það er ekki það keppikeflið á lóðunum . . . Svona, áfram nú. Við verðum að vera fljótir – og það reglulega fljótir.
Þá var haldið inn, kaffi drukkið í snarhasti, síðan tekin fjögur net og allt tilheyrandi, farið allt inn í Mjóafjarðarbotn og dræsurnar lagðar þar. Að svo búnu var haldið út á Sand, en þar bjó einmitt Konráð Hjálmarsson. Hann var maður grannur á vöxt, mjúklegur í viðbrögðum og fríður sýnum. Hann hafði myndarlegt bú, gerði út marga báta, rak verzlun og hafði margt manna hjá sér. Konráð var alla tíð eins og fjöður á milli manna sinna að spyrja þá um aflabrögð eða þá að forvitnast um, hver hefði farið fyrstur á sjóinn og þar fram eftir götunum. Hann lagði oft nótt við dag, undi sér vart svefns eða hvíldar fyrir kappgirni og vinnugleði. Hann var kátur maður og höfðingi heim að sækja. Þeir Gísli voru mestu mátar, þótt aldrei yrði úr, að Gísli réðist til Konráðs. – Og nú, eftir að Gísli hafði lagt netin, bar fundum hans og Konráðs saman. Konráð sagði hress í máli að vanda:
– Nú, nú, hvað er þér á höndum, Gísli?
Gísli fór ekki í neina launkofa með fyrirætlnir sínar og sagði:
– Ég er að koma frá að leggja net inni í botni og ætla að magna á þau síld.
Þeir hlógu báðir, svo sagði Konráð:
– Hvernig hefur innprentazt í því, að þar fáist síld? Þú ert stórundarlegur maður, ef einhvers staðar er björg að springa upp, þá ert þú kominn þar.
– Við látum nú sjá, hvað af þessu verður, anzaði Gísli.
Þá sagði Konráð:
– Heyrðu, við spilum þó alltaf lomber í nótt.
– Þetta er þjóðráð, samsinnti Gísli kíminn. – Því að ég þarf að vaka yfir síldinni.
Og Konráð:
– Já, þetta er skínandi. Ég legg einmitt af stað til Seyðisfjarðar á slaginu klukkan fimm í fyrramálið, þarf að ná á Díönu með póstpoka.
Svo settust þeir félagar að spilaborðinu og spiluðu glaðir. Á mínútunni klukkan fimm um morguninn var staðið upp frá spilunum. Konráð kallaði sína menn til brottfarar og Gísli sömuleiðis. Gísli fór inn fjörð á netin, Konráð út áleiðis til Seyðisfjarðar með póstinn. EN nú leit helzt út fyrir, að happið yrði minna en gleðin um nóttina; hann var að hlaupa á með versta veður, byl og frost af norðaustan.
Gísli fékk dágóða veiði eða stokk í net. Og hafði hann nú hraðan á, fór með aflann inn á Sand, fékk þar léða þrjá kassa undir síldina, kom þeim sem haganlegast fyrir í bátnum og hlóð netunum meðfram þeim, en skildi eftir tóverk öll, hnúta og dreka og rauk síðan af stað.
Þegar komið var út á móts við Steinsnes – mætti Gísli Konráði, sem þá var snúinn við og sagði, að ekki væri viðlit að halda lengra en út að Dölum, röstin væri að öllu leyti ófær.
Gísli horfði í gaupnir sér og þagði við þessum tíðindum.
– Eins og þér er manna bezt kunnugt um, Gísli, þá hef ég valinn mann undir hverri ár, og hefði ekki snúið aftur, ef unnt hefði verið að komast lengra . . . Konráð mælti af festu, en bætti síðan við glaðlega: – Og nú skulum við verða samferða og spila lomber aftur í nótt.
Víst skaut glettnisbliki í augum Gísla, þegar hann sagði:
– Ég hef ekki snúið aftur, þótt einhverjir aðrir hafi gert það, fyrr en ég hef skoðað sjálfur.
– Þú gerir að sjálfsögðu eins og þú vilt, anzaði Konráð.
– Hvaða ábyrgð er að leggja í slíka tvísýnu? spurði þá einn af piltum Gísla, Guðjón að nafni.
Gísli kvað nú fast að orði. – Sú er ábyrgðin, að við ábyrgjumst hver annan, og ef handtökin eru rétt, þá gengur jafnan eitthvað.
Ekki varð af frekari orðaskiptum, og skildu nú leiðir með þeim Gísla og Konráði. Þegar komið var út að Dölum, hélt Gísli bátnum um stund uppi í sjó og veður. Hann hafði ekki skyggnzt um lengi, þegar hann sannfærðist um það, að Konráð hafði farið með rétt mál. Röstin var bráðófær opnum báti. Brotin voru mikil og straumurinn hrottalegur, hvirflaði upp sjónum, magnaði hann og margfaldaði.
Hvað skyldi nú helzt til ráða? Gísli var jafnan hvað fljótastur að taka ákvarðanir, þegar mest lá við. Hann horfði hvössum augum á piltana sína og sagði – skipaði:
– Upp með seglið. Setjið stormklýfirinn í staðinn fyrir fokkuna, tvírifið seglið, en messarinn má standa strekktur. Hver skal hafa sína kló, eftir því sem ég skipa niður. Jón tekur stórseglsklóna, Andrés stormklýfirinn, en Guðjón skal hafa austurinn. Hann andmælti ferðinni, svo ég treysti honum ekki til annars starfa.
Þessu var hlýtt án þess nokkrum hrykki orð af vör. Gísli sneri bátnum, lét horfa til hafs, og var nú siglt eftir því, sem mögulega þoldi. Segl voru brákuð það fimlega, að þeir félagar tóku aldrei verulega sjó á sig. Þannig var siglt hátt á aðra klukkustund – beint á haf út. Þá þótti Gísla fyrst tími til kominn að venda. Þetta var hægara ort en gert í grimmdarsjó. Samt heppnaðist vendingin í þriðju atrennu. Og nú sigldi Gísli það, sem tók út, og upp aftur. Varð hann því aldrei var við röstina, enda hafði hann svo ráð fyrir gert. Þeir félagar náðu svo loks upp undir Bjargið á uppbóginum. Eftir því sem innar kom, færðist vindur betur í seglin, og höfðu þeir lens síðast á firðinum. Ólendandi var á Brimnesi. Þá var haldið lengra inn fjörðinn, inn að Markhellum. Þar náðu þeir félagar landi með góðu móti og settu Gamminn upp. Þarna voru gamlir útgerðarkofar, og var síldin borin í þá. Að svo búnu hélt Gísli með skipshöfn sína á göngu inn í Brimnes.
Nú víkur sögunni til Konráðs Hjálmarssonar í Mjóafirði. Hann var sannfærður um það eitt, að Gísli sneri hið bráðasta aftur. Konráð beið líka kampakátur eftir Gísla í lomberinn, og hafði á takteinum skemmtileg skopyrði og glens um formanninn á Gamminum. En gamanið tók af, eftir að biðin varð lengri en Konráð vænti. Að síðustu lét hann þau orð falla, að ekki þyrfti að búast við Gísla úr þessu.
Viku eftir að þessir atburðir gerðust, bar fundum þeirra Gísla og Konráðs saman. Þetta var mikill fagnaðarfundur hjá gömlum vinum. Konráð prísaði Gísla fyrir siglinguna, en það gerðu raunar flestir, sem til þekktu.
Gísla saga Brimnes . . . - 5 -