En primer llugar les nomaes nomaes “nacionalidaes”, Euskadi y Catalunya sobro too, siempres dientru l’ámbetu teóricu del autonomismu y ensin entrar na reconocencia la so soberanía nacional y el so drechu al autodetermín, algamaron un nivel de competencies tresferíes que desequilibró dafechu’l diseñu territorial del Estáu definíu pola Costitución española y polos pautos autonómicos PSOE-PP. Poro, foi mester iguar los “estatutos de vía lenta”, redautaos acordies col  artículu 143 de la Costitución, pa, ensin finar cola desigualdá ente “nacionalidaes” y “rexones” no que cinca a la reconocencia de la so capacidá d’autogobiernu, amenorgar una diferencia que yá llegare ser tremenda y políticamente endemasiao pelligrosa pa la estabilidá’l sistema. 

  En segundu llugar, n’Asturies la concenxa nacional xorrecía y les fuercies que siempres s’asitiaron na defensa lo español nun podíen siguir ñegándose a reconocelo porque esa táutica taba costándo-yos votos. Vieron entós aconseyable reformar el sistema establecíu de mou que se garantizare meyor la so pervivencia nel ámbetu’l poder. Y optaron entós pola vieya táutica del “ruíu políticu”: faigamos ruíu colos pies pa que creyan que caminamos.  

  Asina compórtense comu si l’alderique ente autonomía/autogobiernu per un llau y l’autodetermín per otru nun fore más qu’una cus-tión de formes, de graduación del avance; y defenden qu’avanzando a reblaguinos, con reformes intermedies, llimitaes, tamién se pue algamar un oxetivu final granible, oxetivu que curien per-muncho nun definir. 

  Trabayen, poro, en facer creyer a la xen-te qu’esiste un progresu, una situación dinámica cuandu sólo afalen una igua puramente formal: camudar l’estatutu pa que paeza qu’Asturies avanza na capacidá rial d’autogobiernu.  

  Nesti marcu hai de pescanciar un procesu negociaciones qu’aportó a la so cabera estaya cuandu, en xunetu de 1997, PP, PSOE, IU y PAS s’aconceyaron en Cuadonga pa ver de consensuar la reforma l’estatutu. Ellí la ponencia parllamentaria encargada d’ello, tres más de diecisiete meses de negociaciones, nun llogró más que posiciones en-frentaes. Les engarraes d’aquella ponencia finaron nun Plenu de la Xunta Xeneral nel que PSOE y PP alcordaron “elevar al Parlamento español para su aprobación” un nueu “Estatuto”, al que s’opusieron IU y PAS. 

  De toles maneres les propuestes d’IU y PAS que torgaron socialistes y populares, anque incluyíen la oficialidá de la llingua asturiana, nun suponíen dengún reblagu seriu haza la reconocencia la nación asturiana y la so soberanía política. 

  La “cume” de Cuadonga resultó especialmente patética, anque encaxa perfechamente dientru la táutica del “ruíu políticu” qu’escoyeron. Los partíos ellí axuntaos desendolcaron enormes esfuercios políticos y mediáticos por aparentar que l’alcuentru diba ser una referencia hestórica pal futuru; nun llugar que tienen comu referente simbólicu, políticu-mitolóxicu, de primer orde; faciendo toos xuntos y sorrientes la semeya de familia. Too pa salir d’ellí col mayor de los fracasos nes manes porque caún llimitóse a caltener les mes-mes posiciones polítiques que yá se-yos conocíen enantes de que se sentaren, una vegada más, a fartucase nel comedor l’hotel. La “cume” de Cuadonga, un simple cacarexu más na táutica del “ruíu políticu”. La reforma estatutaria cola que finó tou esti procesu invalidábase por sigo mesma dende’l momentu en que se llen-daba a los estrenchos márxenes que determina la Costitución española.  

  L’Estatutu asina ñacíu ye un testu da-fe-cha-mente inútil, refugable porque nun reconoz a Asturies comu nación soberana; nun quixeron nin que valiere pa igualamos, non yá coles nomaes nacionalidaes hestóriques, sinón nin siquier col restu los pueblos que tamién taben llendaos pol modelu autonómicu del artículu 143 de la Costitución. 

  El testu’l nueu estatutu ye inclusu más ruin que los estatutos reformaos en Cantabria, Aragón, Murcia y Canarias, colocándomos nuna vergoñosa situación d’inferioridá política. Sobro esta custión ye importante alcordase de cómu fasta Francisco Bastida Freixedo, yá mentáu comu redautor del vieyu estatutu y ná sospechosu de radical, se posicionó críticamente cola reforma autonómica23 . 

  Darréu apaez un cuadru que resume les principales novedaes aprebaes y tamién los aspeutos que s’arrequexaron24 . Insistimos en que resulta enforma esclariador decatase de cómu’l déficit políticu que s’alvierte nel nueu estatutu yá nun ye sólo que concrete políticamente más o menos la identidá nacional asturiana, sinón que nin siquier se quinxo recoyer nelli la totalidá de competencies que tenemos drechu a exercer n’esclusiva dientru’l propiu marcu costitucional español.